استعفای اینستاگرامی ظریف؛ بررسی ابعاد مختلف و پیامد‌های آن

برترین ها - زینب نثار: استعفای وزیر امور خارجه کشورمان، محمد جواد ظریف در اواخر شب گذشته، موجی از شگفتی و حیرت را در بین همه از مردم عادی تا سیاستمداران راه انداخته است. هر چند این استعفا توسط مقامات تایید شده، اما هنوز مورد پذیرش رسمی قرار نگرفته و به این معناست که هنوز ظریف نرفته است.

عجیب‌ترین استعفای تاریخ؛ استعفا در اینستاگرام

شب گذشته محمدجواد ظریف با گذاشتن پستی در صفحه ایسنستاگرامش از مردم خداحافظی کرد. او تولد حضرت فاطمه زهرا و روز زن را تبریک گفته و اضافه کرد دیگر شرایط ادامه کار به عنوان وزیر امور خارجه برای او فراهم نیست.

این خبر بلافاصله توسط خبرگزاری دولتی ایرنا بعد از گفتگوی این سایت با یکی از مقامات وزارت امورخارجه تایید شد. حتی ساعتی بعد برخی منابع خبری اعلام کردند که استعفای وزیر مورد پذیرش رییس جمهور قرار گرفته که بعد توسط محمود واعظی، رییس دفتر رییس جمهور تکذیب شد.

این استعفا از دو جهت در دهه‌های اخیر در نوع خود پدیده‌ای استثنایی است. اول این که برای اولین بار است که یکی از وزاری دولت کشور در صفحه اینستاگرامش استعفایش را اعلام می‌کند. البته آن هم در شرایطی که هنوز استعفای رسمی اش را به رییس جمهور اعلام نکرده است. این امر نشان می‌دهد استعفای ظریف بیش از هر چیزی احساسی ست. شاید او در این شرایط خود را به مردم کشورش نزدیکتر از دولتمردان دانسته و قصد دارد با آنان سخن بگوید. عده‌ای اعتقاد دارند ظریف می‌خواهد به مردم بگوید هر چه در توانش بوده انجام داده، ولی دیگر کاری از دستش بر نمی‌آید.

دومین بعد شگفتی ساز این استعفا برهه زمانی آن است. بسیاری از سیاستمدار‌ها و حتی افکار عمومی اعتقاد دارند کشور در میانه یک جنگ واقعی و در برهه‌ای حساس است؛ بنابراین استعفای ظریف به عنوان یکی از ستون‌های مهم دولت روحانی که در صف مقدم این جنگ قرار دارد، می‌تواند در تغییر همه معادلات سیاسی وپیچیده‌تر شدن شرایط تاثیر گذار باشد.

عکس العمل رسانه‌ها و بازیگران خارجی به استعفای ظریف

استعفای ظریف به تیتر اول بسیاری از رسانه‌های خارجی تبدیل شده و اغلب به آن واکنش نشان داده اند. رویترز در ساعاتی بعد از اعلام استعفای وزیر خارجه کشورمان نوشت: «معمار توافق هسته‌ای ایران استعفا داد». بسیاری از این رسانه‌ها و تحلیلگران آن‌ها تلویحا گفتنه اند که رفتن ظریف از وزارت خارجه ایران به معنای مرگ واقعی برجام خواهد بود.

در این میان برخی از مقام‌های رسمی کشور‌های مختلف هم به استعفای ظریف واکنش نشان داده اند. وزیر امور خارجه آمریکا، مایک پمپئو گفته: «باید منتظر ماند و دید که او واقعا خواهد نرفت یا نه». البته او اضافه کرده که رفتن یا ماندن ظریف هیچ تاثیری در سیاست‌های آمریکا نسبت به ایران نخواهد داشت.

اتحادیه اروپا یکی از مهم‌ترین بازیگران خارجی است که وزارت خارجه کشورمان در دوران ظریف، روابط حسنه‌ای با آن‌ها داشته و این روابط تا به حال منجر به تلاش‌هایی برای زنده نگه داشتن برجام شده است. این اتحادیه هنوز واکنشی به خبر استعفای ظریف نشان نداده است. پیش بینی می‌شود در صورت عملی شدن خروج ظریف از وزارت خارجه، روابط ایران و اتحادیه دچار تغییرات زیادی خواهد شد.

واکنش رسانه‌ها و فعالان سیاسی ایرانی به استعفای وزیر خارجه

واکنش‌های رسانه‌ها و فعالان سیاسی کشور به استعفای ظریف را در سه دسته می‌توان خلاصه کرد.

یک دسته افراد و رسانه‌هایی هستند که در داخل کشور به تندرو یا ارزشی‌ها مشهورند. آن‌ها ظریف را سال‌ها برای انعقاد برجام و سازش با غربی‌ها به خیانت متهم کرده اند. این دسته استعفای ظریف را اتفاق خوبی برای سیاست خارجی می‌دانند چرا که میدان برای برخورد‌های تندتر با غرب و تقابل با امپریالیسم از نظر آن‌ها باز می‌شود.

دسته دیگری هستند که اخیرا در عرصه سیاسی ایران به عنوان اپوزیسیون فعال شده اند و مشهورند به برانداز‌ها از جمله سلطنت طلب ها. آن ها، ظریف را به نوعی عنصری ضدحقوق بشری، اما با ظاهری غلط انداز می‌دانند که جاده صاف کن مصالحه با غرب و زنده نگهداشتن برجام است؛ بنابراین از نظر آن‌ها با رفتن او احتمال سرنگونی نظام در ایران حتی حمله نظامی آمریکا به کشور افزایش می‌یابد که خبر خوشی برای آن هاست.

دسته دیگری هم در داخل کشور هستند که طرفدار مصالحه و سازش با کشور‌های خارجی و میانه روی در داخل هستند از جمله اصلاح طلب ها. برای اصلاح طلب‌ها و حتی خیل عظیمی از قشر جوان ایرانی، محمدجواد ظریف قهرمانی ملی بوده که موفق به توافق برجام شده و در خارج کشور توانسته چهره‌ای قابل قبول و مثبت از ایران ترسیم کند. آن‌ها رفتن ظریف را فاجعه‌ای برای دیپلماسی کشور و حتی آینده آن می‌دانند. البته نشانه‌ای از این تاثیر منفی بلافاصله خود را در بازار ارز و طلا نشان داده و منجر به صعود قیمت آن‌ها شده است. به نظر این گروه رفتن ظریف در این مقطع زمانی حساس به معنای تسلیم اوست.

دلیل استعفای ظریف چیست؟

درباره دلایل استعفای ظریف، گمانه زنی‌های مختلفی مطرح شده که می‌توان آن‌ها را در چند دسته خلاصه کرد. یکی از دلایلی که درباره استعفای ظریف بلافاصله بعد از استعفای او مطرح شد مربوط به سفر بشار اسد به ایران و دیدارش با مقام معظم رهبری بود. مدافعان این استدلال می‌گویند در این جلسه ظریف به عنوان وزیر خارجه دعوت نشده و این مسئله باعث رنجش وی شده است. البته پرسش و پاسخ پیامکی خبرنگار انتخاب با ظریف این مسئله را تا حدی تایید می‌کنند

. خبرنگار انتخاب با پیامک دلیل استعفای او را جویا شده و ظریف در پاسخ گفته است: «بعد از عکس‌های ملاقات‌های امروز (اشاره به ملاقات بشار اسد با مقامات ایرانی در روز گذشته) دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد». البته بعدا مقامات تاکید کردند عدم حضور ظریف در این دیدار به دلیل اشتباه اداری رخ داده است.

عده‌ای دیگر اعتقاد دارند بحث استعفای جواد ظریف مربوط به قبل از این ماجراست. آن‌ها می‌گویند ظریف به دلیل تعلل در تصویب لایحه پالرمو و FATF و دیگر اختلافات با برخی از مقامات بار‌ها می‌خواسته استعفا بدهد و بالاخره استعفا داده است. آن‌ها اعتقاد دارند ظریف در این مدت تحت فشار گروه‌های مختلف سیاسی بوده و بالاخره کاسه صبرش لبریز شده است.

در این میان برخی هم اعتقاد دارند استعفای محمدجواد ظریف نمایشی بوده و برای گرفتن امتیازات بیشتر به نفع دیدگاهایش در سیاست خارجی است. در واقع او با حربه استعفا می‌خواهد مجمع را مجبور به تصویب لایحه پالرمو بکند.