اصطلاح رایج برای «ریتالین» چیست؟

ایسنا: معاون اجتماعی موسسه کادراس گفت: بعضی دانشجویان و دانش‌آموزان شنیده‌اند که ریتالین می‌تواند به تمرکز حواس آن‌ها کمک و به لحاظ علمی پیشرفت کنند، این درحالیست که صرف خودسرانه محرک‌های تجویزی بسیار خطرناک و عوارض کوتاه مدت آن، عصبانیت و بی‌خوابی، سردرد، تغییرات ضربان قلب و فشار خون، جوش و خارش پوست، درد شکمی، کاهش وزن، مشکلات گوارشی، وابستگی به مواد مخدر و افسردگی شدید پس از ترک را به همراه دارد.

 فرزانه سهرابی، با اشاره به مصرف دارو‌های مخدرِ شب‌های امتحانی می‌گوید: به طور کلی می‌توان دارو‌های شب امتحانی را در دسته محرک‌ها قرار داد؛ «مُحرک»‌ها یک دسته از دارو‌هایی هستند که فعالیت مغز را افزایش می‌دهند. اما پیش از آن که این محرک‌ها مورد سوء مصرف قرار گیرند و اعتیاد به آن‌ها آشکار شود، به لحاظ تاریخی برای درمان آسم، چاقی مفرط، اختلالات عصبی و انواع بیماری‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گرفتند.

وی با بیان اینکه عموماً محرک‌ها و به عبارتی «انگیزنده‌ها» ترکیبات شیمیایی هستند که باعث تحریک سیستم اعصاب مرکزی و همچنین اعصاب محیطی می‌شوند، خاطرنشان کرد: تعدادی از نام‌های تجاری دارو‌های مُحرک تجویزی عبارت از آدرال، ریتالین، وی وانس، کانسرتا، دِسوکسین، دیدرکس، رِسِد، دِسِکدراین، پروسنترآ، دِکستروستات، مِتیلین، دیترانا، فوکالین، ساپرنزا، ادیپکس-پ، نوویگیل، بونتریل است.

معاون اجتماعی موسسه کادراس با اشاره به انواع محرک‌های شیمیایی از قبیل مِت آمفتامین، اِکستازی و… که در محیط آزمایشگاه یا به طور صنعتی جمع‌آوری و تولید می‌شوند، بیان کرد: اغلب این دارو‌ها به صورت قرص و کپسول و گاهاً در بسته‌بندی‌های حبابی شکل یا بطری‌های قرص عرضه می‌شود.

به گفته وی، به لحاظ پزشکی، دارو‌های مُحرک در حال حاضر تنها برای شرایط درمانی تعدادی از بیماران از جمله بیماری‌های حمله خواب، اختلال کم توجهی – بیش فعالی (ADHD) و درمان کوتاه مدت چاقی مفرط تجویز می‌شود، این درحالیست که «برخی از دانش‌آموزان و دانشجویان شایعاتی درباره دارو‌های محرک تجویزی شنیده‌اند که این دارو‌ها به لحاظ علمی می‌تواند به آن‌ها در تمرکز حواس و عملکرد بهتر آن کمک کند» گاهاً به این دارو‌ها «قرص‌های شب امتحان» نیز گفته می‌شود.

این افراد تحت تأثیر این اشتباه هستند که، چون این دارو‌ها به دستور پزشک تجویز می‌شوند لذا این دارو‌ها سالم یا ایمن‌تر از مواد غیرقانونی هستند، در حالی که مصرف خودسرانه این دارو‌ها عواقب جدی برای فرد مصرف‌کننده دارد و ضمناً این دارو‌ها برای افرادی که به آن‌ها تجویز نشده است، بسیار خطرناک و زیان‌آور است.

سهرابی ضمن تشریح عوارض مصرف خودسرانه محرک‌ها گفت: محرک‌ها تعداد پیام‌رسان‌های عصبی آلی طبیعی مغز را افزایش می‌دهند که به آن‌ها «نوراپی نفرین» و «دوپامین» در مغز می‌گویند.

با افزایش تعداد این پیام‌رسان‌های عصبی به ترتیب فشار خون و ضربان قلب، گلوکوز خون و سپس تنفس فرد بالا رفته و همچنین انقباض رگ‌های خونی را به همراه دارد که این اتفاق می‌تواند به تپش سریع یا نامنظم قلب، دیوانگی، ترس، جنون، پارانویا و نارسایی قلبی منجر شود. همچنین این دارو‌ها دارای پتانسیلی هستند که ممکن است نارسایی قلبی عروقی (حمله قلبی) یا تشنج‌های مرگباری را به وجود آورند. محرک‌ها می‌توانند اعتیادآور باشند؛ به عبارتی فرد مصرف‌کننده پس از مدتی مصرف، مجبور به مصرف مجدد آن خواهد شد.

معاون اجتماعی موسسه کادراس در ادامه دارو‌های محرک با اسامی تجاری رایج آن‌ها را عنوان کرد:

ترکیبات عمومی دارو نام تجاری

مِت آمفتامین دِسوکسین

آمفتامین/ دِکستروآمفتامین آدرال

بنزفتامین دیدرکس، رِسِد

دِگزاآمفتامین دِکسدرین، پروسنترا، دِکستروستات

لیس دکس آمفتامین وی وانس

مِتیل فنیدات کانسرتا، متیلین، ریتالین، دیترانا

دکس متیل فنیدت فوکالین، فوکالین اکس آر

فِنتر ماین ساپرنزا، ادیپکس-پ

آرمودافینیل نوویگیل

فندیمترازین بونتریل.

اما بنابر اظهارات سهرابی، رایج‌ترین این دارو‌های محرک، ریتالین با نام تجاری مِتیل فنیدات است؛ دارویی که برای کودکان، نوجوانان و بزرگسالانی که دارای فعالیت زیاد غیرطبیعی هستند یا با اختلال کم توجهی-بیش فعالی (ADHD) مواجه‌اند، تجویز می‌شود. این ماده سیستم مرکزی عصبی را تحریک می‌کند و اثرات مشابهی با سایر محرک‌ها، اما از آمفتامین اثری کمتر و قوی‌تر از کافئین دارد. اصطلاح رایج برای ریتالین، «آناناس» است.

معاون اجتماعی موسسه کادراس ادامه داد: در واقع، ریتالین از ترکیبات مشابه آمفتامین‌ها است، که برای درمان افسردگی، نشانه‌های نارکولپسی (اختلال حمله خواب) و برخی از مبتلایان به بیش فعالی مقاوم به درمان، تجویز می‌شود.

وی با اشاره به اینکه ریتالین تأثیر بسیار آرام‌بخشی بر کودکان بیش فعال و اثر ویژه‌ای بر آن‌هایی که دچار اختلال کم‌توجهی-بیش فعالی هستند، دارد، خاطرنشان کرد: این دارو زمانی که به عنوان یک داروی تجویزی مصرف می‌شود، ارزشمند محسوب می‌شود.

تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که دچار اختلال کم‌توجهی-بیش فعالی هستند در دز‌های تجویز شده به وسیله پزشک به دارو‌های محرک معتاد نمی‌شوند، اما ریتالین و سایر دارو‌های محرک، به دلیل خواص محرک بودن آن‌ها، به وسیله برخی افرادی که به آن‌ها تجویز نشده، مورد سوء استفاده قرار می‌گیرد.

سهرابی با اشاره به اینکه ریتالین به شکل یک قرص و به صورت خوراکی مصرف می‌شود، گفت: افرادی که دچار سوء مصرف این دارو شده‌اند، قرص را نصف کرده و آن را استنشاق یا تزریق می‌کنند. متأسفانه، بعضی دانشجویان و دانش‌آموزان شنیده‌اند که ریتالین می‌تواند به تمرکز حواس آن‌ها کمک کرد و به لحاظ علمی پیشرفت کنند که این دارو به عنوان «داروی مطالعه» می‌شناسند. بسیاری از نوجوانان و جوانان تحت تصور این اشتباه قرار می‌گیرند که دارو‌های محرک تجویزی مانند ریتالین به دلیل این که پزشک دستور تجویز آن‌ها را می‌دهد، بی‌خطر یا سالم‌تر از «دارو‌های غیرقانونی» هستند؛ درحالیکه اینگونه نیست.

معاون اجتماعی موسسه کادراس در ادامه با تاکید بر اینکه صرف محرک‌های تجویزی برای هرکسی که به او تجویز نشده بسیار خطرناک است، افزود: عوارض کوتاه مدت مصرف آن، عصبانیت و بی‌خوابی، از دست دادن اشتها، تهوع و استفراغ، سرگیجه، دلتنگی، سردرد، تغییرات ضربان قلب و فشار خون (گاهی اوقات افسردگی)، جوش پوستی و خارش پوست، درد شکمی، کاهش وزن و مشکلات گوارشی، عارضه روان پریشی، وابستگی به مواد مخدر و افسردگی شدید پس از ترک را می‌تواند به همراه داشته باشد.

وی گفت: مصرف محرک‌ها با دز‌های بالا منجر به کاهش اشتها (ممکن است منجر به سوء تغذیه جدی شود) لرزش و تحریک عضلانی، تب، تشنج، سردرد، تنفس و ضربان قلب نامنظم (که می‌تواند برای فرد خطرآفرین باشد)، اضطراب، بی‌حوصلگی، پارانویا، توهم، هذیان، تکرار بیش از حد حرکات بدنی و احساس شک و کرم‌هایی در زیر پوست می‌شود.

در این راستا سهرابی ضمن هشدار و توصیه‌های ضروری نسبت به مصرف ریتالین عنوان کرد: با توجه به اینکه در سنین نوجوانی باید مراقب مصرف این دارو باشیم، این کار حتما باید زیرنظر پزشک با کنترل والدین در موارد خاص انجام شود. لازم است بدانید هر دارویی در صورتی که تحت‌نظر پزشک و برای درمان اختلالی خاص مصرف نشود، امکان دارد اعتیاد و سوءمصرف ایجاد کند. ریتالین هم همین‌گونه است و در صورتی که نوجوان یا فرد بزرگسالی آن را به مقدار زیاد روزانه مصرف کند، حتما دچار سوءمصرف می‌شود و در مواردی اعتیاد به آن هم ممکن است اتفاق بیفتد.

وی این را هم گفت که متاسفانه گاهی ورزشکاران ریتالین را سوءمصرف می‌کنند تا انرژی‌شان برای ورزش افزایش یابد. دانشجویان هم شب‌های امتحان به آن پناه می‌برند، اما این کار کاملا اشتباه است. این سوءمصرف‌ها باعث شده رسانه‌ها درمورد این دارو تبلیغات منفی کنند، اما این تبلیغات باعث شده پدر و مادر‌هایی هم که فرزندشان دچار بیش‌فعالی و کمبود تمرکز است، تحت‌تاثیر قرار گیرند و به شدت نگران مصرف ریتالین فرزندشان شوند، اما این دارویی است که روان‌پزشکان کودک به صورت قانونی و علمی برای این بچه‌ها تجویز می‌کنند و مقادیر آن تحت‌کنترل است.