منوچهر والی‌زاده: به عشق مخاطبان در رادیو مانده‌ام

خبرگزاری فارس: همیشه دوبله فیلم، سریال و کارتون یکی از جذاب‌ترین بخش ماجراست و مردم دوست دارند بدانند آن سوی این تصاویری که می‌بینند، چه کسی نشسته و صحبت می‌کند و آنها را با خود به دنیایی از رویاها می‌برد. شاید بارها کارتون «لوک خوش شانس» را دیده باشید و یا خودتان را جای تام هنکس در «مسیر سبز» و یا تام کروز در اغلب فیلم‌هایش گذاشته باشید و صدایش را دوست داشته باشید.

پشت میکروفون صدا در اتاق دوبله منوچهر والی‌زاده دوبلور قدیمی نشسته است و رفتارهای تک تک این شخصیت‌ها از فیلتر او می‌گذرد. با والی‌زاده درباره تمام این سال‌ها و حضورش در بازیگری، دوبله و گویندگی رادیو گفت‌وگویی انجام داده ایم که در ادامه می‌خوانید.

شما اوایل کار خود را با بازیگری شروع کردید. چرا بازیگری را ادامه ندادید؟

من کارم را از تئاتر آماتور و بعد حرفه‌ای شروع کردم و بعد از آن در سال ۱۳۳۷ به سمت دوبله آمدم. به این دلیل که وقتی وارد حوزه دوبله شدم، موفقیتم به نسبت بازیگری بیشتر شد از بازیگری فاصله گرفتم. دوبله حرفه‌ای بود که دیگر زندگیم شد و زمانیکه به این سمت آمدم دیگر فرصتی نشد تا به بازیگری بپردازم و زندگیم از طریق دوبله می‌گذشت. اما در این میان اگر پیشنهاد خوبی در حوزه بازیگری داشتم، قبول می‌‌کردم اما در نهایت به دوبله برمی‌گشتم.

همیشه معتقدم که اگر انسان وجود و همت بازیگری داشته باشد و کارگردان‌ها هم او را بخواهند، می‌تواند کار کند، اما اگر قرار باشد، بازیگر خودش را به زور به گروه‌های تولید بچسباند و دنبال آنها بدود ارزش ندارد و من این سبک را اصلا نمی‌پسندم. اگر نقشی به من بخورد و مورد پسند تهیه‌کننده و کارگردان باشد کار می‌کنم اگر نه هم که هیچ. از طرفی معتقدم آدم باید یک حرفه را به عنوان تخصص خود دنبال کند و در آن حوزه قدم بردارد. نه اینکه به هر شاخه‌ای سرک بکشد و در آخر هم هیچ‌کاره باشد!

قبل از اینکه وارد حیطه دوبله شوید، پیشنهادهای بازیگری‌تان خیلی بیشتر از الان بود؟

من همیشه پیشنهادهای بازیگری داشتم اما خب در هر کدام بنا به دلایلی حضور داشتم و یا نبودم. بعد از انقلاب سریال و تئاتر و تله فیلم‌های زیادی بازی کردم. در کنار همه اینها تنها دوبله بود که از طریق آن امرار معاش می‌کردم.

شاید آن‌قدر خوب در دوبله درخشیده بودید که پیشنهادهای بازیگری کمی سمتتان می‌آمد؟

بله این را قبول دارم. برای مثال بارها برایم پیش آمده بود قبل از اینکه نقشی به‌طور مستقیم پیشنهاد شود، از اطرافیان می‌شنیدم که والی‌زاده در دوبله فعالیت دارد و فرصت نمی‌کند بیاید! و به همین راحتی پیشنهاد سریال و فیلم‌ها قبل از اینکه به خودم گفته شود، رد می‌‌شد. حتی همین چند وقت پیش قرار بود در سریال «عالیجناب» سام قریبیان بازی کنم که نشد و برخی مدیر تولیدها دور از چشم کارگردان و تهیه‌کننده دوست دارند تا فامیل خود را سرکار بیاورند و به نوعی بازیگری که مدنظر کارگردان است را رد می‌کنند.

فکر می‌کنم امثال این اتفاق‌ها در دوبله نیست!

نه اصلا، دوبله شغل آرام و راحت‌تری است. به هر حال در هر شغلی که بروید این اتفاق‌ها می‌افتد اما محیط دوبله کوچک است و افراد زیاد نمی‌توانند دست به این کارها بزنند.

در همان سال‌های شروع دوبله و بازیگری، معیارتان برای انتخاب نقش چه بود؟

اگر حس می‌‌کردم می‌توان با نقش، فیلمنامه، فیزیک، سن و چهره ارتباط خوبی گرفت، آن را قبول می‌کردم.

در این سال‌ها کمتر سمت دوبله کارتون و در کل کار کودک رفتید، دلیل خاصی داشتید؟

اصلا کار کودک انجام ندادم و زیاد کارتون و انیمیشن حرف نزدم و اگر هم در آنها حضور داشتم خیلی کم بوده است. معتقدم که کار من چیز دیگری است و از همان ابتدا هم سراغ کارتون نرفتم و آمدم که نقش اول در فیلم‌ها بگویم و تا حالا ۲۰‌درصد در کارم موفق بودم.

کارتون و انیمیشن تخصص خودش را می‌خواهد و بچه‌های هنرمندی هستند که این کار را با تیپ‌های مختلف انجام می‌دهند. من در چند سریال کارتونی با صدای خودم حرف زدم که معروفترین آنها «لوک خوش شانس» بود و برایم جالب بود که تنها یک کارتون دوبله کردم و همان شخصیت هم معروف‌ترین کارم شد و هنوز هم همه مردم مرا با آن می‌شناسند. در این کارتون، صدایم به خوبی روی شخصیت لوک نشسته بود و مردم خوششان آمده بود.

صدای شما انرژی به مخاطب می‌دهد. برای رسیدن و نگهداشتن این صدا در این سال‌ها چقدر تلاش کردید؟

اوایل که آمدم صدایی جوان داشتم اما چون به‌طور مستمر نقش جوان‌ها را گفتم در این نوع نقش جا افتادم. خداوند به هر یکی از خلایق استعداد و توانایی می‌دهد که بتواند با آن کاری انجام دهد و به من هم صدا عطا کرده است.

شما سال‌هاست که به موازات دوبله در رادیو هم فعالیت دارید.

در رادیو فقط مخاطب، من را نگه داشته است و فقط به خاطر عشق به مخاطب تا الان ماندم و نمی‌دانم بابت این موهبت چطور از خداوند تشکر کنم و نمی‌دانم چرا مردم تا این اندازه به این حرفه علاقه دارند. الان 20 سال است که هفته‌ای یک روز به رادیو پیام می‌روم و اجرا دارم و هفته گذشته کاری برایم پیش آمد و نتوانستم بروم و مردم بارها در تماس تلفنی و پیامک سراغم را گرفته‌اند.

سال‌ها پیش برنامه «صبح جمعه با شما» از رادیو ایران پخش می‌شد و شما هم در آن حضور داشتید.

بله زمانی که مرحوم منوچهر نوذری در رادیو حضور داشتند، 12 سال در این برنامه در کنار نوذری، منوچهر آذری، احمد شیشه گران،‌سعید توکل، پریچهر بهروان، عرفانی، مهرپرور و... اجرا می‌کردم. این برنامه دنیایی دیگر بود و سال‌های خوبی را در آن با هم گذراندیم. بعد از اینکه نوذری بیمار و مرحوم شد این گروه هم از هم پاشید.

بعد از سال‌ها، گروهی دیگر با همکاری تعدادی از افراد در همان گروه قبلی برنامه «جمعه ایرانی» را روی آنتن بردند و شما در آن حضور نداشتید.

بله در جریانش هستم اما خب این برنامه که مثل صبح جمعه با شما نمی‌شود. من اصلا به این برنامه نرفتم چراکه دلیلی برای حضور مجدد در این برنامه نداشتم. اگر قرار به دیده شدن بود که در رادیو پیام بیشتر دیده می‌شدم. زمانه و جو تغییر کرد و قدیمی‌ها باید بروند و جوانترها بیایند، ‌نسل‌ها عوض می‌شود و هیچوقت نمی‌شود به این مساله ایرادی گرفت. برای مثال بزرگ‌ترین و بهترین بازیگرهای هالیوود یک دهه کارشان گرفته و دیده شده تا به اسکار رسیدند. اما متاسفانه در کشور ما افراد دوست دارند تا آخر عمرشان جلو دوربین باشند و این عملا امکانپذیر نیست.

شما تدریس هم می‌کنید؟

نه من هیچ‌وقت مدرس نبودم و خیلی در این زمینه پیشنهاد داشتم اما نرفتم. به این دلیل که تخصصی در این بخش ندارم. نباید بگوییم به صرف اینکه من دوبلور هستم، می‌توانم تدریس هم انجام دهم. البته ناگفته نماند که یک‌بار به دانشجویان دانشگاه هنر درس دادم و دیگر هم نمی‌خواستم بروم اما برخلاف میلم به اصرار رئیس‌شان مجبور شدم ده جلسه بروم. اما در این تدریس، معنویات برایم مهم‌تر از هرچیزی بود و تجربیاتم را به آنها منتقل کردم.

وضعیت دوبله فیلم و سریال‌ها به چه صورت است؟

خیلی بد است. همه مردم ایران می‌خواهند دوبله کار کنند! در صورتی‌که هر کاری گنجایش و ظرفیت محدودی دارد و جالب اینجاست که اگر تعدادی در تست گویندگی و امتحان صدا شرکت می‌کنند، توقع دارند که همه‌شان نقش اصلی دوبله کنند و این بد است! حتی دوره قبلی که داور جادوی صدا بودم همه شرکت کننده‌ها از من توقع داشتند تا برایشان کار پیدا کنم. در حال حاضر خیلی گوینده‌ها کلاس گویندگی برگزار کردند اما مهم این است که چگونه این افراد را جذب بازار کار خواهند کرد و اغلبشان هم در این بخش ناموفقند.

در حال حاضر امکانات دوبله هم به شدت پیشرفته شده و همین علاقه‌ عده‌ای را بیشتر کرده است.

یادم است زمانی بود که آدم‌ها شاید آرزویشان بود که پنج دقیقه در اتاق دوبله بایستند اما الان آن‌قدر فناوری پیشرفت کرده است که همان آدم در منزل و اتاق شخصی‌اش با موبایل فیلم دوبله می‌کند.

اما شاید همین افراد مستعد باشند.

بله من منکرش نمی‌شوم اما آن‌قدر فضا شلوغ شده است که همان مستعدها هم به خوبی دیده نمی‌شوند. کار دوبله فقط صدا و بیان می‌خواهد و اگر این دو را نداشته باشید اصلا به درد این کار نمی‌خورید. این حیطه از لحاظ مالی هم آن‌قدر نمی‌تواند جوان‌ها را تامین کند و اگر بخواهند از این طریق منبع درآمدی داشته باشند، این کار به سختی صورت می‌گیرد.

با این اوصاف شرایط مالی خودتان چطور است؟

من بعد از این‌همه سال می‌سازم و توانستم طوری گلیم خودم را از آب بیرون بکشم اما برای افرادی که تازه وارد هستند خیلی سخت است. علاقه‌مندانی که دوست دارند به سمت دوبله بیایند باید مقاوم باشند و وجود و هنر این کار را داشته باشند.

البته برخی هم با پارتی می‌آیند و خوب هم کار می‌کنند.

در مخیله من که نمی‌گنجد بتوانید با پارتی کار هنری انجام دهید و ماندگار هم باشید. معتقدم اگر کسی علاقه واقعی به دوبله داشته باشد، آن‌قدر پافشاری می‌کند که بالاخره یک روز مطرح می‌شود. اما زمانیکه صدا و بیان نداری به زور پارتی هم نمی‌توان کاری کرد. اگر واقعا به دوبله علاقه دارید، برای آن زمان بگذارید. دوبله یک کار تکنیکی است و بعد از آن هنر در آن پیاده می‌شود. این حیطه مثل سایر شغل‌ها نیست که به مرور راه بیفتید بلکه باید از ابتدا فاکتورهایی را داشته باشید. کارهای هنری کمی ظریف‌تر است و چیزهایی دارد که شغل‌های دیگر ندارند و به همان اندازه آدم‌هایی که در این حیطه کار می‌کنند شکننده هستند.

غیر از دوبله در تلویزیون و فیلم و سریال مشغول کار دیگری هستید ؟

الان تعدادی فیلم برای سایت‌ها دوبله می‌کنیم که مردم از طریق دانلود می‌توانند آنها را تماشا کنند.