زنان هنرمند تلویزیون ایران که ما را شاد می‌کنند

روزنامه هفت صبح: بازیگران زن کمدی که در دو دهه اخیر در سریال های مختلف تلویزیونی ظاهر شده اند را می توانیم به طور کلی به دودسته تقسیم کنیم. دسته اول آنهایی هستندکه با وجود محدودیت های فراوان، اثری ماندگار از خودشان به جا گذاشتند، در این عرصه موفق ظاهر شدند و در ذهن مخاطبان ماندند و دسته دوم آنهایی که کمدی را با لودگی اشتباه گرفته اندو خیال می کنند با هر ادا و اطواری می توانند مخاطب را بخندانند. با سری دوم اصلا کاری نداریم و در کل این پرونده هم قرار نیست حتی نیم نگاهی به آنها داشته باشد. نقطه تمرکز ما روی بازیگران زن دسته اول است.

درست است که خیلی از آنها صرف موفقیت در یک نقش کمدی، به ورطه تکرار افتاده اندو در تمام سریال ها و فیلم ها عینا آن نقش را کپی پیست می کنند اما با اینحال همین که توانسته اند همان یک نقش مهم را در تلویزیون جاودانه کنند، نسبت به گروه اول قابل احترامند.

خیلی از آنها معتقدند که بعداز موفقیت در یک نقش، پیشنهادهای دیگری برایشان وجود نداشته و آنها مجبور بوده اند در همین مسیر ماندگار شوند. به نظر خیلی های دیگر هم به طور کلی جایی برای کمدین های زن در تلویزیون وجود ندارد و کارگردان ها و نویسندگان، آنطور که باید به آنها بها نمی دهند. البته با وجود تمام این مشکلات، در میان کمدین های زن، چند نفر انگشت شمار هم هستند که کارشان را خوب بلدند و حتی نقش های شبیه هم را طوری بازی می کنند که حتی یک درصد هم شباهتی به هم نداشته باشد.

در این پرونده نگاهی داریم به وضعیت کمدین های خانم در تلویزیون. در کنار تمام این مسائل، یکی از مشکلاتی که معمولا بازیگران زن کمدی از آن یاد می کنند و نگرانش هستند، محدودیت ها و جدی گرفته نشدن آنها در سریال های کمدی است. بیشتر آنها معتقدند که کارگردان های کمدی، چندان به بازیگران زن بها نمی دهندو آنها را برای نقش اصلی انتخاب نمی کنند؛ برای همین دلیل هم هست که بسیاری از کمدین های زن مجبور می شوند برای اینکه اموراتشان را بگذرانند در کمدی های سطح پایین یا نقش های تکراری هم ظاهر شوند. در این پرونده، نگاهی داریم به وضعیت، مشکلات، محدودیت ها، خط قرمزها و سایر ابعاد بازی کمدین های خانم در سریال های کمدی تلویزیون.

گفتگویی اختصاصی با شقایق دهقان

شقایق دهقان همیشه برگ برنده کارگردان ها و فیلمنامه نویس ها در سریال های کمدی بوده. او از محدودیت های بازیگران زن در ایفای نقش های کمدی و موفقیت خودش در این عرصه می گوید. شقایق دهقان را می شود از جمله کمدین های خانمی به حساب آورد که در سریال های مختلف، توانسته خودش را با نقش ها هماهنگ کند و رد پای نقش های قبلی اش را در کارهای جدیدش به جا نگذارد.

در «پاورچین»، «شب های برره»، «باغ مظفر»، «مسافران»، «ساختمان پزشکان»، «دزد و پلیس» و «پژمان»، شخصیت های کمدی مختلفی را به مخاطبان معرفی کرد و هر کدام از آنها هم توانست بخش مهمی از بار کمدی سریال را به دوش بگیرد. درباره مشکلات و محدودیت های کمدین های زن در سریال ها، خط قرمزهایی که برای آنها وجود دارد و ... با او گفتگو می کنیم.


در هیچکدام از سریال های کمدی تلویزیون، تا به حال نقش اول به یک زن کمدین واگذار نشده، با اینحال اما بازیگران زن کمدی، در بسیاری از آثار حتی با حضور در نقش فرعی هم توانسته اند، تاثیر خودشان را روی سریال بگذارند و یک جورهایی به ستاره آن سریال تبدیل شوند. درست مثل نقل «خانم شیرزاد» در سریال «ساختمان پزشکان». فکر می کنید چرا با وجود چنین موفقیت هایی هنوز در سریال های کمدی، نقش اصلی به زن ها سپرده نمی شود؟

- همیشه اینطور است که معمولا نقش های کمدی را آقایان بازی می کنند و موقعیت های کمدی را خانم ها به وجود می آورند. اصلا خانم ها در کارهای کمدی وجود دارند تا بازی آقایان بیشتر به چشم بیاید. مثلا ما سریال های جدی زیادی داشته ایم که نقش اصلی شان به خانم ها سپرده شده و همه اتفاق هایش پیرامون محور کاراکتر زن جریان دارد. از «پاییز صحرا» در دهه شصت گرفته تا «نرگس» و «ستایش» و ... اما در کمدی، همیشه محور اصلی، مردها بوده اند. راستش من فکر می کنم دوتا دلیل وجودداردکه شاید حتی بتوان آنها را علت و معلول هم دانست. یکی اینکه فیلمنامه نویسان ما زیاد روی بازیگران خانم حساب نمی کنند. از آنجایی که تا به حال مردها بار اصلی کمدی ها را در سریال ها داشته اند، به محض اینکه شروع به نوشتن می کنند سعی می کنند باز هم انرژی شان را روی بازیگران مرد بگذارند و نقش ها را برای آنها طراحی کنند. از طرف دیگر فکر می کنم شاید خانم های کمدین این اطمینان را به نویسندگان نمی دهند که آنها بخواهند اعتماد کنند و بار کمدی را بیندازند گردن خانم ها.

این مسئله به تفکر سنتی جامعه ما ارتباط خاصی ندارد؟ یعنی شاید جامعه هنوز پذیرش این را نداشته باشدکه مثلا یکی دو ماه هر شب بخواهد سریالی روی آنتن داشته باشدکه بازیگر نقش اولش یک زن کمدین است!

- فکر می کنم یک مقدار کمدی بازی کردن برای زنان در جامعه ما جرات می خواهد. توقعی از خانم ها در اجتماع وجود دارد که از آنها می خواهند همیشه باوقار و متین باشند و شما اگر بخواهی اینها را در کار کمدی حفظ کنی طبیعتا دیگر خنده دار نمی شود. برای همین هم وقتی کمدی بازی می کنی باید خیلی مسائل را به جان بخری. مثلا شاید یک جاهایی مجبور باشی گریم های عجیبی انجام دهی یا مجبور شوی خودت را زشت کنی. خب بیشتر خانم ها این مسئله را اصلا قبول نمی کنند یا می ترسند کاری انجام دهند که آن وقاری که ازشان انتظار می رود را نتوانند حفظ کنند. من خودم در این سال هایی که کار کرده ام، کمتر دیده ام کسی مثل سحر ولدبیگی یا بهنوش بختیاری و ... نگران کمدی بازی کردن نباشند. این بازیگران اصلا نمی ترسند از اینکه کمدی بازی کنند و اصلا درگیر صورتشان نیستند اما به طور کلی این ترس وجود دارد.

خود شما موقع بازی در نقش «خانم شیرزاد» چقدر از این مسئله ترس داشتید؟

- زمانی که «ساختمان پزشکان» را بازی می کردم قصدم این بود که واقعا کمدی بازی کنم. برای همین از چیزی نمی ترسیدم. مخصوصا اینکه من در شرایطی نقش خانم شیرزاد را بازی می کردم که هنوز پخش سریال شروع نشده بود و بنابراین نمی توانستم مثل سایر سریال های ۹۰ شبی، همزمان با بازی، واکنش های مردم را هم ببینم و براساس خوشایندآنها بازی ام را تغییر دهم.

بنابراین از واکنش هایی که ممکن بود در انتظارتان باشد می ترسیدید؟

- دائم این نگرانی را داشتم که شاید این نقش، بیننده را پس بزند. فکر می کردم شاید بیننده از این همه کمدی بازی کردن خوشش نیاید به خصوص اینکه یک خانم این کار را انجام دهد. سریال که پخش شد و عکس العمل ها را دیدم خیالم راحت شد. بعد احساس کردم چقدر اتفاق خوبی افتاده و عالی است که بیننده، ماورای آنچه را بازی کردی می بینند. همه می گفتند چقدر این نقش را خوب بازی کردی. همه اینها نشان می دهد که آنها دیگر من را در قالب خانم شیرزاد ندیده اند و در واقع توانسته اند نقش را از من تفکیک کنند. آن موقع واقعا احساس خوشایندی داشتم از اینکه شهامت به خرج دادم و این کاراکتر را بازی کردم، ضمن اینکه خود سروش صحت، یک جاهایی به نقش پر و بال می داد و مثلا می گفت یک صحنه هایی یک کارهایی را اضافه کن که دیگر من خودم می گفتم نه! این خیلی زیاد است، می ترسم اینطوری بازی کنم و مخاطب خوشش نیاید.

گفتید سروش صحت خیلی دستتان را باز گذاشت و خودش اجازه می داد موقعیت های کمدی بیشتری داشته باشید، با اینحال به دلیل وجود همین تفکر رایج بود که خودتان می ترسیدید بار کمدی را بالاتر ببرید؟

- اولا از این نباید بگذریم که خط قرمزها برای خانم ها خیلی زیاد است و حتی دارد در تلویزیون نهادینه می شود. خیلی هم نمی توانیم خرده بگیریم چون این خط قرمزها به هر حال وجود دارد.

یعنی از طرف خود صداوسیما این خط قرمزها وجود دارد؟ که مثلا بازیگر زن کمدی، نباید میزان کمدی که بازی می کند، بیشتر از یک مقدار خاص باشد.

- این مسئله در «شب های برره» برای من خیلی اتفاق افتاد. در آنجا به بازی من خیلی ایراد می گرفتند. یکی از فرهنگ هایی که تلویزیون دوست ندارد جا بیفتد این است که خانم ها با همسرانشان بدرفتاری کنند و از موضع بالا با آنها حرف بزنند. برای همین در «شب های برره» یکی از ایرادتشان این بود که من به عنوان یک خانم دارم بیش از حد به شوهرم امر و نهی می کنم و شخصیت او را خرد می کنم. به این توجه نمی کردند که شکل شخصیت پردازی اهالی برره اینطور طراحی شده. همه قرار بود طوری رفتار کنندکه رفتار معقول سیامک انصاری، تحت الشعاع قرار گیرد. قرار بود اینطور نشان داده شود کسی که بیشتر از همه می فهمد زیر سلطه آنهایی است که اصلا نمی فهمند. من هم قرار بود همین را نشان دهم اما به این مسئله ایراد می گرفتند.

اما این ایرادها سر «ساختمان پزشکان» گرفته نشد؟

- در «ساختمان پزشکان» نمی دانم چه اتفاقی افتاد که بعد از مدت ها خودمدیران تلویزیون اعتماد کردند؛ هم به بازی من هم خود سریال. «خانم شیرزاد» اصلا قرار نبود زنانگی اش را به رخ بکشد یا به عنوان زن عشوه گر خودنمایی کند. درست است که استایل راه رفتن و حرکت دست هایش طوری بود که می شد اینطور برداشت کرد دارد عشوه گری می کند اما همه متوجه شده بودند اینها جزو خصوصیات نقش است. در واقع فقط خود خانم شیرزاد است که به خاطر حماقتش خیال می کنددارد عشوه گری می کند. خوشحالم که این را متوجه شده بودند و جای امیدواری وجود دارد که به تدریج وضعیت بهتری هم به وجود بیاید. اصلا در «ساختمان پزشکان» به مشکلی برنخوردم و می توانم بگویم کمترین بخش حذف شده از بازی ام را در این سریال داشتم.


در «ساختمان پزشکان» شما شخصیت «خانم شیرزاد» را در ذهن همه جا انداختید و باعث شدید مخاطبان شما را در این نقش بپذیرند و دوست تان داشته باشند. بعد از آن اما در «دزدو پلیس» و به خصوص «پژمان» با اینکه می توانستید عینا همان کاراکتر را تکرار کنید اما هیچ وقت چنین اتفاقی برایتان نیفتاد. مثلا در «پژمان» باز هم نقش زنی به نسبت کیج را داشتیداما هیچ شباهتی با خانم شیرزاد نداشت.

- خیلی ممنون که می گویید شبیه نبوده چون یکی از نگرانی های همیشگی ام این بودکه نقشم در «ساختمان پزشکان» و «پژمان» شبیه به هم دربیاید. فکر می کنم دلیل مهمش فیلمنامه است چون این دو نقش، یکسری ریزه کاری دارد که اجازه نمی دهد شبیه به هم دربیاید. مثلا هومن برق نورد کارش از کار من سخت تر بود چون «دزدو پلیس»، کاملا می توانست به کاراکتر ناصر در «ساختمان پزشکان» نزدیک شود اما نشد. تمام تلاشمان این بودکه این نقش شبیه آن نشود. سروش صحت می گفت هر بار پشت مونیتور احساس کردم شبیه آن شدی می گویم لحنت را تغییر دهی. فکر می کنم به دلیل همین حساسیت ها هم بود که کار خوب از آب درآمد.

یکی از معضلاتی که معمولا زنان کمدین با آنها روبرو هستند این است که کارگردان ها مدام از آنها می خواهند یک کاراکتر را تکرار کنند. کمدین خانمی که در یک کار به شدت موفق می شود، مجبور است برای پذیرفته شدن در کارهای بعدی، باز هم در همان قالب فرو رود.

- برای من چنین اتفاقی نیفتاد. بعد از «ساختمان پزشکان»، «مسیر انحرافی»، «مهرآباد»، «دزد و پلیس» و ... را بازی کردم اما هیچ کدام شبیه به هم نبود.

اما این اتفاق برای اکثر زنان کمدین ما افتاده است. فکر می کنیداین مسئله به خود بازیگر برمی گردد که دلش می خواهد در یک کاراکتر باقی بماند یا به دلیل محدودیت انتخاب هاست؟

- هر دوی اینها وجود دارد. مثلا می گویند ما یک مادر می خواهیم در این سن وسال که کمدی بازی کند. خب طبیعی است که ذهن شان پی یکی دو نفر از کمدین ها می رود. تصمیم می گیرند سراغ آنها بروند تا خیالشان هم راحت باشد ولی از طرف دیگر کاملا به خود بایگر هم برمی گردد. خود بازیگر هم از آنجایی که یک بار این کاراکتر را بازی کرده و به واسطه آن موفق شده، به آن نقش اطمینان خاطر پیدا می کندو سعی می کند مدام همان را بازی کند. من خودم چنین چیزی را ترجیح نمی دهم. بازیگرانی را دوست دارم که نقش هایی کاملا متفاوت بازی می کنندحتی اگر همیشه موفق نباشند یا معروف نشوند. موفقیت اصلی این بازیگران در این است که نگران متفاوت بازی کردن نیستند. نمی ترسند نکند یک مرتبه نقش جدیدشان بد از آب دربیاید. این ترس برای بازیگر سم است. البته این فقط مختص خانم ها نیست. ما در بازیگران مرد هم زیاد داریم آنهایی که سالیان سال یک کاراکتر را بازی می کنند از ترس اینکه در سایر نقش ها موفق نباشند.

گفتید فیلمنامه نویسان و کارگردان های ما از اینکه بخواهند به بازیگران زن کمدی اعتماد کنند و نقش اصلی را به آنها بسپارند تردید دارند. این مسئله بعد از موفقیت فیلم کمدی «ورد آقایان ممنوع» که نقش اصلی آن به یک زن سپرده شد یا موفقیت نقش «خانم شیرزاد» همچنان میان این دو طیف وجوددارد؟ یا این اواخر وضعیت کمی بهتر شده؟

- خیلی طول می کشد وضعیت تغییر کند. یک نفر مثل پیمان قاسم خانی و رامبد جوان پیدا می شود تصمیم بگیرد این موج را ایجاد کند و به بازیگر خانم اعتماد کند و مسئولیت کمدی یک فیلم را به او بسپارد. فکر می کنم شاید هنوز زمانش نشده که چنین اعتمادی فراگیر شود. از طرف دیگر خیلی هم طول می کشدتا خانم ها خودشان به خودشان اعتماد کنند و به طور جدی، کمدی کار کنند. مثلا چندتا خانم حاضرند بیاید با گریم ویشکا آسایش در «ورود آقایان ممنوع» جلوی دوربین ظاهر شوند و خودشان را برای موفقیت یک فیلم، زشت نمایش دهند؟ حتی اگر قرار باشد انتهای فیلم، با آرایش و چهره زیبای خودشان جلوی دوربین بیایند باز هم خیلی ها حاضر نیستند چنین شهامتی به خرج دهند.

پس به نظر شما بازیگران زن کمدی که در هر دوره، ستاره می شوند، به دلیل شهامت خودشان است؟

- حالا منکه همین اواخر «ساختمان پزشکان» را بازی کردم اما فکر می کنم کسی مثل لاله صبوری، زمانی در دهه ۷۰ به تلویزیونآمدو کمدی بازی کرد که هیچ کس آن زمان در این عرصه کار نکرده بود، بنابرذاین به نظرم او واقعا شهامت به خرج داد یا فاطمه معتمد آریا که نقش کمدی را هم به اندازه جدی خوب بازی می کند یا سحر ولدبیگی یا بهاره رهنما. به نظرم ما در میان بازیگران، زن کمدین خوب کم نداریم اما متاسفانه هنوز استفاده درست از آنها در سریال ها و فیلم های کمدی درست جا نیفتاده است.

کاراکترهایی که از یادمان نمی روند

برخی از بازیگران زن کمدی، حتی در نقش های فرعی سریال های کمدی تلویزیونآنقدر موفق ظاهر شده اندکه بعضی اوقات حتی آن سریال به نام آنها شناخته می شود. در این بخش مروری داریم بر تمام نقش های ماندگار کمدی که در این سال ها توسط کمدین های زن خلق شده و در ذهن ها باقی مانده. در اینجا مروری داریم بر نکاتی که باعث شده کاراکترهای زن در سریال های کمدی در حافظه مخاطبان ماندگار شود.

مریم/ لاله صبوری/ جنگ ۷۷

دهه هفتاد در شرایطی که زنان اصولا نقش خاصی در کارهای کمدی نداشتند و جویمردانه بر کمدی های تلویزیونی حاکم بود، مهران مدیری با «جنگ ۷۷» بخش مهمی از بار کمدی را بر دوش لاله صبوری انداخت. این در حالی است که مدیری چند سال قبل از آن در «ساعت خوش»، نقش خاصی برای بازیگران در نظر نگرفته بود. کاراکتر «مریم» با تمام ویژگی های شخصیتی که داشت در فضای نسبتا بسته تلویزیون درآن دوران، خیلی به چشم آمدو در مدت کوتاهی مطرح شد. بگومگوها و کل کل های «مریم» در مواجهه با شخصیتی که مدیری برای «رامین» در نظر گرفته بود باعث شد این نقش به عنوان یکی از ماندگارترین نقش های کمدی تلویزیون در ذهن ها باقی بماند.

مهتاب / سحر زکریا/ پاورچین

نقش هایی که سحر زکریا قبل از سریال «پاورچین» بازی می کرد جدی بود، برای همین شاید خودش هم فکر نمیکردکه بتواندتا این حد در یک نقش کمدی موفق باشد. قرار بود نقش «مهتاب» در سریال «پاورچین» جدی باشد و فقط در موقعیت های طنز قرار بگیرد اما بعد از آنکه چند قسمت اول آن روی آنتن رفت، مهران مدیری از بارخورد مخاطبان متوجه شد که تصمیمش نسبت به نقش مهتاب اشتباه بوده و نوع حضور زکریا را در سریال تغییر داد. از همانجا بود که کاراکتر مهتاب تبدیل به یکی از محبوب ترین کاراکترهای سریال های طنز تلویزیونی شد. البته اجرای خوب سحر زکریا در نقش همسر فرهاد برره ای هم تاثیر بسیاری در ماندگاری آن داشت. مهتاب زن شاعری است که در شعرهای خود شخصیت خیالی «یاس منگولا» را خلق کرده.

شادنه / سحر ولدبیگی/ پاورچین


با اینکه در سریال «پاورچین» مهران مدیری، بازیگران مرد، جایگاه بیشتری داشتندو قصه پیرامون آنها شکل می گرفت اما این موفقیت برای نقش «شادی» یا همان «شادنه» هم وجودداشت. او با شیطنت های کودکانه اش، آنقدر نقش دختر جوان برره ای را خوب از آب درآورد که اگر کسی او را نمی شناخت ممکن بود خیال کند در واقعیت محلی به اسم برره وجود دارد و «شادی» دقیقا از بطن کوچه و بازار آنجا به تهران آمده است. جدیت او در تحصیل رشته نیست درجهانی به اسم «کتابگذاری»، حساسیت های شدیدش در مقابل حرف زور و دعواهای او با سپهر و فرهاد و داود، برای ولدبیگی موقعیت بسیار مهمی را فراهم کرد و باعث شد نقش «شادنه» تا مدت ها ماندگار شود.

لیلون/ بهنوش بختیاری/ شب های برره

لیلون یکی از کلیدی ترین نقش های سریال شب های برره بود. این شخصیت در اواسط سریال به مجموعه اضافه شد اما از ابتدا زمزمه هایی از آمدنش در دیالوگ های دیگر بازیگران وجود داشت. لیلون تنها برره ای تحصیل کرده بود. در فرانسه سیکل گرفت و با تمام شدن درسش به برره برگشت تا شیرفرهاد عاشقش شود! اما اختلاف پایین برره ای ها و بالا برره ای ها مانع ازدواج آن دو شد چرا که لیلون دختر خان بالا برره بود و شیر فرهاد پسر خان پایین برره. بهنوش بختیاری آنقدر خوب نقش یک روستایی با کلاس را در قالب لیلون اجرا کرد که تبدیل به یکی از ماندگارترین نقش های کارنامه کاری اش شد؛ زنی احساساتی که به داشتن سیکل افتخار می کند.

فخرالتاج / الیکا عبدالرزاقی/ قهوه تلخ

بدون شک یکی از دلایل موفقیت سریال «قهوه تلخ»، به نقش شسته و رفته «فخرالتاج» برمی گردد. ملحه درباری که اصلا فرهنگ درباری ندارد و از فرهنگی بسیار پایین تر به این جایگاه رسیده است. شرکت کردن او در بحث های خاله زنکی، حسادت به اطرافیان جهانگیرشاه، از کوره در رفتن های گاه و بیگاه و تغییر شیوه صحبت کردنش از زبان تاریخی به کوچه و بازاری و ... همگی باعث شد «فخرالتاج» بیشتر از حد معمول به چشم بیاید. الیکا عبدالزاقی آنقدر در این نقش خوب ظاهر شد که تا همین حالا که چند سالی از توزیع «قهوه تلخ» می گذرد و در این مدت در کارهای مختلفی بازی کرده، هنوز هم با همین نام برای مخاطبان شناخته می شود.

خانم شیرزاد/ شقایق دهقان/ ساختمان پزشکان

با اینکه شقایق دهقان در «ساختمان پزشکان»، نقش اصلی نبود و بیشتر اتفاق ها پیرامون نقش نیما و ناصر در جریان بود اما بدون شک باید «خانم شیرزاد» را یکی از مهمترین عناصر جذابیت سریال دانست. منشی تریده ای که آی کیوی پایینی داشت و ساده ترین مسائل را متوجه نمی شد. از طرف دیگر توهم داشت که همه به او علاقمند هستند و برای اینکه بالاخره بتواند ازدواج کند، به شیوه خودش عشوه گری می کرد و همیشه هم فهرست بلند و بالایی از شرایط ازدواجش را به همراه داشت. جذابیت کاراکتر «خانم شیرزاد» تا جایی است که بعد از گذشت نیمی از سریال، مخاطبان به دلیل حضور او، به بخش های مربوط به مطب دکتر افشار بیشتر علاقه نشان می دادند.

زنان در سریال های کمدی به روایت سینماگران

مهراب قاسم خانی

در نگارش فیلمنامه های کمدی خود به خود به خاطر خط قرمزها درباره خانم ها دستمان کمی بسته است. مثلا نمی توان سمت یک جور عبارت یا نحوه بیان یا اخلاق و رفتار خاص رفت اما گذشته از اینها فکر می کنم شاید سعی خودمان هم کافی نیست چون فضای نویسندگی کمدی ما فضای مردانه ای است. نویسندگان موفق سینما و تلویزیون اکثرا آقایان هستند، با فضای زنانه کمتر آشنایی دارند. دغدغه ها را نمی شناسند و خیلی در جزئیات تبحر ندارند. در نتیجه خودشان می ترسندبه چیزی که نمی شناسند، نزدیک شوند.

سروش صحت

من در طول سال هایی که مشغول نوشتن و کارگردانی آثار طنز هستم، ذهنم اینطور تربیت شده که برخی ملاحظات را درباره نقش خانم ها در نظر داشته باشم؛ شاید من خودم را محدود نکنم اما ناخودآگاه حواسم هست که برای خانم ها با دقت بیشتری شوخی طراحی کنم. براساس همین ذهنیت معتقدم نوشتن موقعیت های طنز برای آقایان خیلی راحت تر از شوخی نوشتن برای خانم هاست. به نظرم آقایان را می توان در آثار طنز در موقعیت هایی قرار داد که خیلی وقت ها نمی شود خانم ها را در آن موقعیت ها قرار داد یا بهتر است این کار را نکنیم.

لاله اسکندری

یکی از مشکلات پایه ای بازیگران زن در نقش های کمدی، محدودیت بیشتر آنها نسبت به بازیگران مرد است. اصولا در کارهای تلویزیون بیشتر محوریت روی آقایان است و شاید به خاطر محدودیت هایی که وجوددارد، خیلی جرأت نکنند خانم ها را محوریت قرار دهند. سریال «اولین انتخاب»، اولین کار کمدی ام بود، برای همین خیلی با نویسنده بحث کردم که یک مقدار موقعیت های کمدی نقش را پر رنگ تر کند به دلیل اینکه احساس کردم حالا که وارد کار کمدی شده ام، تماشاچی از تو انتظار دارد یک جاهایی کار خاصی انجام دهی.

مریم امیرجلالی

نمی دانم چرا نویسنده ها وقتی می نشینند متنی بنویسندموقعی که به یک زن پرخاشگر می رسند اول از همه یاد من می افتند! این سریال ها را از روی هم کپی می کنند و هر بار هم همان نقش قبلی را برای من می گذارند. کمدی بازی کردن را دوست دارم اما از این یکنواختی بدم می آید. در «پوپک و مش ماشاءالله» که کار کمدی خوبی بود هم نقش داشتم. کی آنجا جیغ و داد زدم؟ نقش خانمی را داشتم که در عین حالی که مومن بود، چت می کرد و خلاصه موقعیت های خنده دار زیادی به وجود می آورد که حتی یکی شان هم مثل نقش های قبلی نبود!

شقایق فراهانی

درکشورمان به خصوص برای بازیگران زن مانور کمی برای حضور در نقش های کمدی و طنز وجوددارد، به همین خاطر است که نویسندگان با احتیاط و تردید به سراغ حضور زن در کارهای طنز می روند. بیشتر این ترس و احتیاط ریشه تاریخی دارد و به خصوص در این چندن ساله به دلیل شرایطی که در سینمای ایران حاکم شده است، نمی شود به سراغ خیلی از سوژه ها و موقعیت ها رفت؛ زیرا ممکن است بعد از ساخته شدن، فیلم دچار مشکل و ممیزی شود. با خیلی از موارد، موقعیت ها و آدم ها نمی شود شوخی کرد زیرا آستانه نقدپذیری خیلی از ماها پایین است و سریع واکنش نشان می دهیم.


دهه هفتادی ها - خط شکنان

مهرانه مهین ترابی

ورود به کمدی: مهرانه مهین ترابی سه سریال کار کرده بود که به «همسران» رسید. این مجموعه در دسته سریال های کمدی تعریف نمی شود بلکه اثری اجتماعی است است که اتفاقات روزمره و در رأس آن روابط زناشویی را به شکلیکاریکاتوری به نقد می کشید.

موفقیت در یک نقش: کاراکتر «مهین» در «همسران» خیلی خوب جا افتاد. این بازیگر در ادامه روند رو به رشدش را ادامه داد و با گذشت 19 سال از آن تجربه، همچنان بازیگر قابل اتکایی است اما «مهین» به نوعی شناسنامه مهرانه مهین ترابی است.


تکرار نقش: او در سریال «خانه سبز» سایه ای از نقش را با خود داشت و در فیلم «سفر پرماجرا»ی سیامک اصطلسی عینا تکرار کرد و اتفاقی برای او رقم نزد.

لاله صبوری

ورود به کمدی: او لقب اولین بازیگر زن سریال های روتین را یدک می کشد.با «جنگ ۷۷» کاراکتر مقابل مهران مدیری شد و همپای این کمدین به محبوبیت رسید.

موفقیت در یک نقش: صبوری همچنان زیر سایه کاراکتر «مریم» است. بعد از این تجربه سال ها از عرصه تصویر دور بود و ترجیح می داد با یک نقش متفاوت برگردد؛ اتفاقی که تاکنون رخ نداده.

تکرار نقش: صبوری بعد از غیبتی طولانی در چند فیلم و سریال بازی کرد. او در «کمربندها را ببندیم» تکرار شد اما این نقش هم نتوانست مسیر حرفه ای این بازیگر را تغییر دهد.

فلامک جنیدی

ورود به کمدی: فلامک جنیدی کشف مهران مدیری است. او در آیتم های «جنگ ۷۷» وجه تازه ای از کاراکترهای زن را در سریال های تلویزیونی به تصویر کشید.

موفقیت در یک نقش: جنیدی بعد از «جنگ ۷۷» بازیگر ثابت آثار کمدی مهران مدیری شد. او با نوع صدا و حرکات خاص چهره اش در غالب کارها تیپ ثابتی را به تصویر کشید و نمی توان نقش خاصی را از میان کارهای او پررنگ کرد.

تکرار نقش: این بازیگر در غالب کارهای طنزش موتیف های ثابتی را تکرار می کند. البته به خاطر تلاش او برای طراوت بخشیدن به این نقش ها، این تکرار چندان بیننده را اذیت نمی کند.


از خلاقیت تا تکرار

سحر زکریا

ورود به کمدی: با نقش «ماریا»ی مجموعه «قطار ابدی» در اواخر دهه 70 برای اولین بار به عنوان بازیگر کمدی در تلویزیون ظاهر شد. البته او فقط در یک آیتم «قطار ابدی» بازی داشت و زیاد دیده نشد.

موفقیت در یک نقش: اوج موفقیت زکریا در سریال «پاورچین» بود. خیلی کم پیش می آیدکه بازیگری فقط با یک نقش، تا این حد شناخته شود اما این مسئله دقیقا برای ذکریا اتفاق افتاد.


تکرار نقش: بعد از موفقیت در نقش «مهتاب» سریال «پاورچین»، مهران مدیری از او خواست در «مرد دو هزار چهره»، نقش خودش یعنی سحر زکریا را بازی کند. بنابراین حضورش در این سریال، نمی توانست تکرار نقش قبلی اش باشد. بعد ازآن هم در سریال «قهوه تلخ» نقش لعبت الملوک را بازی کرد که در آنجا هم به دلیل تفاوت شدید نقش، تکراری در کار نبود.

سحر ولدبیگی

ورود به کمدی: در سریال «دختران» به دلیل شیطنت هایی که داشت توانست خیلی زودتر از سایرین، توجه ها را به سمت خودش جلب کند اما با اینحال نقش کمدی نداشت. اولین بازی کمدی ولدبیگیجدر نقش «شادی» سریال پاورچین بود.

موفقیت در یک نقش: به نظر می رسد موفق ترین نقش ولدبیگیدر همان سریال «پاورچین» باشد. البته او چند سال بعد در «باغ مظفر»، «چارخونه»، «داروندار»، «مسیر انحرافی» وسریال های کمدی دیگری بازی کرداما همچنان با همان نقش شادی برای مردم شناخته می شود.

تکرار نقش: درباره ولبیگی نمی شود قاطعانه گفت که در سریال های بعدی نقش «شادی» را تکرار کرده چون این بازیگر تیپ مخصوص به خودش را دارد و از زمان«دختران» تا الان تا حدی این شیطنت ها را با خودش همراه دارد.

بهاره رهنما

ورود به کمدی: بعد از یک دهه تجربه بازیگری «نان و عشق و موتور ۱۰۰۰» نام بهاره رهنما را بیش از پیش سر زبان ها انداخت و وجه دیگری از توانایی این بازیگر را نشان داد.

موفقیت در یک نقش: رهنما بعد از تجربه موفق «ان و عشق و موتور ۱۰۰۰» چند فیلم و سریال جدی بازی کرد و در ادامه با «دایره زنگی» علاقه اش را بار دیگر به ژانر کمدی نشان داد. سال ۸۵ در سریال مناسبتی «زیرزمین» حضور یافت که البته سریالی اجتماعی با رگه هایی از کمدی بود. این سریال پیش درآمد حضور رهنما در سریال موفق «مرد هزار چهره» هم محسوب می شود.

تکرار نقش: سعی می کند در آثار کمدی، خروجی متفاوتی داشته باشد که نتیجه اش را می توان در فیلم و سریال هایی مثل «دایره زنگی»، «سن پطرزبورگ»، «ورود آقایان ممنوع»، «چک برگشتی»، «پژمان» و ... ردیابی کرد. با اینحال مولفه های تکرار شونده بعضی آثار او به واسطه قابلیت متن و توانمندی کارگردان مشهود است.

شقایق دهقان

ورود به کمدی: سکوی پرتاب دهقان هم برای ورود به عرصه کمدی، بازی در همان سریال «پاورچین» بود. او بعد از ورود به گروه مهران مدیری، در این مسیر قرار گرفت و کمدی را ادامه داد.

موفقیت در یک نقش: او با اینکه در نقش یاسمن «پاورچین» بسیار دیده شد و مورد توجه قرار گرفت و در «شب های برره»، موفقیت دیگری در کارنامه بازیگری اش ثبت کرد اما گل اصلی را در بازی در نقش «خانم شیرزاد» در «ساختمان پزشکان» زد.

تکرار نقش: با وجود بازی در نقش ها و موقعیت های شبیه به هم، در هیچ کدام از سریال ها، بازی موفق کارهای قبلی را تکرار نکرد.

مریم امیرجلالی

ورود به کمدی: «خانه به دوش» سکوی پرتاب بازیگری شد که تا پیش از آن با کارگردان های مطرحی در سینما و تلویزیون کار کرده بود. مریم امیرجلالی با سریال عطارانفرصت بروز توانایی بیشتری از خود نشان داد.

موفقیت در یک نقش: قرابت کاراکتر او در «خانه به دوش» بات نمونه های عینی جامعه، خیلی زود به دل مخاطبان نشست. امیرجلالی با عصبانیت یکباره اش خالق کاراکتر تازه ای در سریال های تلویزیونی شد.

تکرار نقش: امیرجلالی هنوز نتوانسته به طور کامل از زیر سایه «خانه به دوش» خارج شود. این کاراکتر در کارهای بعدی عطاران و در چند فیلم و سریال کمدی دیگر تکرار شدو از قضا مخاطبانه هم از این بازیگر همین نقش ها را می خواستند. امیرجلالی سعی می کرد با حلاوتی که به نقش می دهد از تکرار فرار کند اما از یک جایی به بعد خودش علیه رویه موجود شورید و سعی کرد در قالب جدی بازگردد.

مرجانه گلچین

ورود به کمدی: شروع فعالیت های کمدی این بازیگر از سریال «بزنگاه» رضا عطاران بود. در واقع گلچین که تا پیش از این عمده فعالیت هایش بازی در سریال های خانوادگی و اجتماعی بود بعد از «بزنگاه»، تغییر رویه داد و به طور کامل به عرصه کمدی وارد شد.

موفقیت در یک نقش: حضورش در کمدی «بزنگاه» و ایفای نقش خواهری فضول و خاله زنک به همراه استفاده از تکیه کلام های مختلف، برای گلچین موفقیت فراوانی در پی داشت.


تکرار نقش: کاراکتر کمدی که گلچین در سریال عطاران با آن ظاهر شد در کارهای بعدی او مثل «شمس العماره»، «خوش نشین ها»، «سه دونگ، سه دونگ»، «راه دررو» و ... تکرار شد تا جایی که به شخصیت ثابت گلچین تبدیل شده است. او هم اکنون همین کاراکتر را در سریال شاهگوش تکرار کرده است.

بهنوش بختیاری

ورود به کمدی: بختیاری با بازی در سریال کمدی «خانه به دوش» به عرصه سریال های کمدی وارد شد. استقبال از او در این سریال آنقدر زیاد بود که فعالیتش را در ژانر کمدی ادامه داد. البته او در سریال کمدی «هوای تازه» هم بازی داشت اما در آن بازی اش چندان به چشم نیامد.

موفقیت در یک نقش: نقش لیلون در سریال «شب های برره» به دلیل شخصیت پردازی خاص و موقعیت جغرافیایی غیرواقعی که سریال در آن می گذرد، متفاوت ترین نقش کارنامه کاری بهنوش بختیاری به حساب می آید.

تکرار نقش: او در فیلم ها و سریال های بسیاری بازی کرد اما بیشتر نقش های او و همینطور نحوه اجرای آنها شبیه به یکدیگر بودند.

الیکا عبدالرزاقی

ورود به کمدی: با نقشی فرعی در سریال «باغ مظفر» در سال ۱۳۸۵ برای اولین بار با نقش زن «بردبار» وارد کار کمدی شد. البته چند سال قبل، در سریال «این سه نفر» اصغر توسلی هم نقش بسیار کوتاهی را بازی کرده اما دیده نشده بود.

موفقیت در یک نقش: او بعد از «باغ مظفر»، در «مرد هزار چهره» نقشی بسیار کوتاه داشت و نهایتا با «قهوه تلخ» درمدت زمان بسیار کوتاه، درخشید و بازی اش مورد توجه مخاطبان قرار گرفت.

تکرار نقش: بعد از موفقیت در نقش «فخرالتاج»، در سریال «ویلای من» یک بار دیگر شخصیت زن بی اعصاب و تندخوی «قهوه تلخ» را تکرار کرد.

آناهیتا همتی

ورود به کمدی: آناهیتا همتی هم جزو بازیگرانی است که با کاری از رضا عطاران کمدی را تجربه کرده. او تا قبل از «خانه به دوش» چند فیلم و سریال باتزی کرده بود اما با این مجموعه هم نامش سر زبان ها افتاد، هم تجربه این ژانر را به کارنامه اش افزود.

موفقیت در یک نقش: دختر خندان «خانه به دوش» که بعد از مادر امور خانه به او محول شده بود، به خوبی قشر فرودست جامعه و دغدغه هایشان را نمایندگی می کرد. بده بستان های او با برادر (علی صادقی) و مادرش (مریم امیرجلالی) به خوبی در کلیت سریال نشست و باعث شد موقعیت های کمیک در عین تلخ بودن داستان رقم بخورد.


تکرار نقش: همتی در «ترش و شیرین» عطاران این کاراکتر را باز م تکرار کرد و البته رد آن در کارهای بعدی او قابل پیگیری است.

سحر جعفری جوزانی

ورود به کمدی: سحر جعفری جوزانی به واسطه پدر از کودکی با سینما آشنا شده بود. او بعد از چند تجربه سینمایی و تلویزیونی با سریال «پاورچین» پا به عرصه طنز گذاشت.

موفقیت در یک نقش: ملاحت و ظرافتی که جوزانی سعی کرد به نقش «منیژ» بدهد برای یک اثر تلویزیونی تازگی داشت. او نشان داد که توانایی بازی در سریال های کمدی را نیز دارد و در ادامه این وجه کارنامه اش پررنگ تر هم شد.

تکرار نقش: بعد از «پاورچین» همکاری سحر جعفری جوزانی با مهران مدیری تکرار شد و او در غالب کارهای این کمدین حضوری ثابت داشت. شمایل کلی جوزانی در «گنج مظفر»، «باغ مظفر»، «مرد هزار چهره»، «مرد دو هزار چهره» و حتی «قهوه تلخ» یادآور خصوصیات رفتاری و گفتاری کاراکتر «منیژ» هستند.