سیاتیک چیست؟ همه چیز درباره درد عصب سیاتیک

سیاتیک، بیماری رایجی است که به طور معمول در افراد بالای ۲۰ سال رخ می‌دهد. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که در مسیر عصب سیاتیک، درد احساس می‌شود. عصب سیاتیک از پشت ساق پا تا زانو در حرکت است. شاخه‌های عصب سیاتیک تا پایین پا ادامه دارند. فردی که دچار سیاتیک شده است، احساس سوزش، درد و ضعف عضلانی را تجربه می‌کند. این عارضه باعث ایجاد التهاب، درد و بی‌حسی در پاها و کمر می‌شود. درد ناشی از سیاتیک، معمولاً هنگام عطسه و سرفه بیشتر می‌شود.

سیاتیک، درد عصبی است که به علت آسیب یا تحریک عصب رخ می دهد. درد و سایر علائم سیاتیک ممکن است در پایین ساق پا، باسن و پاها احساس شود. به طور معمول، سیاتیک فقط در یک طرف بدن تأثیر می‌گذارد. سیاتیک اغلب به دلیل فتق دیسک، فشار استخوان روی ستون فقرات یا تنگی کانال نخاعی اتفاق می‌اُفتد. در این مطلب به بررسی اطلاعاتی درباره علائم، روش­های درمان، نحوه تشخیص و علل بروز سیاتیک می‌پردازیم.

برای مشاوره و نوبت دهی با دکتر کارن باوند فرم زیر را پر کنید.

سیاتیک چیست؟

سیاتیک عریض‌ترین و طولانی‌ترین عصب بدن است که از ستون فقرات در بخش پائین کمر شروع می‌شود و تا باسن و ساق پا ادامه دارد.

دردهای تشعشعی که ناشی از التهاب یا فشردگی پائین کمر (لومبوساکرال) است و به ریشه‌های عصبی سیاتیک فشار می‌آورند اطلاحاً سیاتیک گفته می‌شود.

چه چیزی باعث سیاتیک می‌شود؟

 سیاتیک می‌تواند به علت تحریک عصب رخ دهد. اگر پنج عصب نخاعی تحت تأثیر قرار بگیرند، فرد دچار عارضه سیاتیک می‌شود. دلایل بروز سیاتیک عبارتند از:

• فتق دیسک: در مرکز دیسک نخاعی مواد نرمی قرار دارد که تراوش‌شان به بیرون  باعث فشار روی ریشه عصبی نخاعی مجاورمی شود.
• تنگی کانال نخاعی: وقتی یکی از مهره‌ها از جایش به بیرون بلغزد باعث تنگی مجرای نخاعی می‌شود. فشار ناشی از این تنگی منجر به درد سیاتیک می‌گردد.
• اسپوندیلولیستزیس: وقتی یک مهره روی مهره دیگر به سمت جلو بلغزد ریشه عصبی سیاتیک را تحت فشار قرار داده که این عارضه به سیاتیک ختم می‌شود.

• خارهای استخوانی ناشی از آرتروز: استئوفیت‌ها یا خارهای استخوانی یک سری برآمدگی‌ در امتداد لبه‌های استخوان هستند که در مفاصل مختلف بدن از جمله کمر، پاها و گردن ایجاد می‌شوند. بعضی از استئوفیت‌ها روی مهره‌های کمر به دلیل فشردگی عصب می‌توانند سبب درد، بی‌حسی، ضعف در باسن، پاها و بازوها شوند.

• باریک شدن کانال نخاع: یکی از مشکلات ستون فقرات که بر اثر دیسک گردن یا کمر ایجاد می شوند، تنگی کانال نخاعی است. دردهای ناحیه گردن، کمر و سیاتیک دردیست که بر اثر بروز این عارضه با ایستادن بدتر شده و با تکیه دادن تسکین می‌یابند. چنانچه هیچ راه درمانی گره گشا نباشد باید به توصیه پزشک تن به جراحی داد.
•  صدمات و جراحت‌ها: ضربه شدید به ناحیه که عصب سیاتیک از آن عبور می‌کند به خصوص کمر، باسن و پا و جراحات نسبتاً سنگین در این نواحی نیز از جمله دلایل ایجاد درد سیاتیک است.
• بارداری: اندکی کمردرد در دوران باردازی به دلیل اضافه وزن مادر و وزن نوازد طبیعی است اما اگر این درد شدیدتر شد به گونه‌ای که به باسن یا ران منتقل شود احتمال دارد علتش ابتلا به سیاتیک باشد.
• تومور و کیست: ایجاد تومور در ستون مهره‌ها یا داخل لگن و حتی خود عصب سیاتیک همچنین عفونت در ستون مهره‌ها سبب درد در عصب سیاتیک می‌شوند.

عوامل خطر ابتلا به سیاتیک

عوامل متفاوتی از جمله بیماری‌ها، سبک زندگی و بالا رفتن سن می‌توانند در ایجاد درد در عصب سیاتیک موثر باشند. در ادامه به این عوامل به طور مختصر اشاره می‌شود.

• ابتلا به دیابت: قند بالا در خون به نوروپاتی دیابتی منجر می‌شود که به عصب‌های دست و پاها سیگنال می‌فرستند و موجب آسیب می‌شوند. دردهای عصبی دیابت باعث بی‌حسی یا خارش در انگشتان می‌شوند.
• ​سن: بالا رفتن سن یکی از دلایل مهمی است که می‌تواند خطر ابتلا به سیاتیک را افزایش دهد. چرا که با افزایش سن ستون فقرات و به طور کلی بدن دژنراسیون را تجربه می‌کند. معمولا افراد بین ۳۰ تا ۵۰ سالگی دردها و عوامل منجر به سیاتیک را تجربه می‌کنند.
• اضافه وزن: با توجه به این که هر شخص به نسبت قد یک وزن ایده‌آل دارد در صورتی که بیش از  استانداردش اضافه وزن داشته باشد و سبک زندگی‌اش نیز کم تحرک باشد با فشار به عصب سیاتیکش به دردهای سختی مبتلا می‌شود.
• نشستن طولانی مدت: چنانچه شخصی به دلیل نوع کارش که نیاز به نشستن طولانی مدت پشت میز و یا رانندگی باشد به ستون فقراتش فشار آمده و دیسک‌های کمرش را فشرده می‌کند همه این موارد منجر به درد در عصب سیاتیک می‌شود.
• بلند کردن اجسام سنگین: تقریباً همگان می‌دانند بلند کردن اجسام سنگین به شکلی غیراصولی و ناگهانی چه عوارض مهلکی برای ستون فقرات دارد و اغلب نیز به همین علت به درد سیاتیک مبتلا می‌شوند.

 علائم سیاتیک چیست؟

افرادی که از عارضه سیاتیک رنج می‌برند، معمولاً علائمی را تجربه می‌کنند. علائم سیاتیک به علت فشار روی عصب آسیب دیده بروز پیدا می­کنند. علائم سیاتیک به طور معمول شامل موارد زیر است:

بی‌حسی: ممکن است بی‌حسی، گزگز یا حس سوزن‌سوزن شدن در پشت ساق پا و دست از علائم اخطار به بیمار و درد سیاتیک باشد. 

• ضعف عضلانی:  احساس سنگینی در پا یا احساس ضعف در ساق یا کف پا و دشواری در بلند کردن پا از روی زمین نشانه ضعف عضلانی و درد سیاتیک باشد.
• درد شدید در ساق پا: درد و تیرکشدگی‌های ناگهانی که به صورت سوزش نمود پیدا می‌کنند از علائم شدت درد سیاتیک در پا، ساق پا و کمر است.
• مشکل در کنترل مثانه: در صورتی که فشار و تحریک روی عصب سیاتیک شدید باشد و در ناحیه‌ای اگر فشار یا تحریک بر روی عصب سیاتیک به اندازه کافی شدید باشد و در ناحیه‌ای از مسیر این عصب در نزدیکی منطقه کمری ایجاد شود، می‌تواند منجر به اختلال در عملکرد عصبی اعصاب کمری شود که به کنترل عضلات مرتبط با مثانه و روده نیز آسیب وارد می‌کند.

سیاتیک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

 پزشک با استفاده از روش‌های مختلف، بیماری سیاتیک را تشخیص می‌دهد. بررسی سوابق پزشکی، معاینه و سوال درباره علائم بیمار، از مراحل تشخیص عارضه سیاتیک است. پزشک، انجام آزمایشات زیر را برای تشخیص بیماری سیاتیک پیشنهاد می‌دهد:

• معاینه فیزیکی توسط پزشک: از آنجایی که سیاتیک نه تنها یک بیماری نیست بلکه نشانه بیماری دیگری است باید توجه داشت که هر چه علت اصلی فشردگی عصب سیاتیک موفقیت آمیز ارزیابی شود بیماری اصلی نیز درست تر تشخیص داده می شود.
• اشعه ایکس ستون فقرات یا اسکن توموگرافی کامپیوتری: از این روش برای تشخیص فتق دیسک یا تنگی کانال نخاعی استفاده می‌شود که از علل ایجاد درد سیاتیک هستند.
• اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام آر آی): این آزمایش‌ها شامل سی‌تی‌اسکن و ‌ام‌آر‌آی هستند که ساختارهای داخلی بدن را به تصویر کشیده و به شناسایی منابع فشار بر عصب سیاتیک کمک می‌کند.
• الکترومیوگرافی: الکترومیوگرافی یا همان نوار عصب سیاتیک یک روش تشخیصی غیرتهاجمی است که با نشان دادن عملکرد سیگنال‌های الکتریکی و تشخیص سیاتیک به کار می‌رود.
• میلوگرام: در این روش یک رنگ خاص به ستون فقرات تزریق می‌شود که به پزشک کمک می‌کند تصاویر نخاع و اعصاب را واضح‌تر ببیند.
• نوار عصب و عضله: چنانچه پزشک بخواهد از لغزش مهره، تنگی کانال نخاعی، فتق دیسک، ضعف عضلانی و اختلالات حرکتی و بررسی عملکرد درمان‌های فیزیوتراپی،  مطمئن شود؛ نوار عصب سیاتیک را تجویز می‌کند.

انواع سیاتیک بر اساس مدت و شدت درد

سیاتیک بر اساس شدت درد و مدت آن انواع مختلفی دارد از جمله حاد، مزمن، متناوب و دوطرفه. در ادامه درباره هر یک توضیح داده می‌شود.

سیاتیک حاد: شروع این سیاتیک از شدت درد کم با طول مدت بین 4 تا 8 هفته و حتی کمتر است. این نوع از سیاتیک با مراقبت پزشکی و برنامه‌های درمانی در خانه قابل کنترل است.

سیاتیک مزمن: اگر درد سیاتیک بیش از 8 هفته طول بکشد و مداوم باشد از نوع مزمن است و احتمال دارد درمان‌های خانگی نیز جوابگو نباشند. در این مورد حتماً باید با متخصص مشورت شود.

سیاتیک متناوب: این نوع از سیاتیک نادر است و به احتمال زیاد در نتیجه تخریب مفاصل ساکروایلیاک است و شامل نهفته شدن درد در هر دو پا به طور متناوب می‌شود.

سیاتیک دو طرفه: وقتی هر دو پا به طور همزمان درگیر درد سیاتیک شوند بیمار اصطلاحاً به به نوع بسیار نادر سیاتیک دو طرف مبتلا شده است که بر اثر تغییری در ژنراتیو دیسک یا مهره‌ها اتفاق افتاده است.

محدودیت‌های ناشی از سیاتیک

دردی که در عصب سیاتیک بر اثر فشار یا تحریک عصبی ایجاد می‌شود موجب محدودیت حرکت و کاهش انعطاف پذیری در بخش‌هایی از بدن که با این عصب مستقیماً در ارتباطند می‌شود. از جمله: ضعف در عضلات پا و پائین پا، راه رفتن، نشستن، دویدن، بالا و پائین رفتن از پله و بلند کردند اشیا حتی با وزن‌های کم و سبک.

چه زمانی برای درمان سیاتیک باید به پزشک مراجعه کرد؟

سیاتیک ممکن است با علائم خفیف یا شدید همراه باشد. در صورت تجربه علائم خفیف، جای نگرانی نیست. شما می‌توانید با دارودرمانی، علائم را کاهش دهید. اما اگر شدت درد و علائم افزایش پیدا کند، باید به دنبال راهکار‌های دیگر بود. معمولاً در صورت برطرف نشدن علائم طی بازه زمانی چند هفته، باید برای درمان به پزشک مراجعه کرد. اگر علائم زیر را داشتید، حتماً باید توسط پزشک معاینه و درمان شوید:

• اگر درد سیاتیک همراه با علائمی از قبیل تهوع و تب است.
• در صورتی که درد باعث بروز ضعف و بی‌حسی در پا‌ها شده است و به مرور زمان شدت پیدا می‌کند.
• اگر درد به علت سانحه و جراحت رخ می‌دهد.
• در صورتی که با مشکل در دفع غیرارادی ادرار مواجه شده‌اید.
• 

سیاتیک چگونه درمان می‌شود؟

 به طور معمول، درمان بیماری سیاتیک برای افزایش دامنه تحرک و کاهش درد صورت می‌گیرد. معمولاً، موارد خفیف‌تر سیاتیک با خود درمانی بهبود پیدا می‌کند. مصرف دارو‌های ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم، گزینه انتخابی مناسبی برای کاهش التهاب و تورم است. در صورتی که علائمی مانند گزگز، بی‌حسی یا ضعف عضلات خیلی شدید باشد، با خوددرمانی برطرف نمی‌شود. اگر دچار بیماری سیاتیک خفیف یا شدید شده‌اید، چند روش درمانی وجود دارد. پزشک به طور معمول یکی از روش‌ها یا ترکیبی از آن‌ها را برای درمان سیاتیک پیشنهاد می‌دهد. روش‌های درمان سیاتیک عبارتند از:

 تزریق استروئید

 یکی از روش‌های درمان سیاتیک، تزریق استروئید است. تزریق کورتیکواستروئید در ناحیه اطراف ریشه عصبی منجر به کاهش میزان درد می‌شود. میزان تزریق استروئید در طول سال توسط پزشک با توجه به شدت عارضه سیاتیک تعیین می‌شود. از مزایای تزریق استروئید برای درمان سیاتیک می‌توان به بهبود درد، کاهش التهاب اعصاب نخاعی و بهبود دامنه حرکتی اشاره کرد.

معمولاً نتیجه درمان سیاتیک با استفاده از این روش، طی ۱ الی ۳ روز مشخص خواهد شد. البته، در برخی از مواقع ممکن است که ظرف یک هفته نتیجه مشخص شود. به منظور نتیجه‌گیری بهتر می‌توان تزریق استروئید را چند مرتبه و به صورت دوره‌ای انجام داد. معمولاً همراه با تزریق استروئید، سایر روش‌های درمانی مانند فیزیوتراپی و دارودرمانی نیز پیشنهاد می‌شود. البته، انتخاب سایر روش‌های درمانی در کنار تزریق استروئید به نظر پزشک معالج بستگی دارد.

 فیزیوتراپی

 فیزیوتراپی، یکی دیگر از روش‌های درمان سیاتیک است. فیزیوتراپ، برنامه‌های توانبخشی ارائه می‌دهد که از بروز آسیب‌های بعدی جلوگیری می‌کند. ورزش‌هایی برای آموزش طرز‌ایستادن صحیح، تقویت ماهیچه‌های کمر و بهبود انعطاف‌پذیری به بیمار آموزش داده می‌شود. در واقع، تمرینات فیزیوتراپی به منظور اصلاح وضعیت بدنی، بهبود دامنه حرکتی و تقویت عضلات انجام می‌شوند. فیزیوتراپ به فرد مبتلا به سیاتیک، انجام ورزش‌هایی مانند پیلاتس و یوگا را پیشنهاد می‌دهد. این تمرینات ورزشی به کاهش درد‌های خفیف سیاتیک کمک می‌کنند.

ورزش‌های کششی

حرکات کششی مخصوص قسمت پایین کمر می‌تواند منجر به کاهش میزان فشردگی ریشه عصب شود. در طول روز چند دقیقه سعی کنید که ورزش‌های کششی را انجام دهید. از چرخیدن، پریدن و انجام حرکات ورزشی سریع اِجتناب کنید.

 عمل جراحی

 جراحان می‌توانند خار استخوانی یا قسمتی از فتق دیسک که روی عصب فشار اعمال می‌کند را با عمل جراحی خارج کنند. معمولاً جراحی زمانی انجام می‌شود که سایر روش‌های درمان سیاتیک اثربخش نبوده‌اند. جراحی زمانی صورت می‌گیرد که سیاتیک منجر به از دست دادن کنترل روده، مثانه و ضعف شدید شده باشد.

لامینکتومی: برداشتن قسمتی از استخوان فقرات به نام لامینا که باعث کاهش فشار روی عصب می‌شود.

فورامینوتومی: برداشتن قسمتی از مهره‌های فقرات که سوراخ‌های ایجاد شده در عصب نخاع را خارج می‌کند. 

لامینکتومی به اضافه فورامینوتومی به صورت ترکیبی: ترکیب دو روش لامینکتومی و فورامینوتومی برای برداشتن فشار اضافی از روی عصب.

دیسکتومی: برداشتن بخشی از دیسک بیرون زده یا پاره شده که ممکن است روی عصب فشار ایجاد کند.

لامینکتومی با میکروسکوپ:

این روش با استفاده از میکروسکوپهای جراحی انجام می‌شود که به جراح امکان مشاهده دقیق‌تر اجزای داخلی ستون مهره‌ها به عبارت دیگر ریشه‌های عصبی را می‌دهد.

چگونه می‌توان از سیاتیک پیشگیری کرد؟

گرچه ممکن است پیشگیری از همه موارد درد سیاتیک از جمله افتادن ناگهانی، بارداری و .... امکان پذیر نباشد اما با انجام اقدامات زیر می‌توان با محافظت از کمر، احتمال ابتلا به این درد را کاهش داد:

• حفظ حالت بدنی خوب هنگام نشستن، ایستادن، راه رفتن، بلند کردن وسایل و نشستن و برخواستن و البته خوابیدن. 
• ترک سیگار و دوری از آن؛ چرا که با ورود نیکوتین به بدن خونرسانی به استخوان‌ها کاهش یافته و ستون فقرات و دیسک‌تضعیف می‌شوند و این امر موجب بروز فشار در ستون فقرات می‌شود. 
• حفظ تناسب اندام و وزن ایده‌آل مناسب قد با رژیم غذایی مناسب. چرا که رژیم غذایی نامناسب سبب التهام در بدن می‌شوند.
• ورز منظم و مستمر که شامل حرکات کششی به منظور تقویت انعطاف پذیری مفاصل باشد و همینطور تمریناتی برای تقویت قسمت مرکزی بدن، عضلات کمر و شکم نیز در آن گنجانده شده باشد.

جمع بندی

سیاتیک زمانی رخ می‌دهد که چند عصب در ناحیه پایین کمر و پا دچار تحریک، التهاب یا فشردگی شده‌اند. معمولاً عارضه سیاتیک با خودمراقبتی بهبود پیدا می‌کند. اما در موارد شدید، احتمالاً نیاز به جراحی داشته باشید. از علائم سیاتیک می‌توان به بی‌حسی، سوزن سوزن شدن، ضعف عضلانی و درد شدید اشاره کرد. علائم سیاتیک می‌تواند در نواحی مانند کمر، باسن و پا‌ها احساس شود.

 امروزه از روش‌های درمانی مختلف مانند فیزیوتراپی، دارودرمانی، جراحی و تزریق استروئید برای درمان عارضه سیاتیک استفاده می‌شود. انتخاب هر یک از روش‌های درمانی به شدت عارضه سیاتیک ارتباط دارد. در صورتی­ که درمان به موقع انجام شود، عوارض جانبی کمتری را تجربه خواهید کرد. به همین خاطر، مراجعه به موقع به پزشک برای درمان نتیجه بخش عارضه سیاتیک لازم است.

 

دکتر کارن باوند

• فارغ‌التحصیل پزشکی عمومی و تخصص از دانشگاه علوم پزشکی ایران
• دارای بورد تخصصی
• جراحی‌های تومور‌های مغزی، آنوریسم و ضایعات عروقی مغزی، دیسک و تنگی کانال گردن و کمر و دفرمیتی‌های ستون فقرات

برای مشاوره و نوبت دهی فرم زیر را پر کنید.

همین حالا تماس بگیرید.

۰۹۱۰۲۰۹۳۳۰۱

رضایت مراجعین دکتر کارن باوند را از اینستاگرام ببینید.

@dr_karan_bavand

شنبه‌ها ساعت ۱۱ کلینیک بیمارستان مهراد

دوشنبه و چهارشنبه ساعت ۱۳:۰۰ کلینیک بیمارستان عرفان نیایش

 

 

اسپوندیلولیستزیس زمانی اتفاق می‌افتد که یک مهره به سمت جلو بر روی مهره دیگری بلغزد و به طور بالقوه ریشه عصبی را تحت تاثیر قرار دهد. آسیب های کمر یا لگن مانند شکستگی مهره ها یا لگن نیز می تواند منجر به سیاتیک شود.Khordad