پیام روشن تهران به ترامپ با لبخند ظریفِ جواد

برترین‌ها: روز گذشته تصویری از ملاقات ظریف با سردار قاآنی در همایش «مکتب نصرالله» خبرساز شد. در فضای سیاسی ایران، جواد ظریف همواره به عنوان یک چهره کاریزماتیک و اثرگذار در عرصه دیپلماسی شناخته می‌شود. حالا با بازگشت دونالد ترامپ به کاخ سفید و احتمال تغییرات اساسی در رویکردهای دیپلماتیک آمریکا، شرایط به گونه‌ای رقم خورده که برای محمدجواد ظریف، این دوره شاید آخرین فرصت برای احیای جایگاه سیاسی و تثبیت چهره‌ی دیپلماتیک او باشد.

در انتخابات اخیر، ظریف حمایتی بی‌چون‌وچرا از مسعود پزشکیان به عمل آورد و سرمایه‌ی سیاسی خود را برای این چهره هزینه کرد. اما موفقیت یا ناکامی پزشکیان در دوره‌ی خود، به‌طور مستقیم بر سرنوشت ظریف و افراد هم‌فکر او نیز تأثیر خواهد گذاشت؛ چرا که عدم موفقیت پزشکیان می‌تواند جایگاه ظریف را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد و اعتبار سیاسی‌اش را دچار چالش کند.

بازگشت ترامپ با سیاست‌هایی که همواره نسبت به ایران داشته، دوره‌ای حساس و مخاطره‌آمیز برای دیپلماسی کشور رقم خواهد زد. ترامپ به دلیل رویکرد تهاجمی خود، فضای سیاست بین‌المللی را پیچیده‌تر از گذشته کرده و این مسئله نیاز به چهره‌هایی همچون ظریف و تیم او را بیش از پیش تقویت می‌کند. چهره‌هایی با تجربه عمیق دیپلماتیک و شناخت از رفتار و واکنش‌های آمریکا، می‌توانند در این شرایط به عنوان پُل‌های ارتباطی و تعاملی ایران و آمریکا نقش ایفا کنند.

از همین رو، این دوره برای ظریف فرصتی استثنایی برای بازسازی چهره و تثبیت موقعیتش در سیاست خارجی ایران به حساب می‌آید؛ فرصتی که اگر به‌درستی از آن استفاده شود، نه تنها می‌تواند به نفع کشور باشد، بلکه به ری‌برندینگ ظریف و همراهانش کمک شایانی خواهد کرد. در فضایی که برخی از سیاست‌مداران داخلی تمایل به سیاست‌های افراطی دارند، چهره‌های باتجربه‌ای مثل ظریف می‌توانند با اعمال دیپلماسی تعاملی، ضمن کاهش تنش‌ها، جایگاه استراتژیک ایران را در فضای بین‌المللی حفظ کنند.

این چالش جدید به نوعی «آخرین میدان» برای ظریف و دیپلمات‌های نزدیک به اوست، تا بار دیگر با ابتکار و توانایی خود، دیپلماسی ایران را به سطحی بالاتر از تنش‌زایی رسانده و تهدیدها را به فرصتی برای کشور تبدیل کنند. در همین ارتباط روزنامه هم‌میهن در مطلبی با عنوان "دیپلمات در سایه" به قلم رضا رئیسی درباره اظهارات و موضع‌‌گیری‌‌های محمدجواد ظریف پس از انتخاب ترامپ یادداشتی منتشر کرده که در ادامه می‌خوانید:

آقای دیپلمات شاید بهتر از خیابان‌های تهران و محافل سیاسی داخلی، با پیچ و خم‌های سیاست‌ورزی در واشنگتن و نیویورک آشنا باشد و این مزیتی است که هیچ سیاستمدار و دیپلمات ایرانی از آن برخوردار نیست و در بزنگاهی که یکبار دیگر شاهد حضور ترامپ در کاخ سفید خواهیم بود، می‌تواند بسیار به کار آید.

عموم مقامات رسمی و چهره‌های شاخص سیاسی با انتخاب مجدد ترامپ ترجیح داده‌اند در قالب جمله کلیشه‌ای «برای ما فرقی نمی‌کند که چه کسی رئیس‌جمهوری آمریکا باشد» از کنار این موضوع گذر کنند؛ که البته هم با توجه به حساسیت موجود پیرامون این مقوله و عقبه و سابقه طی‌شده، شاید بتوان به آنان حق داد که چنین واکنشی از خود نشان دهند اما تنها کسی که در این میان واکنشی متفاوت از خود نشان داد، دکتر محمدجواد ظریف، وزیر خارجه پیشین و معاون راهبردی رئیس‌جمهوری در دولت چهاردهم بود که در قالب یک پست در شبکه ایکس با مخاطب قرار دادن ترامپ و ونس، معاون اول وی، به آنان موضوع شعارهای انتخاباتی‌شان درباره پرهیز از جنگ و تنش‌افزایی را گوشزد کرد.

در ادامه نیز، صبح روز گذشته در حاشیه برگزاری همایش مکتب نصرالله، ظریف یکبار دیگر پیامی را خطاب به ترامپ، ارسال کرد و گفت: «آقای ترامپ باید نشان بدهد که سیاست‌های غلط گذشته را دنبال نمی‌کند.حتماً ترامپ متوجه شده است که سیاست فشار حداکثری که ایشان شروع کرد، باعث شد که ایران غنی‌سازی‌اش از ۵/۳ درصد به ۶۰ درصد برسد و تعداد سانتریفیوژ‌ها نیز افزایش پیدا کند. خود ایشان اهل محاسبه است، باید محاسبه‌ای بکند، چرتکه‌ای بیاندازد، ببیند که سود و زیان آن سیاست چه بوده و آیا کماکان می‌خواهد آن سیاست زیان‌بار را ادامه بدهد یا عوض کند.»

این پالس‌های ارسالی از سوی ظریف که توأمان بیم و انذار می‌دهد و عواقب تکرار سناریوهای گذشته را گوشزد می‌کند و درعین‌حال به ترامپ یادآور می‌شود که شرایط متفاوت این برهه را لحاظ و زمینه‌ای برای تغییر رویکرد را مهیا کند، نشان می‌دهد که ظریف با درک جایگاه ویژه خود در این برهه حساس و خطیر به جای انفعال و بی‌عملی و سخنان کلیشه‌ای به دنبال زمینه‌سازی برای گره‌گشایی در این کلاف سردرگم و هزینه‌کرد از آبرو و حیثیت سیاسی خود در راستای روزنه‌گشایی و راه‌گشایی در برابر دیواری به سختی ترامپ است.

ظریف در دوران وزارت امورخارجه خود همزمان با روی کارآمدن ترامپ نیز بیکار ننشست و نشان داد که در قالب یک دیپلمات عملگرا از هیچ کوشش و تلاشی دریغ نمی‌ورزد. او نه‌تنها به گفته وزیرخارجه اسبق ایالات متحده، سناتور جان کری، چند دیدار غیررسمی در چارچوب سفرهایش به نیویورک داشت بلکه با سناتور دموکرات «کریس مورفی» در حاشیه اجلاس مونیخ نیز دیدار و رایزنی کرد و حتی در تیرماه سال۱۳۹۸ و همزمان با اوج‌گیری تنش‌ها با آمریکا در خاورمیانه با سناتور جمهوریخواه «رند پال» نیز نشستی غیررسمی داشت. ظریف به‌خصوص در سال‌های ابتدایی روی کار آمدن ترامپ با چهره‌های مختلف و پرنفوذ آمریکایی دیدار و رایزنی و لابی‌گری داشت. ظریف ۶۷ساله ظرفیت بالقوه‌ای دارد که می‌تواند در این بزنگاه به کار بیاید و نقش دیپلمات در سایه را به بهترین وجه ایفا کند.