ظریف از «باند نیویورک» تا «وزارت»

ویژه نامه شرق: محمد جواد ظریف یکی از معدود وزرای خارجه محبوب ایران است. از زمانی که مشخص شد دولت یازدهم بر مساله هسته ای و سیاست خارجی تاکید ویژه دارد، وزیر خارجه به عنوان مسوول این حوزه برای همه جایگاه ویژه تری یافت. او ویژگی های خاصی هم دارد با مواضع جدی اش، آدم خنده رویی است. از کارها و دیدارهایش در فیس بوک گزارش می دهد و با ابزارهای جدید اطلاع رسانی مثل توییتر آشناست. او در شش ماهه دوم سال اغلب در صدر اخبار قرار داشت. به ویژه در روزهایی که مذاکرات ژنو در حال انجام بود.

کارتون های چهره او به عنوان یکی از اعضای دولت نیز در این مدت مورد استقبال زیادی واقع شده است. مصاحبه کردن با ظریف آن هم به عنوان خبرنگار داخلی سخت است چون وقت آقای وزیر محدود است و اگر قرار است وقت مصاحبه ای گذاشته شود هم بهتر است به خبرنگاران خارجی اختصاص پیدا کند! بالاخره بعد از یک ماه و اندی تلاش، وقت نیم ساعته ای برای این مصاحبه اختصاص داده شد که متن گفتگو را در ادامه می خوانید:

می خواهم سوال هایم را از بخشی از حرف و حدیث هایی که در دوره وزارت شما مطرح شده، شروع کنم. برخی شما را به حلقه نیویورک مرتبط می کنند؟ خود شما چنین عنوانی را قبول دارید یا آن را نمی پسندید؟

- (می خندد) البته اگر کسی برای دیگری عنوان می گذارد، باید در این عنوان گذاشتن صداقت داشته باشد. گروه هایی که این حرف را می زنند، افرادی را وارد حلقه نیویورک می کنند که شاید به عمرشان چند روز بیشتر در نیویورک اقامت نداشتند.این حرف به دوران نمایندگی آقای خرازی در سازمان ملل برمی گردد. کسانی می خواستند علیه بنده و بخش بین الملل وزارت خارجه موضعگیری کنند و این عنوان را به کار گرفتند و هنوز هم دوستان از همین عنوان استفاده می کنند.


خب، ماجرای این نام گذاری چه بود؟

- زمانی که دکتر خرازی به نیویورک می رفتند مدتی قبل مسوول خبرگزاری جمهوری اسلامی بودندو تلاش داشتند فضای جدیدی در نیویورک راه بیندازند. نمایندگی ما در نیویورک نمایندگی بسیار بسیار ضعیفی بود. مثلا به علت ضعف کار نمایندگی در نیویورک من که قبل از زمان دکتر خرازی کارمند محلی بودم، گاهی کارهای کاردار را انجام می دادم.

در کتاب «آقای سفیر» روایت وظایف گسترده ای را که برعهده شما بود، گفته اید.

- بله، در عمل وقتی آقای رجایی خراسانی - که اخیرا به رحمت خدا رفتند - به تهران تشریف می آوردند کسی نبودکه حتی در حد رتق و فتق امور جاری نمایندگی بتواند کارها را انجام دهد لذا بنده را که کارمند محلی بودم به عنوان کاردار به سازمان ملل معرفی می کردند. یعنی رییس نمایندگی شده بودم. زمانی که آقای خرازی می خواستند به نمایندگی ایران در سازمان ملل تشریف بیاورند، با گروهی از دوستان در وزارت خارجه مشورت کردند، بنده هم که قرار بود به عنوان نفر دوم، همراه او به نیویورک بروم، طرف این مشورت ها بودم تا اینکه بتوانیم یک نمایندگی حرفه ای درست کنیم. این نکته باعث شد که تعداد زیادی از افراد توانمند تهران به نیویورک بروند. در وزارت خارجه رسم است که رییس اداره را در سطحی پایین تر از سفیر به جای دیگر اعزام نمی کنند اما آن زمان چندین رییس اداره به عنوان کارشناس همراه آقای دکتر خرازی و بنده به نیویورک آمدند.

این موضوع موجب شد تا مجموعه ای از آدم های با قابلیت در وزارت خارجه در آنجا دور هم جمع شوند. نکته اینجا بود که راه وصل شدن این افراد به هم این نبود که در نیویورک با هم کار می کردند بلکه علت به نیویورک رفتنشان این بود که آدم های متخصصی بودند.من سه سال از دوران سفارت هشت ساله آقای دکتر خرازی در نیویورک بودم و بعد به تهران آمدم و معاون امور بین الملل دکتر علی اکبر ولایتی شدم. بعد از این بودکه افرادی شروع کردند به نام گذاشتن برای آنها که از نیویورک برمی گشتند، به عنوان «باند نیویورک» بعد اینگونه شد که عنوان «باند نیویورک» را می شد به نام هر چیز بدی نام گذاری کرد.

یادم است که روزنامه کیهان با تیتر بزرگی نوشته بود: «اینجا «چاران» است / با ما به C.T.B.T بیایید!»، بعد زیرش در موردگروهی به نام باند نیویورک نوشته بود اینگونه باند نیویورکدر رسانه ها حضور علنی پیدا کرد اما فردای آن روز روزنامه کیهان مجبور شد از خوانندگانش به خاطر آن مطلب عذرخواهی کند چون مقاله سر تا پا دروغ بود اما متاسفانه این باند نیویورک که ساخته و پرداخته همان دروغ پردازانی است که آن مقاله را به آقای حسین آقای شریعتمداری دادند، کماکان حفظ شد.

البته بعدها نه به خاطر حلقه نیویورک و نه هیچ چیز دیگری مجبور به عذرخواهی نشدندو بارها این عنوان را استفاده کردند و می کنند.

- بله استفاده کردند و آنچه استفاده کردند موضوعیتش را از دست داد. همان وقت ها بسیاری از افراد را به حلقه نیویورک منتسب می کردندکه فقط عیبشان این بود که با دیدگاه های آقایان مشکل داشتند وگرنه هیچ عیب دیگری حتی، عیب بودن در نیویورک را نداشتند. (با خنده)

کتاب «آقای سفیر» برای جواب دادن به این ادعاها منتشر شد؟

- نه، کتاب «آقای سفیر» قصه جالبی دارد. یکی از دانشجویان دانشکده روابط بین الملل توسط یکی از دوستانی که تقارب فکری هم با هم نداریم، معرفی شد. گویا با دانشگاه آزاد قراردادی داشت. آمد و پیشنهادش را مطرح کرد اما من خیلی راغب نبودم. مدتی طول کشید تا مجوز نشر آن صادر شود. وقتی این مصاحبه ها را انجام می دادم فکر می کردم دیگر هیچ وقت قرار نیست به سیاست برگردم. البته هنوز هم به سیاست بازنگشته ام، منظورم بازگشت به کار است. لذا مصاحبه را پذیرفتم. اتفاقا از بد حادثه این کتاب همزمان با پیشنهاد شدن بنده برای پذیرفتن سمت وزیر خارجه، اجازه نشر پیدا کرد و منتشر شد لذا مثل بقیه چیزها که اتفاقی بوده، این کتاب هم اتفاقی بوده است.

جالب است افرادی از طیف های مختلف هم این کتاب را خوانده اند، مثلا آلن ایر، سخنگوی فارسی زبان آمریکا در روزهای مذاکره ژنو می گفت که در حال خواندن کتاب آقای سفیر است.

- این کتاب را هر کسی از ظن خودش تعبیر کرده؛ اخیرا دو نفر از نئومحافظه کاران آمریکایی به نام آقای «رائول مارگ رشت» کارشناس سابق سیا و یک ایرانی که خیلی شناختی از او ندارم، قسمتی از کتاب را ترجمه کردند و گفتند که «بنده زمانی که بیکار شده بودم آن را نوشتم تا سیاست های خود را توجیه کنم تا به مرکز قدرت در ایران نزدیک شوم. این کتاب نشاندهنده تفکر یک فرد کاملا ضد آمریکایی است.» آنها اینجوری کتاب را تفسیر کردند.

پیشنهاد شما به عنوان وزیر خارجه توصیه شخص خاصی بود یا اینکه نظر خود آقای روحانی بود؟

- آنچه من می دانم این است که پیشنهاد خود آقای روحانی بود و اصرار هم داشتند.

گزینه دیگری غیر از شما هم مطرح بود؟

- این را باید از خودشان بپرسید اما از چند ماه قبل از شروع انتخابات به من می فرمودند که نظر من برای وزارت خارجه تو هستی و من هم خدمتشان عرض می کردم که از دایره «فایده داشتن» خارج شده ام تا من را معذور بدارند. واقعا من تا روزهای آخر تصمیم نهایی آقای روحانی، خیلی به این کار راغب نبودم. هم به خاطر اینکه دشواری های کار را می دانستم و هم به این خاطر که بعد از شش سال بازنشستگی احساس می کردم که دیگر خیلی حوصله کار اداری را ندارم اما شرایط به گونه ای بود که پذیرفتم.

شرط و شروطی برای پذیرفتن این سمت برای آقای روحانی گذاشتید؟

- من آدم گرانفروشی نیستم. شرط و شروط نگذاشتم. یا باید قبول می کردم یا قبول نمی کردم. تلاش کردم قبول نکنم ولی وقتی به هر دلیلی که دلایلش هم متعدد است؛ به این نتیجه رسیدم که وظیفه ام این است که باید این کار را قبول کنم، شرطی هم نگذاشتم.

آقای ظریف احتمالا پیش از پذیرفتن وزارت خارجه پیش فرضی داشتید. آن تصور و پیش فرض با آنچه این چند ماه در وزارت خارجه با آن مواجه شدید یکی بود؟

- تمام مشکلات این حوزه را کامل می دانستم. من با وزارت خارجه غریبه نیستم. تمام عمر کاری ام در وزارت خارجه و با همین موضوعات دشوار سیاست خارجی گذشته است؛ از جنگ ایران و عراق و بحث هسته ای در دور قبل مذاکرات و سایر بحث ها ... لذا اصلا به دشواری کار ناآشنا نبودم. بیست و هفت، هشت سال در بافت وزارت خارتجه نفس کشیدم و با آن زندگی کردم. مشکلات درونی و خارج وزارت خارجه را می دانستم. وزارتخارجه مجموعه ای استت که از بیرون مرفه و راحت به نظر می آید اما من می دانستم که درونش اصلا اینطور نیست و کارکنانش با مشکلات مواجه هستند. این مسوولیت را با توهم برعهده نگرفتم. می دانستم که وارد کجا می شوم.


شما روز رأی اعتماد با نطق خوبی که داشتید و گفتگوهایی که همکارانتان با نمایندگان داشتند، راحت رأی آوردید اما در چند ماه اخیر چالش ها و مشکلات زیادی با مجلس داشتید. چرا این مشکلات و چالش ها با مجلس کم نمی شود؟

- بخشی از آن طبیعی است. بالاخره دوستانی که در مجلس هستند و گروهی که با بنده خیلی مشکل دارند و از اول هم مشکل داشتند، نماینده دیدگاهی هستند که به هر حال در انتخابات حتما طرفدار آقای روحانی نبودندو حتما طرفدار یک یا چند کاندیدا بودند که مشخص است مجموع رأی شان چقدر است، لذا طبیعی است که با دولت آقای روحانی سر سازگاری نداشته باشند. بین وزرا هم تنها من نیستم. همانطور که در نطقم در روز رأی اعتماد در مجلس گفتم، من معتقدم «سیاست خارجی حوزه اجماع است»؛ به همین دلیل در شش سالی که خارج از مسوولیت بودم با وجود درخواست مصاحبه های داخلی و خارجی، هیچ وقت مصاحبه نکردم چون معتقدم سیاست خارجی حوزه دعوا نیست، حوزه همدلی است و واقعا هم برای این هدف تلاش کردم. دلم می خواست گفتمان سازنده ای را با مجلس شروع کنم اما گفتمان سازنده نیازمند رازداری است. خود این، موضوعی شد که چرا من می گویم بعضی موضوعات باید محرمانه بماند.

علتش این است که وقتی داریم با کشوری در دنیا مذاکره می کنیم - حالا اگر به طرف مذاکره اعتماد داشته باشیم - که الان ما به طرف مذاکره مان اعتماد نداریم - در این صورت همه آنچه را که می خواهیم روی میز مذاکره بگوییم قبل از مذاکره نمی گوییم. من توقع داشتم که می روم مجلس و با نمایندگان صحبت و همفکری کنم و از نظراتشان استفاده می کنم اما متاسفانه دیدم که هر چه در مجلس گفته شود خود دوستان در مورد انتشارش تصمیم می گیرند. حتی اگر اعلام شود که جلسه سری است یکی از دوستان نمایندگان محترم که خیلی مورد مهرشان واقع شده ام - چه قبل و چه بعد از وزارت - در جلسه رسما به رییس کمیسیون گفتند تو نمی توانی تصمیم بگیری که موضوع محرمانه است یا نیست، من هستم که تصمیم می گیرم.

من امکان همکاری با آنها را نداشتم. لذا بحث از همینجا شروع شد. مشکل این بود که آنچه من در این جلسه می گویم در این اتاق می ماند یا برداشت های مختلف به نشریات درز می کند؟ من خودم نه بد می نویسم و نه بد حرف می زنم (می خندد)، اگر قرار باشد حرفی را عمومی مطرح کنم، مردم نامحرم نیستند اما باید به یاد داشته باشیم که در دنیای کنونی، شما نمی توانید مخاطبتان را انتخاب کنید.اگر من حرفی را برای مردم خودمان بزنم، همزمان طرف آمریکایی مذاکره کننده و طرف اسراییلی و ... که می خواهد علیه مذاکرات و نتایج آن لابی کند، همه این حرف ها را می شنود پس شما مجبورید یک حرف با ارایه درونی و یک حرف با ارایه بیرونی داشته باشید اما دوستان مجلس اصلا به این بحث قایل نبودند. این ابتدای مشکل بود و این مشکل متاسفانه ادامه پیدا کرده. مخصوصا که احساس می کنم در طرح موضوعات صداقت هم وجود ندارد. موضوعاتی به شخصیت های عالی نظام نسبت می دهند درصورتی که خودشان هم می دانند خلاف است. اینها کمی موضوع را دشوار می کند.

برنامه ای برای تعامل با مجلس دارید یا اینکه فکر می کنید باید بگذاریم، بگذرد؟

- ظاهرا باید بگذاریم، بگذرد. یعنی ظاهرا من چاره ای جز اینکه به طور رسمی با مجلس ارتباط داشته باشم، ندارم؛ چون دوستان مسیر ارتباط همدلانه را بسته اند. البته نه همه دوستان در مجلس، بسیاری از نمایندگان هستندکه طرف مشورت من هستند و من با آنها صحبت می کنم. ریاست محترم مجلس حتی زمانی که من سمت نداشتم، بنده را برای مشورت دعوت می کردند. لذا هنوز هم من طرف مشورت ایشان هستم و هم از نظرات ایشان استفاده می کنم، هم به صورت رسمی و هم در چارچوب هایی که برای مشورت در نظام هست و هم به صورت غیررسمی و دوجانبه. همچنین با رییس کمیسیون امنیت ملی و سایر دوستان مجلس در ارتباط هستم اما در مجموع من احساس می کنم که هم گرایش های سیاسی وجوددارد که مانع تفاهم و همکاری می شود و هم معضل مباحث محرمانه وجود دارد. من اینجا نکته ای را عرض کنم؛ به محض اینکه مذاکره ژنو به نتیجه رسید عین متن توافق را هم به فارسی و هم به انگلیسی منتشر کردیم اما آمریکایی ها Fact sheet منتشر کردند. این نشاندهنده این است که کدام طرف با مردمش صداقت دارد و کدام طرف ندارد چون من معتقدم هیچ مساله محرمانه ای با مردم وجود ندارد.

یکی از مشکلاتی که این مدت بود همین Fact sheet آمریکایی ها بود. آیا در ژنو قرار نشد که فقط یک متن منتشر شود؟ واکنش شما نسبت به انتشارت متن جدید از سوی آمریکایی ها چه بود؟

- ما گفتیم که کارشان خلاف است اما آنها با افکار عمومی داخلی شان و گروه های فشار مشکلاتی داشتند، به همین دلیل یک چیزی را منتشر کردند. مساله تاسف آور این است که منتقدان داخلی به جای اینکه به متن توافق استناد کنند، به Fact sheet آمریکایی های استناد کردند. نمی گویم که به من اعتماد کنند. نمی خواهم شعار بدهم که به جای اعتماد به خودی، به دشمن اعتماد کردند، اصلا اینها را رها کنید. ما که دو متن منتشر نکردیم، یک متن توافق بود که همه قبول کرده بودند، یک متن هم بود که آمریکایی ها منتشر کرده بودند.

آنها Fact sheet را برای جواب به فشار داخلی در کشورشان منتشر کردند. فکر می کنید شما بیشتر تحت فشار هستید یا آقای جان کری؟

- فکر می کنم هر دو تحت فشار هستیم. البته من احساس می کنم در داخل ایران گروه هایی که سوءنیت داشته باشند وجود ندارد اما آنها گروه های جنگ طلبی دارند و لابی سهیونیستی، سوءنیت دارد و منافع آمریکایی مد نظرش نیست. من یقین دارم همه کسانی که در ایران انتقاد می کنند، در نهایت منافع ایران را مد نظر دارند و ممکن است دیدگاهشان با من تفاوت داشته باشد اما آنجا اینطور نیست. در آمریکا گروهی وجود دارد که رسما اسمشان Israeli-firster است یعنی گروه هایی که اسراییل برایشان نسبت به آمریکا در اولویت قرار دارد. خب وقتی این وضعیت در آنجا هست یعنی مشکلات جدی دارند. برای همین هم است که فکت شیتی که منتشر کردند هیچ مطلبی در مورد غنی سازی نداشت. واشنگتن پست که یک نشریه نزدیک به وزارت خارجه آمریکاست، نوشت که شما به مردم آمریکا دروغ گفتید. خب این نشاندهنده فشاری است که آنها باید تحمل کنند.

اما از داخل کشور هم اتهامات سنگینی به شما و تیم مذاکره کننده وارد شد. از ترکمانچای خواندن توافق ژنو تا وطن فروشی و خیانت و ...

- بر تیر جورتان ز تحمل سپر گنیم؛ تا سختی کمان شما نیز بگذرد

در چند ماه گذشته، شما از سوی مدافعانتان نیز مورد قیاس هایی قرار گرفته اید، به عنوان مثال با دکتر مصدق مقایسه شدید، از این مقایسه خوشتان آمد؟

- من خودم را در آن شأن نمی بینم که اینجور مقایسه ها شود. من کارگزاری خیلی معمولی در حوزه سیاست خارجی هستم که وظیفه ای به من محول شده و آن را انجام می دهم. اصلا خودم را در شأن آدم هایی که در تاریخ ماندگار شدند، نمی بینم.

چندی پیش تعدادی از فعالان حوزه دیپلماسی که در سال های پیش با بی مهری مواجه شدند، نقل قول ها و مصاحبه هایی داشتند. مثلا گفتند که مذاکرات محرمانه بین ایران و آمریکا از دوره احمدی نژاد شروع شده بود و مذاکره ایران و آمریکا چیز جدیدی نیست که الان انجام شود. شما در زمانی که معاون بین الملل دانشگاه آزاد بودید و از کار در دیپلماسی فاصله گرفته بودید، حتما اخبار مربوط به این حوزه را دنبال می کردید. آیا این را قبول دارید که مذاکرات محرمانه با میانجیگری عمان پیش از این نیز بوده یا خیر؟

- البته من چهار ماه معاون بین الملل دانشگاه آزاد بودم و بقیه زمان، رسما بیکار بودم و اینطور نبود که کار حسابی داشته باشم. البته پیش از بازنشستگی مشاور ارشد وزیر خارجه بودم اما به هیچ اطلاعات غیرآشکاری دسترسی نداشتم. مذاکره در حاشیه ۱+۵ با آمریکایی ها توسط آقای سعید جلیلی با معاون وقت وزارت خارجه آمریکا آقای ویلیام برنز انجام می شد که الان قائم مقام شده اند. آنچه در ژنو صورت گرفت، مذاکره با مقام هم رده خودمان بوده. من هیچ وقت با فردی در رده پایین تر مذاکره نمی کنم و همکارانم با خانم شرمن و دیگران مذاکره می کنند. ما اصرار داریم بر حفظ عزت جمهوری اسلامی و فقط با مقام همتا مذاکره کنیم.

یعنی من فقط با خانم اشتون مذاکره می کنم و اگر بخواهد سطح مذاکره به همکاران خانم اشتون برسد، در مذاکره حضور ندارم. تنها زمانی که لازم بوده من وارد مذاکره می شوم، همانطور که دیدید همه وزرای خارجه به ژنو آمدند، مجددا هم زمانی که به آن مرحله برسیم، همانطور خواهد شد. لذا مذاکراتی را که در سطح نابرابر انجام می شد به سطح برابر رساندیم. بنده یا با آقای کری مذاکره کردم، یا همکارانم با همتایان خودشان. در مورد مذاکرات حاشیه ای هم این نکته را باید عرض کنم هیچ مذاکره حاشیه ای در دوره ما شروع نشد. لذا در این مورد می توانم بدوناینکه وارد جزییات بشوم، اطمینان بدهم که هیچ مذاکره حاشیه ای را در دوره دولت یازدهم شروع نکردیم.


این نکته جالب است که تیم قبلی یعنی آقای جلیلی هم در حال مذاکره بودند و اصول و قواعدی برای مذاکره شان داشتند. حتی همکار شما آقای عراقچی هم در آن دوران، نقش مهمی داشتند. الان بخشی از منتقدان معتقدند اگر امتیازاتی که در این دوره داده شده، زمان آقای جلیلی هم داده می شد، توافق حاصل می شد. حتما شما با ورود به وزارت خارجه در جریان ریز جزییات مذاکرات و اسنادش قرار گرفتید. آیا اینطور بوده و به آقای جلیلی امتیازاتی پیشنهاد شده و ایشان قبول نکرد؟

- من احساس می کنم که در دوران ما، از خط قرمزها عبورنکردیم و حتی به خط قرمزها نزدیک هم نشدیم بلکه طرف مقابل از خطوط قرمز ۱۰ سال قبل خود که عدم وجود غنی سازی در ایران بود عبور کرد؛ این برای من ملاک است که ما چه به دست آوردیم. دوستانباید خودشان قضاوت کنند که چه می توانستند به دست بیاورند. من چون در مذاکرات نبودم و دسترسی به اخبار محرمانه در آن زمان نداشتم، الان هم فرصت ندارم که اخبار محرمانه آن زمان را بخوانم، دوست ندارم در مورد کار دوستان در آن زمان قضاوت کنم.

هر چه کردند حتما از سر صدق و حسن نیت بوده اما دوستانی که آن زمان بودند معتقدند که قبل از اینکه تحریم ها صورت بگیرد، امکان دسترسی به تفاهم وجود داشت. البته در صورتی که می خواستند خب وارد نشدند، شما تا وارد مذاکرات نشوید، نمی دانید که چه چیز می توانید بدهیدو چه چیزی بگیرید. الان ادعا کردن راحت است. دیم که یکی از حضرات ادعا کردند که اگر آن وقت این امتیازات را می دادند، احتمالا دنیا و آخرت و همه چیز را تقدیم می کردند؛ خب چرا نکردند؟! این سوال را باید خودشان پاسخ دهند که چرا چنین کاری نکردند. چرا با امتیازات بالاتر تفاهم نکردند و اجازه دادند که برخی شرایط و قطعنامه ها بر مردم ما تحمیل شود. من در مسند قضاوت نسیتم، به خاطر اینکه به همه داده های آن زمان آگاه نیستم و فقط در مورد عملکرد خودم می توانم قضاوت کنم.

شما بارها گفتید که مقامات عالی نظام در جریان مذاکرات هستند. لطفا یک توضیح شفاف در این مورد بفرمایید. بالاخره آنها در چه مرحله ای در جریان قرار می گیرند. قبلاز مذاکره، بعد از توافق؟ چقدر وارد ریز مذاکرات هستند؟ چون برخی از منظر دفاع از ولایت توافق هسته ای را نقد می کنند.

- هر کسی حق دارد هر کاری که می خواهد بکند، غیر از نسبت دادن دروغ. آنچه که من می توانم بگویم این است که ما در تمام طول کارمان گزارش ریز، به مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری و سایر مقامات می دهیم ولی ممکن است به همه مقامات به یک اندازه نباشد اما تقریبا هر کلمه ای که گفته می شود و شنیده می شود برای ریاست جمهوری و مقام معظم رهبری گزارش می شود. اینکه در چه مواردی این دو بزرگوار تصمیم بگیرند که به ما رهنمود بدهند، اظهارنظر کنند، موافقت یا مخالفت کنند یا سکوت کنند، من تعیین نمی کنم، خودشان هستندکه معین می کنند من این را می توانم بگویم که موردی نداشتیم که خط قرمزی برای ما تعیین شده عمل کردیم. بالاخره مجموعه ای از مسوولان نظام چارچوب ها را تعیین کردند. من همیشه تاکید دارم که داخل آن چارچوب ها حرکت کنم. حالا ممکن است در مواردی حتی موضوعات ریزتری را به من داخل چارچوب ها گفته باشند که این کار بشود یا نشود. در برخی موارد هم صراحتا اعلام شده که فلان کار انجام نشود.