عالمان خاموش در سال ۲۰۱۳

ایسنا: آخرین روزهای سال ۲۰۱۳ میلادی درحالی رو به پایان است که جهان شاهد وداع تعدادی از محققان و دانشمندان برجسته در طول این سال بود. این مطلب مروری دارد بر نام و دستاورد این دانشمندان.

برنده نوبل پزشکی ۱۹۸۶

«ریتا لوی مونتالچینی» زیست‌شناس ایتالیایی که برای کمک به رمزگشایی اسرار سلول‌ها موفق به دریافت جایزه نوبل پزشکی ۱۹۸۶ شده بود، در آخرین روز از سال ۲۰۱۲ میلادی در سن ۱۰۳ سالگی در شهر رم درگذشت. «مونتالچینی» عامل رشد عصب را که اولین ماده شناخته شده برای تنظیم رشد سلول است، کشف کرد.

وی در تحقیقات خود نشان داد که پیوند زدن تومورهای موش به جنین‌های مرغ منجر به رشد سریع سیستم عصبی جنینی می‌شود؛ این پژوهش به کشف فاکتور رشد اپیدرمی کمک کرد و به سبب این تحقیقات، «مونتالچینی» به همراه «استنلی کوهن» بیوشیمیدان آمریکایی، جایزه نوبل پزشکی ۱۹۸۶ را از آن خود کردند.

مخترع دستگاه تست الکل در تنفس - ژانویه ۲۰۱۳

«تام پری جونز» مخترع دستگاه الکترونیکی تست الکل در تنفس در سن ۷۷ سالگی درگذشت. دستگاه «Breathalyser» قادر به تشخیص سطوح الکل از روی نمونه تنفس است؛ پیش از اختراع این دستگاه، پلیس برای انجام تست مصرف الکل توسط رانندگان مجبور به استفاده از یک سیستم شیمیایی کیسه مانند بود.


برنده نوبل فیزیک ۱۹۹۶ - فوریه ۲۰۱۳

«رابرت کلمن ریچاردسون» فیزیکدان آمریکایی در سن ۷۵ سالگی درگذشت. این محقق با کشف خاصیت ابرشاره بودن اتم‌های هلیوم ۳ و تبدیل هلیوم به حالت گازی شکل، جایزه نوبل فیزیک ۱۹۹۶ را از آن خود کرد؛ این کشف به دانشمندان در بررسی چندین مسأله علمی از جمله تعاملات پایه کوانتونی در سطح اتمی کمک کرد.

دانشمند پیشگام تحقیقات ماه و مریخ ناسا - فوریه ۲۰۱۳

«دیوید مک کی» از محققان پیشگام ناسا در مأموریت آپولو و اکتشافات مریخ در سن ۷۶ سالگی درگذشت. وی در بسیاری از تمرینات آماده‌سازی فضانوردان از جمله ارائه آموزش‌های زمین‌شناسی به «نیل آرمسترانگ» و «باز آلدرین» در مأموریت آپولو ۱۱ در سال ۱۹۶۹ میلادی حضور داشت. مهمترین دستاورد علمی - تحقیقاتی «مک کی» پس از مأموریت آپولو، بررسی شهاب سنگ مریخ موسوم به ALH۸۴۰۰۱ بود.

پدر پنج میلیون نوزاد آزمایشگاهی و برنده نوبل پزشکی ۲۰۱۰ - مارس ۲۰۱۳

«رابرت ادواردز» فیزیولوژیست انگلیسی و پدر لقاح آزمایشگاهی (IVF) در سن ۸۷ سالگی درگذشت. با تلاشهای دکتر «رابرت جی ادواردز» و «پاتریک استپتو» در توسعه روش لقاح آزمایشگاهی تخمک(IVF)، نخستین نوزاد با این روش در سال ۱۹۷۸ میلادی متولد شد و تاکنون بیش از پنج میلیون کودک با روش ابداعی این دو دانشمند متولد شده‌اند. «رابرت ادواردز» برای توسعه روش لقاح آزمایشگاهی (IVF) موفق به دریافت جایزه نوبل پزشکی ۲۰۱۰ شد.

مخترع واکسن خوراکی فلج‌اطفال - آوریل ۲۰۱۳

«هیلاری کوپراوسکی» مخترع لهستانی الاصل واکسن خوراکی فلج اطفال در سن ۹۶ سالگی درگذشت. کارآزمایی بالینی این محقق در سال ۱۹۵۰ برای اولین بار امکان استفاده از واکسن خوراکی را در برابر فلج اطفال نشان داد.

سریعترین رایانه انسانی جهان - آوریل ۲۰۱۳

«شاکونتالا دوی» نابغه ریاضی هندی معروف به «رایانه انسانی» در سن ۸۴ سالگی درگذشت. وی در سن ۴۷ سالگی موفق به شکست یک رایانه در محاسبه ریشه مکعب عدد ۱۸۸ میلیون و ۱۳۲ هزار و ۵۱۷ شد؛ بخش دیگری از توانایی محاسباتی خارق العاده این نابغه ریاضی با محاسبه ریشه بیست و سوم یک عدد ۲۰۱ رقمی مشخص شد. «دوی» برای ضرب دو عدد ۱۳ رقمی ۲۴۶۵۰۹۹۷۴۵۷۷۹ * ۷۶۸۶۳۶۹۷۷۴۸۷۰ ظرف ۲۸ ثانیه موفق به ثبت رکورد جدیدی در گینس شد.

برنده جایزه نوبل پزشکی ۱۹۶۵- آوریل ۲۰۱۳

«فرانسوا جاکوب» زیست‌شناس برجسته فرانسوی در سن ۹۲ سالگی درگذشت. این محقق به همراه دیگر هموطنان خود، «آندره لووف» و «ژاک موند» به دلیل کشفیات مربوط به کنترل ژنتیکی آنزیم و سنتز ویروس موفق به دریافت جایزه نوبل پزشکی ۱۹۶۵ شدند.

کاشف سوراخ لایه ازن - می ۲۰۱۳

«جو فارمن» فیزیکدان انگلیسی که در شناسایی سوراخ لایه ازن بر فراز قطب جنوب همکاری داشت، در سن ۸۲ سالگی درگذشت. در سال ۱۹۸۵ میلادی، نتایج تحقیقات این فیزیکدان و دو همکارش در شناسایی حفره لایه ازن منتشر شد که منجر به ممنوع شدن تولید کلروفلوئوروکربن (CFC) - بعنوان عامل اصلی تخریب لایه ازن - در توافق‌نامه بین‌المللی «پروتکل مونترال» شد.

پدر نانوفناوری و برنده نوبل فیزیک ۱۹۸۶ - می ۲۰۱۳

«هاینریش رورر» دانشمند سوئیسی و پیشگام عرصه نانوفناوری و طراح نخستین میکروسکوپ تونلی روبشی (STM) در سن ۷۹ سالگی درگذشت. این محقق با کمک همکارش «گرد بنینگ» در سال ۱۹۸۱ موفق به طراحی و ساخت نخستین میکروسکوپ الکترونی تونلی روبشی برای مشاهده و دستکاری اتم‌های منفرد شد که جایزه نوبل فیزیک ۱۹۸۶ را برای آنها به همراه داشت. این ابزار، دانشمندان را قادر ساخت تا برای نخستین بار اتم‌ها را مشاهده، اندازه‌گیری و دستکاری کنند که پنجره جدیدی را پیش روی محققان عرصه نانوفناوری گشود.

برنده نوبل فیزیک ۱۹۸۲- ژوئن ۲۰۱۳

«کنت ویلسون» فیزیکدان آمریکایی در سن ۷۷ سالگی درگذشت. این محقق به خاطر ارائه نظریه‌ در مورد پدیده‌های بحرانی مربوط به مرحله گذار، جایزه‌ نوبل فیزیک سال ۱۹۸۲ را از آن خود کرد. توسعه‌ یک چارچوب نظری در مورد طبیعت مرحله گذار مانند توصیف چگونگی تبدیل مایع به گاز با تغییر دمای آن یا از دست رفتن خاصیت مغناطیسی یک ماده هنگام استفاده از یک میدان مغناطیسی، بخشی از نظریه «ویلسون» محسوب می‌شود.

مخترع ماوس رایانه - جولای ۲۰۱۳

«داگ انگلبارت» مخترع ماوس رایانه در سن ۸۸ سالگی درگذشت. یکی از مهمترین دستاوردهای علمی این محقق، طراحی و ساخت ماوس رایانه در دهه ۱۹۶۰ میلادی و معرفی این محصول در سال ۱۹۷۰ بود که شامل دو چرخ فلزی پوشش داده شده با یک پوسته چوبی بود؛ این وسیله نخستین‌بار در سال ۱۹۸۴ همراه با رایانه جدید مکینتاش اپل بصورت تجاری عرضه شد. وی علاوه بر اختراع ماوس رایانه، توسعه‌دهنده برنامه واژه‌پرداز (word processing) و اینترنت نیز محسوب می‌شود.

دانشمند پیشگام علوم موشکی روسیه - آگوست ۲۰۱۳

«الکساندر سولداتنکوف» پیشگام علوم موشکی روسیه و طراح موشک نخستین سفر سرنشین‌دار به فضا در سن ۸۶ سالگی درگذشت. وی یکی از طراحان اصلی موشک مأموریت «یوری گاگارین»، نخستین مسافر فضا در سال ۱۹۶۱ میلادی بود. این محقق علوم موشکی روسیه در طراحی موشک های سایوز-۲ و اصلاح موشک های Soviet R-۷ اتحاد جماهیر شوروی سابق نیز مشارکت فعال داشت.

خلبان شاتل‌های فضایی - آگوست ۲۰۱۳

«چارلز گوردن فولرتون» صد و ششمین فضانورد جهان که سابقه خلبانی و فرماندهی شاتل فضایی در دو پرواز را در کارنامه خود داشت، در سن ۷۶ سالگی درگذشت. نخستین ماموریت «فولرتون» به عنوان خلبان در پرواز شماره -۳ شاتل فضایی‏ در مارس ‏‏۱۹۸۲ و دومین سفر مداری نیز فرماندهی پرواز شماره ۵۱- اف شاتل فضایی ‏در ‏اوت ۱۹۸۵ ‏بود؛ وی روی هم رفته ۱۵ روز و ۲۲ ساعت و ۵۰ دقیقه در مدار زمین به سر برد.

ناظر طولانی‌ترین آزمایش جهان - آگوست ۲۰۱۳

«جان مین استون» دانشمند استرالیایی و ناظر طولانی‌ترین آزمایش جهان موسوم به «آزمایش قطره قیر» در سن ۷۸ سالگی درگذشت. این آزمایش در سال ۱۹۲۷ توسط پروفسور «توماس پارنل» طراحی شد؛ اگرچه قیر جامد به نظر می‌رسد، اما می‌تواند مانند یک مایع عمل کرده و از خلال قیف شیشه‌ای طی زمان جاری شود. با گذشت ۸۶ سال از شروع آزمایش هیچ محققی نظاره‌گر مستقیم سقوط قطره قیر نبوده است و «مین استون» نیز که ۵۲ سال حرکات قیر را نظارت می‌کرد، بصورت کاملا تصادفی لحظه سقوط یکی از قطرات را از دست داد.

برنده جایزه نوبل پزشکی ۱۹۸۱ - سپتامبر ۲۰۱۳

«دیوید هانتر هوبل» محقق کانادایی و از متخصصان برجسته علوم اعصاب در سن ۸۷ سالگی درگذشت. «هوبل» به همراه دو محقق دیگر به دلیل تحقیق بر روی دید انسان که به درک بهتر چگونگی عملکرد سلول‌های مغزی در انتقال اطلاعات بصری برای ساخت تصویر کمک کرد، جایزه نوبل پزشکی ۱۹۸۱ را از آن خود کردند.

معرف اولین رایانه شخصی آی‌بی‌ام - اکتبر ۲۰۱۳

«ویلیام لوو» سرپرست تیم سازنده نخستین رایانه شخصی آی‌بی‌ام (IBM) در سن ۷۲ سالگی درگذشت. شهرت این دانشمند آمریکایی، عرضه زودهنگام رایانه شخصی ۵۱۵۰ آی‌بی‌ام با قیمت ۱۵۶۵ دلار در سال ۱۹۸۱ میلادی بود.

نخستین دانشمند ایرانی ناسا و از محققان ماموریت آپولو - نوامبر ۲۰۱۳

«ابوالقاسم غفاری» نخستین دانشمند ایرانی ناسا که در مأموریت اعزام انسان به ماه مشارکت داشت، در سن ۱۰۶ سالگی درگذشت. وی پس از پایان تحصیلات در مدرسه دارالفنون در سال ۱۹۲۹ میلادی، برای ادامه‌ تحصیل عازم فرانسه شد و پس از اخذ دکتری در دانشگاه سوربن برای تدریس در دانشگاه تهران به ایران بازگشت. «غفاری» سپس بعنوان دانشیار در دانشگاه‌های هاروارد و پرینستون مشغول بکار شد و بعنوان نخستین ایرانی شاغل در ناسا، در مأموریت‌های ۱۱ و ۱۲ آپولو و سفر به ماه مشارکت کرد.

رکورددار روسی پیاده‌روی فضایی - نوامبر ۲۰۱۳

«الکساندر سربروف» فضانورد اسبق اتحاد جماهیر شوروی در سن ۶۹ سالگی درگذشت. این فضانورد در مقطعی، دارنده رکورد بیشترین پیاده‌روی فضایی محسوب می‌شد؛ همچنین وی نخستین کسی بود که موتورسیکلت فضایی را مورد آزمایش قرار داد.

پدر علم ژنتیک و برنده دو جایزه نوبل ۱۹۵۸ و ۱۹۸۰ - نوامبر ۲۰۱۳

«فرد سانگر» بیوشیمیدان انگلیسی و پدر علم ژنتیک در سن ۹۵ سالگی درگذشت. از جمله دستاوردهای این پیشگام تحقیقات در حوزه نقشه‌برداری از ژنوم انسان، ایجاد یک روش سریع تعیین توالی DNA و کمک به کشف ساختار پروتئین‌ها بود. «سانگر» برای تحقیقات بر روی تعیین ساختار انسولین موفق به کسب جایزه نوبل شیمی ۱۹۵۸ شد و دومین جایزه نوبل نیز ۲۲ سال بعد بدلیل تحقیقات در حوزه DNA به وی اعطا شد.