شیوع بی‌سابقه پشه قاتل در سیستان و بلوچستان
زنگ خطر مالاریا در سیستان‌وبلوچستان به صدا درآمده است. پشه‌ای خطرناک هر روز در این محدوده جغرافیایی زاد و ولد می‌کند و تعدادش بیشتر می‌شود تا نگرانی از بیماری را به بی‌آبی، محرومیت، نبود شغل و فقر در این محدوده گره بزند.
روزنامه شهروند: بیماری خطرناکی که از نیش یک پشه منتقل می‌شود و آنقدر تا عمق جان افراد نفوذ می‌کند که گاهی توان زندگی‌کردن را از آنها می‌گیرد.
مالاریا یکی از قدیمی‌ترین بیماری‌های شناخته‌شده انسانی است، به‌طوری‌که این بیماری در آثار مکتوب با بیش از سه هزار سال قدمت از تمدن‌های ایران، هند، مصر و چین به‌خوبی شرح داده شده است. منشأ احتمالی بیماری مالاریا قاره آفریقاست، چراکه با مهاجرت انسان در دوران نوسنگی این پشه‌ها نیز به حرکت درآمدند و به آسیا و اروپا و در هزاره اول میلاد از آسیا به آمریکای لاتین انتشار پیدا کردند. اما از آنجا که ایران یکی از اماکن مورد توجه انسان‌های مهاجر بود، خیلی زود این پشه آنوفل به ایران راه پیدا کرد. تاریخ نشان می‌دهد که بیماری مالاریا از قدیم‌الایام در ایران به‌عنوان یکی از چالش‌های مهم بهداشتی مطرح بوده و هیچ بیماری دیگری تا این اندازه زیان‌های مالی و جانی جبران‌ناپذیر به‌بار نیاورده است.
با آنکه موارد بهداشتی و رعایت آن در کشور ما به یک اصل تبدیل شد، اما با وجود کاهش تدریـجی وسعت مناطق مالاریاخیز و میزان بروز و شیوع مالاریا، این بیماری یکی از مهم‌ترین چالش‌های بهداشتی در جنوب و جنوب‌شرق کشور شامل استان‌های سیستان‌وبلوچستان، هرمزگان و کرمان به شمار می‌آید.
مالاریا و شیوع آن در سیستان‌وبلوچستان
حبیب غزنوی، رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان در گفت‌وگو با «شهروند» می‌گوید: «بیماری مالاریا به‌عنوان یک بیماری محلی و بومی مناطق گرمسیری از سالیان گذشته در استان سیستان‌وبلوچستان وجود داشته و موارد ابتلای سالانه این بیماری در اوایل دهه ۱۳۲۰، حدود ۳۰درصد جمعیت ۱۵میلیونی در کشور بود.»
او تاکید می‌کند: «کاهش چشمگیر ابتلا به بیماری مالاریا در استان سیستان‌وبلوچستان، به‌ویژه در 10سال گذشته (به‌دنبال شروع برنامه ملی حذف مالاریا)، در نتیجه تلاش‌های بی‌وقفه و اجرای موفق عملیات مبارزه با مالاریا و همچنین به مدد توسعه زیرساخت‌های لازم در مناطق محروم به‌ویژه برخورداری روستاها از برق پایدار حاصل شده است، به‌طوری که تعداد موارد بیماری در سطح کشور به ۱۰۰۸ مورد وارده در سال ۱۴۰۰ کاهش پیدا کرده و همین روند نیز در سطح استان ادامه داشته و در سال گذشته، تنها ۱۲۳ مورد بیمار مبتلا به مالاریا که عمدتا وارده از کشور پاکستان بودند، در حوزه تحت پوشش دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان گزارش شد. قطع زنجیره انتقال محلی بیماری مالاریا و دریافت گواهی حذف بیماری از سازمان بهداشت جهانی از جمله اهداف اصلی برنامه حذف مالاریا در کشور تا سال ۱۴۰۴ است.»
مهم‌ترین عوامل طغیان مجدد بیماری مالاریا در استان سیستان‌وبلوچستان
او توضیح می‌دهد که از جمله مهم‌ترین عوامل افزایش موارد بیماری مالاریا در استان سیستان‌وبلوچستان، در طی ماه اخیر، می‌توان به بارندگی‌های قابل توجه طی ماه‌های گذشته در سطح استان و همزمانی آن با وقوع سیل‌های گسترده در کشور پاکستان به‌ویژه مناطق هم‌مرز با استان سیستان‌وبلوچستان که باعث ایجاد کانون‌های جدید برای انگل مالاریا شده، اشاره کرد. از طرفی نیز جابه‌جایی‌های گسترده جمعیتی به‌صورت غیرمجاز در مرزهای شرقی استان، همزمان با شروع فصل انتقال بیماری مالاریا، منجر به ایجاد شرایط موجود بیماری مالاریا شده است. متاسفانه طی هفته‌های اخیر، موارد شناسایی‌شده بیماری در اکثر مناطق استان به‌ویژه مناطق مرزی، وضعیت نگران‌کننده‌ای پیدا کرده، به‌طوری که شاهد افزایش بیش از چهار برابری تعداد بیماران نسبت به زمان مشابه سال قبل در محدوده تحت پوشش دانشگاه زاهدان هستیم.»
رئیس دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان به این موضوع اشاره می‌کند که از ابتدای سال 1401 تاکنون 1697 ابتلا به مالاریا در سطح استان سیستان‌وبلوچستان شناسایی شده که در 10 سال گذشته بی‌سابقه بوده است.
غزنوی به این موضوع اشاره می‌کند که بیماری مالاریا تقریبا در تمام شهرهای تحت پوشش دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان مشاهده شده است. موارد بستری که در بیمارستان‌ها افزایش یافته براساس آزمایش‌های انجام‌شده از هر دو نوع انگل‌های ویواکس و فالسیپاروم است. بیشترین آمار در سروان دیده شده و علت آن هم‌مرزی با کشور پاکستان همچنین ترددهای غیرقانونی و زیاد است.
به اعتقاد این متخصص اکنون تحقیقاتی درباره واکسن مالاریا توسط پژوهشگران داخلی و خارجی صورت گرفته است، اما به هیچ عنوان واکسن جزو پروتکل‌های پیشگیری محسوب نمی‌شود. بهترین روش پیشگیری از مالاریا تشخیص به‌موقع آن است که با کیت‌های تشخیص مالاریا صورت می‌پذیرد.
تلاش می‌کنیم کنترل کنیم
دکتر مهدی زنگنه، معاون بهداشت دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان نیز به «شهروند» توضیح می‌دهد که رصد، کنترل و بیماریابی گسترده مالاریا همواره در دستور کار کارکنان حوزه بهداشت و درمان بوده و هست. به همین دلیل بررسی‌های گسترده میدانی توسط مدیران دانشگاه و تیم‌های کارشناسی از نقاط مرزی، نظارت میدانی و مستمر بر اجرای برنامه‌های حذف مالاریا در تمامی مناطق درگیر شروع شده است. اولویت‌بندی اقدامات و شروع لاروکشی از روستاهای پرخطر در حال انجام است. اقدامات مداخله‌ای موثر دیگری همچون بیماریابی تشدید یافته، توزیع پشه‌بند آغشته به سم در مناطق عشایری و روستاهای بدون برق، سم‌پاشی و مه‌پاشی کانون‌های جدید ایجاد شده و ارسال تجهیزات مورد نیاز به کانون‌های فعال بیماری در حال انجام است.
او ادامه می‌دهد: «در طرح بیماریابی تشدیدیافته انجام آزمایش تشخیصی مالاریا (تهیه لام یا کیت) از تمامی اتباع غیرایرانی بدون توجه به علایم بیماری و همچنین ایرانیانی که دائما در حال تردد به مناطق مرزی هستند و ساکنان دارای علایم بالینی مالاریا در دستور کار قرار دارد و امیدواریم که بتوانیم این بیماری را تا حدود زیادی کنترل کنیم.»
زنگنه توضیح می‌دهد که در حال حاضر هشدارهای جدی توسط دانشگاه علوم‌پزشکی زاهدان صادر شده تا تمامی افرادی که در مناطق آندمیک و نزدیک به مرز حضور دارند یا به هر دلیل دیگری با جمعیت پاکستانی یا افغانستانی که بدون بررسی‌های سندرمیک وارد کشور شده‌اند، برخورد داشته‌اند، در صورت بروز تب، لرز، خستگی یا سایر علایم و نشانه‌های مالاریا هر چه سریع‌تر به نزدیک‌ترین خانه بهداشت یا مرکز جامع خدمات سلامت روستایی یا شهری مراجعه کنند تا از نظر مالاریا هم کنترل شوند.
خوشبختانه تمامی زوار پاکستانی که از مرزهای رسمی میرجاوه و ریمدان وارد شده‌اند، علاوه بر واکسیناسیون خوراکی علیه فلج‌اطفال، از نظر مراقبت‌های سندرمیک هم به‌طور کامل بررسی شده‌اند.
او توضیح می‌دهد: «مالاریا مهم‌ترین بیماری انگلی و یکی از مسائل مهم بهداشتی تعدادی از کشورها به‌ویژه کشورهای گرمسیری دنیاست. افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند علایمی مانند تب، لرز، سردرد، حالت تهوع و استفراغ و درد عضلانی و خستگی مفرط را تجربه می‌کنند. عرق شدید، درد شکم و قفسه سینه و سرفه نیز از علایمی است که این بیماری با خود به همراه دارد.»
این پزشک متخصص تاکید می‌کند که وقتی حملات مالاریا شروع‌می‌شود، معمولا فرد دچار لرز می‌شود، سپس تب بالا و تعرق را تجربه می‌کند. علایم مالاریا معمولا بعد از چند هفته پس از گزش رخ می‌دهد و گاهی ممکن است این نهفتگی تا یک سال هم ادامه داشته باشد.
سیر حرکت هم به این گونه است که این انگل وقتی وارد بدن می‌شود، درون کبد می‌رود و گاهی تا یک سال می‌تواند آنجا بماند. وقتی این انگل‌ها بالغ شوند، کبد را ترک می‌کنند و وارد گلبول‌های خون می‌شوند و همان زمان است که حمله مالاریا شروع می‌شود.
زنگنه به این موضوع هم اشاره می‌کند که کودکان خردسال، افراد سالخورده، افرادی که به مناطق مالاریاخیز سفر می‌کنند و زنان باردار و کودکان متولدنشده بیشتر در معرض ابتلا به نوع شدید مالاریا قرار دارند. افرادی که در مناطق مالاریاخیز زندگی‌می‌کنند و دائما در معرض عامل این بیماری هستند تا حدودی مصونیت پیدا می‌کنند، اما آنهایی که به این مناطق سفر می‌کنند باید بیشتر مراقب باشند.
او تاکید می‌کند که پشه‌ها در شب بیشتر فعالیت می‌کنند، به همین دلیل بهتر است حتما در خانه‌ها از پشه‌بند و محافظ برای تردد پشه‌ها استفاده شود.
ارسال نظر