فرار عجیب عنکبوت گردباف نر پس از جفت‌گیری

عصر ایران: عنکبوت های نری که در معرض خطر خورده شدن توسط ماده ها قرار دارند، روش فراری هوشمندانه ای را ایجاد کرده اند. آنها پس از جفت‌گیری و برای فرار از این خطر، خود را به هوا پرتاب می کنند.

شیچانگ ژانگ، یک بوم‌شناس در دانشگاه هوبی در ووهان، این پدیده را در یکی از اعضای خانواده عنکبوت های گردباف (Philoponella prominens) مشاهده کرد. این نخستین نمونه شناخته شده از عنکبوت های نر بود که برای فرار از همنوع‌خواری همانند منجنیق رها شده خود را به هوا پرتاب می کرد. چنین رفتاری شگفتی پژوهشگران را به همراه داشت.

حرکات فوق سریع به طور معمول توسط حیوانات برای فرار از شکارچیان یا گرفتن طعمه استفاده می شود و نه علیه یک شریک جنسی.

در مطالعه ژانگ و همکارانش که در نشریه Current Biology منتشر شد، همه عنکبوت های نر که پس از جفت‌گیری خود را از ماده ها دور کردند، زنده ماندند. دوربین های سرعت بالا نشان دادند که نرهای این گونه عنکبوت در مانور فرار خود به طور میانگین به سرعت 65 سانتیمتر بر ثانیه می رسند.  

دیدارهای مرگبار عنکبوت ها

حدود ۲۹۰ گونه عنکبوت گردباف در سراسر جهان وجود دارد. در چین، Philoponella prominens گونه رایج ساکن در باغ ها، مزارع و جنگل ها است و کلونی هایی از ۳۰۰ یا تعداد بیشتری عنکبوت شکل می گیرد. خانه های عنکبوت گردباف را می توان یک مجتمع آپارتمانی توصیف کرد که در آن هر عنکبوت دارای یک تار گرد کوچک برای خود بوده که با استفاده از داربست های ابریشمی به تارهای دیگر متصل است.

عنکبوت های گردباف ماده همانند بسیاری دیگر از گونه های عنکبوت، پس از جفت‌گیری تلاش می کنند تا شریک جنسی خود را بخورند، احتمالا به این دلیل که نرها کوچک‌تر هستند و صید آنها راحت‌تر از طعمه های دیگر است.

برای جفت‌گیری، عنکبوت نر با دقت به ماده نزدیک می شود. او از مجموعه ای از زوائد به نام پاگیره (Pedipalp) برای رساندن یک بسته اسپرم به دهانه تناسلی ماده استفاده می کند. سپس، عنکبوت نر به سرعت از محل دور خواهد شد.

برای مشاهده این پرش منجنیقی از نزدیک، ژانگ و همکارانش عنکبوت های جوان را از یک باغ جمع‌آوری کرده و آنها را جدا از هم در آزمایشگاه پرورش دادند. سپس، تیم پژوهشی یک نر بدون جفت را در تور یک ماده بدون جفت قرار داد و تعاملات آنها را ضبط کرد. عنکبوت ماده به خوبی با مگس های میوه تغذیه شده بود تا گرسنگی بر نحوه رفتار آن با عنکبوت نر تاثیر نگذارد.

تیم پژوهشی این آزمایش را با 180 جفت عنکبوت تکرار کرد و 155 جفت‌گیری موفق ثبت شد. در 152 مورد از آنها، عنکبوت های نر فرار کرده و زنده ماندند. در سه مورد که نرها حرکت منجنیقی انجام ندادند، گرفتار عنکبوت ماده شده و خورده شدند.

در مجموعه ای جداگانه از آزمایش ها، پژوهشگران آثار ایجاد تغییر در روش فرار عنکبوت های نر را بررسی کردند. به عنوان نمونه، یک جفت پای جلویی آنها قطع شد. نرهای معلول که به موقع نمی توانستند پرش خود را انجام دهند، سرنوشتی جز مرگ و خورده شدن توسط ماده ها نداشتند.

فرار با کمک جفت پای جلو

با بررسی فریم به فریم تصاویر وضوح بالای دوربین های پرسرعت، تیم پژوهشی به راز پرش منجنیقی عنکبوت های نر پی بردند.

پژوهشگران دریافتند که عامل کلیدی مفصل تیبیا متاتارسوس در جفت پای جلو عنکبوت ها است. طی جفت‌گیری، این جفت پا در برابر عنکبوت ماده جمع می شود. پس از پایان جفت‌گیری، عنکبوت نر ماهیچه ای در سفالوتوراکس یا قسمت جلویی بدن خود را جمع می کند که همولنف (مایعی شبیه خون در بی‌ مهرگان) را به پاهای جلو فشار داده و به پرش و فرار از عنکبوت ماده منتج می شود.

سرعت پرش منجنیقی عنکبوت های نر تا ۸۸ سانتیمتر بر ثانیه (اندکی بیش از ۳ کیلومتر بر ساعت) ثبت شد و میانگین سرعت آنها نیز ۶۵ سانتیمتر بر ثانیه بود.