سیاتیک چیست؟ همه چیز درباره درد عصب سیاتیک

 

درد عصب سیاتیک، که به آن سیاتالژی نیز گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین دردهای کمر و پا است که می‌تواند کیفیت زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این درد، ناشی از فشار یا تحریک عصب سیاتیک، بلندترین عصب بدن، است که از پایین کمر تا پاها امتداد دارد. در این مقاله، به بررسی علل، علائم و روش‌های درمان درد عصب سیاتیک می‌پردازیم.

برای مشاوره و نوبت دهی با دکتر کارن باوند فرم زیر را پر کنید.

سیاتیک چیست؟

سیاتیک، نام عصبی است که شاخه اصلی آن از قسمت تحتانی کمر تا پایین ساق پا کشیده می‌شود. این عصب  تحریک‌پذیر بوده و در اثر عواملی همچون آسیب به ستون فقرات و دیسک بین مهره‌ها، برداشتن جسم سنگین و یا حرکت غیر اصولی دچار مشکل شده و فرد را با التهاب، درد و بی‌حسی درگیر می‌کند. درد سیاتیک یک بیماری رایج است که فرد در آن سوزش، بی‌حسی در پاها و محدودیت حرکتی را تجربه می‌کند. از آنجایی که درد سیاتیک شدید و آزار دهنده است و از طرفی می‌تواند فرد را از انجام فعالیت‌های روزانه‌اش باز دارد، درمان سریع آن از اهیمت بالایی برخوردار است. در درمان درد سیاتیک اول باید منشا ایجاد درد پیدا شود، به طور معمول دلیل بروز درد سیاتیک مواردی همچون فتق دیسک، فشار استخوان روی ستون فقرات یا تنگی کانال نخاعی است و فقط یک طرف بدن را درگیر می‌کند.

چه چیزی باعث سیاتیک می‌شود؟

 سیاتیک می‌تواند به علت تحریک عصب رخ دهد. اگر پنج عصب نخاعی تحت تأثیر قرار بگیرند، فرد دچار عارضه سیاتیک می‌شود. دلایل بروز سیاتیک عبارتند از:

فتق دیسک

در مرکز دیسک نخاعی مواد نرمی قرار دارد که تراوش‌شان به بیرون  باعث فشار روی ریشه عصبی نخاعی مجاورمی شود.تا حدودی شایع‌ترین علت سیاتیک، فتق دیسک بین‌مهره‌ای است. دیسک‌ها، که به عنوان "بالشتک" بین مهره‌ها عمل می‌کنند، ممکن است به دلیل فشار یا فشار زیاد دچار طول یا ترک شوند و بخش میانی آن‌ها (هسته ژل‌مانند) از محل خود بیرون زده و بر عصب سیاتیک فشار بیاورد.

تنگی کانال نخاعی

وقتی یکی از مهره‌ها از جایش به بیرون بلغزد باعث تنگی مجرای نخاعی می‌شود. فشار ناشی از این تنگی منجر به درد سیاتیک می‌گردد. تنگی کانال نخاعی وضعیتی است که در آن فضای اطراف نخاع در ناحیه کمر کاهش می‌یابد. این تنگی می‌تواند به فشار بر اعصاب منجر شود و سیاتیک را ایجاد کند. این حالت معمولاً در افراد مسن‌تر رایج‌تر است.

اسپوندیلولیستزیس

وقتی یک مهره روی مهره دیگر به سمت جلو بلغزد ریشه عصبی سیاتیک را تحت فشار قرار داده که این عارضه به سیاتیک ختم می‌شود. اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) به حالتی گفته می‌شود که در آن یک مهره از ستون فقرات به سمت جلو بر روی مهره پایین‌تر خود حرکت می‌کند. این جابجایی می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و می‌تواند به درد، مشکلات حرکتی و فشار بر اعصاب منجر شود.

خارهای استخوانی ناشی از آرتروز

استئوفیت‌ها یا خارهای استخوانی یک سری برآمدگی‌ در امتداد لبه‌های استخوان هستند که در مفاصل مختلف بدن از جمله کمر، پاها و گردن ایجاد می‌شوند. بعضی از استئوفیت‌ها روی مهره‌های کمر به دلیل فشردگی عصب می‌توانند سبب درد، بی‌حسی، ضعف در باسن، پاها و بازوها شوند. خارهای استخوانی (Bone spurs) یا استخوان‌زایی، رشد غیرطبیعی و اضافه‌ای از بافت استخوانی هستند که معمولاً در نقاط مختلفی از بدن به ویژه در مفاصل و نواحی تحت فشار ایجاد می‌شوند. آن‌ها می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند، اما معمولاً با مشکلاتی مانند آرتروز (هیپرپلازی استخوانی) مرتبط هستند.

باریک شدن کانال نخاع

یکی از مشکلات ستون فقرات که بر اثر دیسک گردن یا کمر ایجاد می شوند، تنگی کانال نخاعی است. دردهای ناحیه گردن، کمر و سیاتیک دردیست که بر اثر بروز این عارضه با ایستادن بدتر شده و با تکیه دادن تسکین می‌یابند. چنانچه هیچ راه درمانی گره گشا نباشد باید به توصیه پزشک تن به جراحی داد. باریک شدن کانال نخاع که به آن تنگی کانال نخاعی (Spinal stenosis) گفته می‌شود، وضعیتی است که در آن فضای داخل کانال نخاعی که حاوی نخاع و اعصاب می‌باشد، تنگ می‌شود. این تنگی می‌تواند به فشار بر روی نخاع و اعصاب منجر شود و عوارضی مانند درد، ضعف، و مشکلات حسی را ایجاد کند.

 صدمات و جراحت‌ها

ضربه شدید به ناحیه که عصب سیاتیک از آن عبور می‌کند به خصوص کمر، باسن و پا و جراحات نسبتاً سنگین در این نواحی نیز از جمله دلایل ایجاد درد سیاتیک است. صدمات و جراحت‌ها می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث بروز سیاتیک شوند. سیاتیک به مجموعه‌ای از علائم اشاره دارد که به دلیل فشردگی یا آسیب به عصب سیاتیک به وجود می‌آید. این عصب بزرگ‌ترین عصب در بدن است و از ناحیه کمر آغاز می‌شود و تا پاها ادامه می‌یابد.

بارداری

اندکی کمردرد در دوران باردازی به دلیل اضافه وزن مادر و وزن نوازد طبیعی است اما اگر این درد شدیدتر شد به گونه‌ای که به باسن یا ران منتقل شود احتمال دارد علتش ابتلا به سیاتیک باشد. در طول بارداری، وزن بدن افزایش می‌یابد و این افزایش وزن می‌تواند به ستون فقرات و کمر فشار بیشتری وارد کند. این فشار می‌تواند باعث فشردگی عصب سیاتیک شود و درد سیاتیک ایجاد کند. هورمون‌هایی که در دوران بارداری ترشح می‌شوند، به ویژه رلاکسین، ممکن است باعث شوند که رباط‌های کمر و لگن نرم‌تر شوند تا فضای بیشتری برای جنین ایجاد کنند. این نرم شدن می‌تواند به تغییر وضعیت بدن و افزایش خطر فشار به عصب سیاتیک منجر شود.

تومور و کیست

ایجاد تومور در ستون مهره‌ها یا داخل لگن و حتی خود عصب سیاتیک همچنین عفونت در ستون مهره‌ها سبب درد در عصب سیاتیک می‌شوند. تومورها می‌توانند در هر ناحیه‌ای از بدن، از جمله ستون فقرات، رشد کنند. وقتی یک تومور به ناحیه ستون فقرات فشار وارد کند، می‌تواند به عصب سیاتیک یا ریشه‌های آن فشار بیاورد و منجر به درد، سوزن سوزن شدن یا بی‌حسی در پاها شود. تومورهای مهره‌ای (مثلاً تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم) می‌توانند بر مدار عصبی تأثیر بگذارند و همچنین در اثر تغییرات التهابی به سیاتیک منجر شوند.

عوامل خطر ابتلا به سیاتیک

عوامل متفاوتی از جمله بیماری‌ها، سبک زندگی و بالا رفتن سن می‌توانند در ایجاد درد در عصب سیاتیک موثر باشند. در ادامه به این عوامل به طور مختصر اشاره می‌شود.

• ابتلا به دیابت: قند بالا در خون به نوروپاتی دیابتی منجر می‌شود که به عصب‌های دست و پاها سیگنال می‌فرستند و موجب آسیب می‌شوند. دردهای عصبی دیابت باعث بی‌حسی یا خارش در انگشتان می‌شوند.
• ​سن: بالا رفتن سن یکی از دلایل مهمی است که می‌تواند خطر ابتلا به سیاتیک را افزایش دهد. چرا که با افزایش سن ستون فقرات و به طور کلی بدن دژنراسیون را تجربه می‌کند. معمولا افراد بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی دردها و عوامل منجر به سیاتیک را تجربه می‌کنند.
• اضافه وزن: با توجه به این که هر شخص به نسبت قد یک وزن ایده‌آل دارد در صورتی که بیش از  استانداردش اضافه وزن داشته باشد و سبک زندگی‌اش نیز کم تحرک باشد با فشار به عصب سیاتیکش به دردهای سختی مبتلا می‌شود.
• نشستن طولانی مدت: چنانچه شخصی به دلیل نوع کارش که نیاز به نشستن طولانی مدت پشت میز و یا رانندگی باشد به ستون فقراتش فشار آمده و دیسک‌های کمرش را فشرده می‌کند همه این موارد منجر به درد در عصب سیاتیک می‌شود.
• بلند کردن اجسام سنگین: تقریباً همگان می‌دانند بلند کردن اجسام سنگین به شکلی غیراصولی و ناگهانی چه عوارض مهلکی برای ستون فقرات دارد و اغلب نیز به همین علت به درد سیاتیک مبتلا می‌شوند.

 علائم سیاتیک چیست؟

افرادی که از عارضه سیاتیک رنج می‌برند، معمولاً علائمی را تجربه می‌کنند. علائم سیاتیک به علت فشار روی عصب آسیب دیده بروز پیدا می­کنند. علائم سیاتیک به طور معمول شامل موارد زیر است:

بی‌حسی: ممکن است بی‌حسی، گزگز یا حس سوزن‌سوزن شدن در پشت ساق پا و دست از علائم اخطار به بیمار و درد سیاتیک باشد. 

• ضعف عضلانی:  احساس سنگینی در پا یا احساس ضعف در ساق یا کف پا و دشواری در بلند کردن پا از روی زمین نشانه ضعف عضلانی و درد سیاتیک باشد.
• درد شدید در ساق پا: درد و تیرکشدگی‌های ناگهانی که به صورت سوزش نمود پیدا می‌کنند از علائم شدت درد سیاتیک در پا، ساق پا و کمر است.
• مشکل در کنترل مثانه: در صورتی که فشار و تحریک روی عصب سیاتیک شدید باشد و در ناحیه‌ای اگر فشار یا تحریک بر روی عصب سیاتیک به اندازه کافی شدید باشد و در ناحیه‌ای از مسیر این عصب در نزدیکی منطقه کمری ایجاد شود، می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد عصبی اعصاب کمری شود که به کنترل عضلات مرتبط با مثانه و روده نیز آسیب وارد می‌کند.

سیاتیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 پزشک با استفاده از روش‌های مختلف، بیماری سیاتیک را تشخیص می‌دهد. بررسی سوابق پزشکی، معاینه و سوال درباره علائم بیمار، از مراحل تشخیص عارضه سیاتیک است. پزشک، انجام آزمایشات زیر را برای تشخیص بیماری سیاتیک پیشنهاد می‌دهد:

• معاینه فیزیکی توسط پزشک: از آنجایی که سیاتیک نه تنها یک بیماری نیست بلکه نشانه بیماری دیگری است باید توجه داشت که هر چه علت اصلی فشردگی عصب سیاتیک موفقیت آمیز ارزیابی شود بیماری اصلی نیز درست تر تشخیص داده می شود.
• اشعه ایکس ستون فقرات یا اسکن توموگرافی کامپیوتری: از این روش برای تشخیص فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود که از علل ایجاد درد سیاتیک هستند.
• اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): این آزمایش‌ها شامل سی‌تی‌اسکن و ‌ام‌آر‌آی هستند که ساختارهای داخلی بدن را به تصویر کشیده و به شناسایی منابع فشار بر عصب سیاتیک کمک می‌کند.
• الکترومیوگرافی: الکترومیوگرافی یا همان نوار عصب سیاتیک یک روش تشخیصی غیرتهاجمی است که با نشان دادن عملکرد سیگنال‌های الکتریکی و تشخیص سیاتیک به کار می‌رود.
• میلوگرام: در این روش یک رنگ خاص به ستون فقرات تزریق می‌شود که به پزشک کمک می‌کند تصاویر نخاع و اعصاب را واضح‌تر ببیند.
• نوار عصب و عضله: چنانچه پزشک بخواهد از لغزش مهره، تنگی کانال نخاعی، فتق دیسک، ضعف عضلانی و اختلالات حرکتی و بررسی عملکرد درمان‌های فیزیوتراپی،  مطمئن شود؛ نوار عصب سیاتیک را تجویز می‌کند.

انواع سیاتیک بر اساس مدت و شدت درد

سیاتیک بر اساس شدت درد و مدت آن انواع مختلفی دارد از جمله حاد، مزمن، متناوب و دوطرفه. در ادامه درباره هر یک توضیح داده می‌شود.

سیاتیک حاد

سیاتیک حاد به معنای شروع درد ناگهانی است و به شکل درد و گرفتگی شدید بروز پیدا می‌کند. سیاتیک حاد با درد پشت و سوزش همراه خواهد بود و به باسن و ساق پاها نیز سرایت می‌کند. در این نوع سیاتیک درد به مدت 4 تا 8 هفته و حتی کمتر به طول می‌انجامد و با درمان‌های مختلف از جمله خود مراقبتی قابل کنترل می‌شود.

سیاتیک مزمن

سیاتیک مزمن در اثر فشار، تحریک و یا التهاب ایجاد شده در این عصب رخ می‌دهد. این اتفاق ممکن است  موجب بروز درد متوسط تا شدید در ناحیه کمر، باسن و پا شود. اگر درد سیاتیک بیش از 8 هفته طول بکشد و مداوم باشد از نوع مزمن بوده و احتمال دارد درمان‌های خانگی نیز جوابگو نباشند. در این مورد حتماً باید با متخصص مشورت شود.

سیاتیک متناوب

 این نوع از سیاتیک نادر است و به احتمال زیاد در نتیجه تخریب مفاصل ساکروایلیاک ایجاد می‌شود و شامل حس درد در هر دو پا به طور متناوب خواهد شد. این درد که با نام درد سیاتیک دوطرفه هم شناخته می‌شود، شامل درگیر شدن همزمان دو پا به درد سیاتیک است. این اتفاق بر اثر ایجاد فشار بر روی دیسک بین مهره‌ها و تحلیل رفتن مهره‌های ستون فقرات می‌افتد.

محدودیت‌های ناشی از سیاتیک

درد سیاتیک معمولا شدید است و می‌تواند مانعی بزرگ در انجام برخی از فعالیت‌های فرد بیمار شود. محدودیت‌های ناشی از سیاتیک شامل موارد زیر است:

• بروز محدودیت حرکتی
• کاهش انعطاف پذیری در بخش‌هایی از بدن که با این عصب مستقیماً در ارتباط اند
• ضعف در عضلات پا و پایین پا
• مشکلاتی از قبیل راه رفتن، نشستن، دویدن، بالا و پایین رفتن از پله و بلند کردند اشیا حتی با وزن‌ کم و سبک

چه زمانی برای درمان سیاتیک باید به پزشک مراجعه کرد؟

سیاتیک ممکن است با علائم خفیف یا شدید همراه باشد. در صورت تجربه علائم خفیف، جای نگرانی نیست. شما می‌توانید با دارودرمانی، علائم را کاهش دهید. اما اگر شدت درد و علائم افزایش پیدا کند، باید به دنبال راهکار‌های دیگر بود. معمولاً در صورت برطرف نشدن علائم طی بازه زمانی چند هفته، باید برای درمان به پزشک مراجعه کرد. اگر علائم زیر را داشتید، حتماً باید توسط پزشک معاینه و درمان شوید:

• اگر درد سیاتیک همراه با علائمی از قبیل تهوع و تب است.
• در صورتی که درد باعث بروز ضعف و بی‌حسی در پا‌ها شده است و به مرور زمان شدت پیدا می‌کند.
• اگر درد به علت سانحه و جراحت رخ می‌دهد.
• در صورتی که با مشکل در دفع غیرارادی ادرار مواجه شده‌اید.

• 

سیاتیک چگونه درمان می‌شود؟

خوشبختانه عصب سیاتیک با وجود حساس بودنش نسبت به عارضه‌های وارد شده باز هم قابل درمان است و کافی است که فرد با مشاهده علائم مروبط به این بیماری نزد پزشک برود. توصیه می‌شود این بیماری به هیچ عنوان ساده گرفته نشود و از خود درمانی و درمان‌های خانگی و سنتی دوری شود. بسته به شدت یا خفیف بودن درد سیاتیک پزشک تصمیم می‌گیرد از روش‌های درمانی دارویی و یا فیزیوتراپی و یا ترکیبی از هر دو برای درمان بهره ببرد. این بیماری روش‌های درمانی مختلفی دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا می‌شویم:

 تزریق استروئید

 یکی از روش‌های درمان سیاتیک، تزریق استروئید است. تزریق کورتیکواستروئید در ناحیه اطراف ریشه عصبی منجر به کاهش میزان درد می‌شود. میزان تزریق استروئید در طول سال توسط پزشک با توجه به شدت عارضه سیاتیک تعیین می‌شود. از مزایای تزریق استروئید برای درمان سیاتیک می‌توان به بهبود درد، کاهش التهاب اعصاب نخاعی و بهبود دامنه حرکتی اشاره کرد.

معمولاً نتیجه درمان سیاتیک با استفاده از این روش، طی ۱ الی ۳ روز مشخص خواهد شد. البته، در برخی از مواقع ممکن است که ظرف یک هفته نتیجه مشخص شود. به منظور نتیجه‌گیری بهتر می‌توان تزریق استروئید را چند مرتبه و به صورت دوره‌ای انجام داد. معمولاً همراه با تزریق استروئید، سایر روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی نیز پیشنهاد می‌شود. البته، انتخاب سایر روش‌های درمانی در کنار تزریق استروئید به نظر پزشک معالج بستگی دارد.

 فیزیوتراپی

 فیزیوتراپی، یکی دیگر از روش‌های درمان سیاتیک است. فیزیوتراپ، برنامه‌های توانبخشی ارائه می‌دهد که از بروز آسیب‌های بعدی جلوگیری می‌کند. ورزش‌هایی برای آموزش طرز‌ایستادن صحیح، تقویت ماهیچه‌های کمر و بهبود انعطاف‌پذیری به بیمار آموزش داده می‌شود. در واقع، تمرینات فیزیوتراپی به منظور اصلاح وضعیت بدنی، بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات انجام می‌شوند. فیزیوتراپ به فرد مبتلا به سیاتیک، انجام ورزش‌هایی مانند پیلاتس و یوگا را پیشنهاد می‌دهد. این تمرینات ورزشی به کاهش درد‌های خفیف سیاتیک کمک می‌کنند.

ورزش‌های کششی

حرکات کششی مخصوص قسمت پایین کمر می‌تواند منجر به کاهش میزان فشردگی ریشه عصب شود. در طول روز چند دقیقه سعی کنید که ورزش‌های کششی را انجام دهید. از چرخیدن، پریدن و انجام حرکات ورزشی سریع اِجتناب کنید.

 عمل جراحی

 جراحان می‌توانند خار استخوانی یا قسمتی از فتق دیسک که روی عصب فشار اعمال می‌کند را با عمل جراحی خارج کنند. معمولاً جراحی زمانی انجام می‌شود که سایر روش‌های درمان سیاتیک اثربخش نبوده‌اند. جراحی زمانی صورت می‌گیرد که سیاتیک منجر به از دست دادن کنترل روده، مثانه و ضعف شدید شده باشد.

لامینکتومی: برداشتن قسمتی از استخوان فقرات به نام لامینا که باعث کاهش فشار روی عصب می‌شود.

فورامینوتومی: برداشتن قسمتی از مهره‌های فقرات که سوراخ‌های ایجاد شده در عصب نخاع را خارج می‌کند. 

لامینکتومی به اضافه فورامینوتومی به صورت ترکیبی: ترکیب دو روش لامینکتومی و فورامینوتومی برای برداشتن فشار اضافی از روی عصب.

دیسکتومی: برداشتن بخشی از دیسک بیرون زده یا پاره شده که ممکن است روی عصب فشار ایجاد کند.

لامینکتومی با میکروسکوپ:

این روش با استفاده از میکروسکوپهای جراحی انجام می‌شود که به جراح امکان مشاهده دقیق‌تر اجزای داخلی ستون مهره‌ها به عبارت دیگر ریشه‌های عصبی را می‌دهد.

چگونه می‌توان از سیاتیک پیشگیری کرد؟

گرچه ممکن است پیشگیری از همه موارد درد سیاتیک از جمله افتادن ناگهانی، بارداری و .... امکان پذیر نباشد اما با انجام اقدامات زیر می‌توان با محافظت از کمر، احتمال ابتلا به این درد را کاهش داد:

• حفظ حالت بدنی خوب هنگام نشستن، ایستادن، راه رفتن، بلند کردن وسایل و نشستن و برخواستن و البته خوابیدن. 
• ترک سیگار و دوری از آن؛ چرا که با ورود نیکوتین به بدن خونرسانی به استخوان‌ها کاهش یافته و ستون فقرات و دیسک‌تضعیف می‌شوند و این امر موجب بروز فشار در ستون فقرات می‌شود. 
• حفظ تناسب اندام و وزن ایده‌آل مناسب قد با رژیم غذایی مناسب. چرا که رژیم غذایی نامناسب سبب التهام در بدن می‌شوند.
• ورز منظم و مستمر که شامل حرکات کششی به منظور تقویت انعطاف پذیری مفاصل باشد و همینطور تمریناتی برای تقویت قسمت مرکزی بدن، عضلات کمر و شکم نیز در آن گنجانده شده باشد.

جمع بندی

سیاتیک عصب حساسی است و بخش زیادی از بدن را پوشش می‌دهد بسیار تحریک پذیر است و در صورت هر گونه فشاری عوارض جدی و گاهی دائمی برای فرد در پی خواهد داشت که ممکن است توان حرکتی او را در کارهای روزمره‌اش محدود کند. بنابراین مهم است از علائم سیاتیک مثل بی‌حسی، سوزن سوزن شدن، ضعف عضلانی و درد شدید در نواحی کمر، باسن و پاها آگاه و حساس بوده و در صورت بروز هر گونه درد و مشکلی سریعاً به پزشک مراجعه شود.

دکتر کارن باوند

• فارغ‌التحصیل پزشکی عمومی و تخصص از دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دارای بورد تخصصی
• جراحی‌های تومور‌های مغزی، آنوریسم و ضایعات عروقی مغزی، دیسک و تنگی کانال گردن و کمر و دفرمیتی‌های ستون فقرات

برای مشاوره و نوبت دهی فرم زیر را پر کنید.

همین حالا تماس بگیرید.

۰۹۱۰۲۰۹۳۳۰۱

رضایت مراجعین دکتر کارن باوند را از اینستاگرام ببینید.

@dr_karan_bavand

شنبه‌ها ساعت ۱۱ کلینیک بیمارستان مهراد

دوشنبه و چهارشنبه ساعت ۱۳:۰۰ کلینیک بیمارستان عرفان نیایش