محسن ترکی: پوست کلفت شده ام!

هفته نامه همشهری جوان - علیرضا گران پایه: شنبه هفته گذشته بود که محسن ترکی داور چهل و سه ساله مشهدی به عنوان برترین داور لیگ پانزدهم فوتبال ایران انتخاب شد؛ اتفاقی که با توجه به جایزه سوت طلایی ترکی، تقریبا از قبل قابل پیش بینی بود.

همه چیز تقریبا مانند مراسم چند روز قبل سوت طلایی پیش رفت. ترکی روی سن آمد و از کیفیت لیگ سال گذشته گفت، کمی گلایه کرد و در آخر با اسم بردن از شهید طهماسبی، داور مدافع حرم، بغض گلویش را گرفت و صحنه را ترک کرد.

جدا از موفقیت های بین المللی و داخلی ترکی، به نظر می رسد قضاوت پنج باره این داور در شهرآورد تهران می تواند نام او را سال ها به عنوان رکورددار قضاوت شهرآورد در تاریخ داوری ایران ثبت کند. چند روز بعد از مراسم تولد محسن ترکی سراغ او رفتیم و درباره وضعیت داوری در ایران و حاشیه هایش پای حرف های او نشستیم.

ظاهرا فصل موفقی را پشت سر گذاشتید؛ بیشترین داوری در لیگ برتر و بعد هم کسب عنوان بهترین داور مسابقات.

- ۵ فصل از لیگ برتر ایران می گذرد. من تمام دوره های لیگ را تجربه کرده ام ولی فصلی به پرفشاری و حساسیت فصل قبل لیگ برتر ندیده بودم. واقعا باید به مربیان لیگ دست مریزاد گفت. سطح لیگ خیلی بالا رفته است. من به دوستانم می گفتم اختلاف چندانی بین تیم های پایین جدول و بالای آن وجود نداشت. با این که در لیگ های برتر دیگر آسیا هم تجربه قضاوت دارم ولی هیچ لیگی در آسیا به حساسیت و پر حاشیه بودن لیگ ایران نیست.

البته نیم فصل اول لیگ سال گذشته کارنامه خوبی برای داوران محسوب نمی شود؟

- بله، قبول دارم اشتباهاتی در نیم فصل اول داشتیم که همین موضوع فشار روی جامعه داوران را افزایش داده بود ولی یادم هست قبل از شروع نیم فصل دوم جلسه ای برگزار کردیم. بچه ها از اوضاعی که برایشان درست شده بود دلسر شده بودند. شما نگاه کنید، چهار سال است دستمزد داوران افزایش پیدا نکرده است.

ما هنوز یک ریال از دستمزد نیم فصل دوم خود را دریافت نکرده ایم. از طرف دیگر، ضروری ترین امکانات را هم در اختیار ما قرار نمی دهند. این که داوران ما هدست رادیویی ندارند، واقعا مسخره است. مدیران همیشه وعده هایی می دهند ولی کجا عمل صورت می گیرد؟

کاندیداهای دیگر بهترین داور لیگ از نظر محسن ترکی چه کسانی هستند؟

- به نظرم حسین زرگر و اشکان خورشیدی جزو داوران خوب لیگ هستند ولی خب کارشناسان داوری مجموع داوری های نیم فصل اول و دوم لیگ سال گذشته را در نظر گرفته بودند.

جالب است که علیرضا فغانی بین داوران منتخب تان نیست.

- فغانی سال گذشته قضاوت کمتری در لیگ ایران داشت و بیشتر درگیر بازی های بین المللی بود.

با توجه به این که خودتان هم مشکلات داوری نیم فصل اول سال گذشته را قبول دارید، چقدر به تیم های لیگ برتری حق می دهید که به جامعه داوری اعتراض کنند؟

- من هیچ حقی را برای این گونه اعتراض های ناپسند تیم های لیگ برتری قائل نیستم. اگر اشتباهی صورت می گیرد باید از طریق قانونی شکایت کنند. فیلم بازی ها هر هفته بررسی می شود و داور مورد بازخواست قرار می گیرد. شک نکنید که داوران هم محروم می شوند ولی رسانه ای نمی شود چون فیفا هم این کار را انجام نمی دهد که در رسانه ها آبروی داور را ببرد.

اعتراض به داوری گاهی به عنوان یک اهرم فشار استفاده می شود؛ به هر حال داوران در هفته های بعد تحت فشار قرار می گیرند؟

- برعکس هم جواب می دهد؛ مثلا تیم پرسپولیس که نیم فصل اول اشتباهات داوری به ضررشان تمام شد، چند باری سعی کردند با اعتراضات شان کار را درست کنند ولی بدتر شد. داوران با استرس بیشتر سعی خود را می کردند که حقی از این تیم ضایع نشود ولی فشاری که روی آنها بود، اشتباهات را افزایش می داد.

اما اعتراض به داوری در فوتبال دنیا هم اتفاق چندان عجیبی نیست. گراهام پل داور سرشناس انگلیسی بعد از اشتباه عجیبش در بازی کرواسی و استرالیا به دلیل همین فشار رسانه ها از دنیای داوری خداحافظی کرد.

- فشار رسانه ها با اعتراض سرمربی و بازیکنان تیم ها فرق دارد. بازیکنان اجازه ندارند بعد از بازی در مقابل دوربین هر چه دل شان می خواهد بگویند. این مدل اعتراض ها در همان فوتبال حرفه ای دنیا هم جرایم سنگینی دارد. آنجا تیم قرمز و آبی برای شان فرقی ندارد که بخواهند جریمه ها را ببخشند.

در همین مسابقات یورو نگاه کنید کدام بازیکن در میکسدزون بعد از بازی در مورد داوری ح-رف زده است؟ بازیکنان در اروپا موظف هستند تا چند دقیقه بعد از بازی در زمین باشند تا هم به تماشاگران احترام بگذارند و هم آرام تر شوند تا هر چه دل شان می خواهد در مورد داوری نگویند.

اختلاف نظرهای بین کمیته داوران و دپارتمان داوری هم مثنوی هفتاد من شده است؟

- خیلی تاثیر دارد. اگر در زمین بین داور و کمک داور هماهنگی نباشد یا از قبل مشکلات شخصی با هم داشته باشند، شک نکنید که در کیفیت داوری تاثیرگذار است. بیرون زمین هم دقیقا همین داستان است. اختلاف بین دپارتمان و کمیته داوری در چیدمان داوری خودش را نشان می دهد. البته شرایط بهتر شده و تعامل مدیران بیشتر شده است.

همین چیدمان اشتباه گریبان شما را هم گرفته است. سه فصل قبل بازی تراکتور و استقلال در تبریز بد جور برای شما حاشیه ساز شد.

- بله، من دو هفته قبل بازی ذوب آهن و تراکتور تبریز را قضاوت کردم. دقیقه ۹۰ پرچم کمک داورم را خواباندم و سه امتیاز را به تراکتوری ها دادم. همان زمان به دوستان گفتم که برای بازی استقلال داور دیگری را انتخاب کنند. همان زمان مسئولان تراکتور نگفتند که همین ترکی دو هفته قبل با یک تصمیم کم نظیر سه امتیاز به ما داده است. تراکتور اگر تا صبح هم با ذوب آهن بازی می کرد، نمی توانست به آنها گل بزند.

آن بازی برای تان درس عبرتی شد؟

- بله. دقیقا. حالا دیگر حسابی حواسم را جمع می کنم. همین فصل گذشته چند بار ابلاغیه های کمیته داوران را به همین دلیل برگشت دادم.

به نظرتان بعد از محسن ترکی و علیرضا فغانی، جامعه داوری می تواند چهره شناخته شده دیگری داشته باشد؟

- بله، داوران جوان زیادی حضور دارند که می توانند به سطح اول داوری ایران برسند و بدرخشند. البته قبول دارم که جوانگرایی و استعدادیابی را باید جدی تر دنبال کنیم.

از استعدادیابی تان در مشهد بگویید. ظاهرا یک دلمشغولی هم برای خودتان درست کرده اید؟

- بله، من و آقای سخندان حدود چهار سال است که منطقه به منطقه مشهد را برای استعدادیابی داوری بررسی کرده ایم و برای دانش آموزان مقطع متوسطه، کلاس های داوری رایگان برگزار می کنیم. الان دانش آموزان دوره اول کلاس هایمان مدرک درجه دو داوری دارند. این کار باید در تمام استان ها صورت بگیرد.

آقای ترکی، تجربه نشان داده است که کلا داوران بین المللی ما خیلی زود از دنیای داوری خداحافظی می کنند؛ علت چیست؟

- من خودم تحقیق دانشگاهی ام در کارشناسی ارشد و دکترا در مورد همین موضوع حمایت سازمانی از داوران است. ۹۰ درصد خداحافظی زودهنگام داوران، به دلیل نبود حمایت مسئولان فدراسیون فوتبال است. یک نفر مثل من که پوستش کلفت است، بیشتر تحمل می کند ولی بسیاری طاقت ندارند. دلیل دیگر هم مربوط به آمادگی جسمانی است. داوران خیلی اوقات از پس تست های سنگین فیفا که هر سال هم سخت تر می شود، بر نمی آیند.

پس مشکل بدنی بیشتر داوران را قبول دارید؟

- نگاه کنید، وقتی کار حرفه ای نباشد، یک داور تمام وقتش را برای حفظ آمادگی بدنی اش نمی گذارد چون جای دیگری منبع اصلی درآمد و مزایای او محسوب می شود. داوران تحمل نمی کنند چون نه از لحاظ مادی و نه از لحاظ معنوی برای شان سودی ندارد.

وقتی به بیوگرافی داوران سطح اول دنیا اهم نگاه می کنیم، آنها هم کار اصلی شان داوری نیست.

- البته در کشورهایی در همین آسیا مثل هندوستان، کره و ژاپن، داوری شغل اصلی افراد است ولی شما دستمزد داوران آنجا را با ما یکی می کنید؟ دستمزد یک قضاوت آنها به اندازه حق الزحمه کل فصل بعضی از همکاران من است. در کشور ما برای داوری چه کار کرده اند؟ باور کنید اگر به مردم بگوییم برای داوران چه کار کرده اند، مردم گریه شان می گیرد.

باید دست و پای بچه ها را طلا گرفت. همین هدست رادیویی واقعا پیش پا افتاده است. همه کشورها دارند. ما مثل ۱۰۰ سال قبل باید برویم سمت کمک داورمان و با او حرف بزنیم.

یعنی شما تمام مشکلات را از نبود امکانات می دانید؟

- بله، حمایت سازمانی و امکانات. داوری در ایران حرفه ای نیست. داوران که نمی توانند کار و زندگی خود را تعطیل کنند و روزی چهار ساعت تمرین کنند. من به عنوان داور بین المللی برای آبروی خودم هم که شده آمادگی ام را حفظ می کنم ولی دیگران چی؟ من ۲۸ سال است که قضاوت می کنم.

اگر دو سال دیگر داوری حرفه ای را ادامه بدهم، رکورد منحصر به فرد ۳۰ سال داوری را در دنیا ثبت می کنم ولی داوران جوان انگیزه ندارند، نه بیمه دارند و نه مزایای خاصی. حالا فکرش را بکنید که یک مصدومیت هم سراغ شما بیاید، دیگر به کلی فراموش تان می کنند.

پس حالا حالاها فکر خداحافظی ندارید؟

- فیفا سن داوری را برداشته است. می گوید هر کس مرد است و می تواند تست های من را انجام دهد، داوری کند.

آقای ترکی، یکی از انتقادات جدی که به داوران بین المللی ما مثل شما و آقای فغانی وارد است، تفاوت کیفیت قضاوت شان در بازی های داخلی و خارجی است، چقدر این حرف را قبول دارید؟

- تقریبا قبول دارم. باور کنید گاهی برخوردهایی از مسئولان می بینیم که تمام انگیزه ما گرفته می شود. بارها شده ابلاغ های مان را برگشت می دهیم که برای مان داوری نگذارند. هیچ چیز که در اختیار ما قرار نمی دهید، حداقل حمایت کنید. گاهی مدیران ما برای کاهش فشار از روی خودشان از طرف داور عذرخواهی هم می کنند. یک دلیل دیگر هم فشار و استرس بالای بازی های داخلی در ایران است.

این اواخر انتقاداتی هم به برنامه نود داشتید.

- من می گویم برنامه ای که بیشترین مخاطب خود را به دلیل جنجال های داوری داشته است، باید نقش بیشتری در شناساندن داوری به مردم و داوران جوان تر داشته باشد. خیلی کارها می تواند از سوی این برنامه پر مخاطب صورت بگیرد وگرنه در کل به نظرم نکات مثبت برنامه نود بیشتر از نکات منفی این برنامه است.

**********************************

محسن ترکی از دربی پایتخت می گوید

برای رفع تکلیف سوت زدم

بعد از ۱۵ سال محسن ترکی اولین داور ایرانی شهرآورد پایتخت بود؛ از اولین دربی بگویید.

- همیشه اولین ها کارشان سخت است. حدود ۳۰ داور خارجی آمدند و رفتند تا بالاخره به یک داور ایرانی اعتماد کردند.

بازی برگشت همان سال قرار بود آقای مسعود مرادی داور باشند ولی قرعه دوباره به نام شما افتاد.

- بله ولی حواشی زیادی به وجود آمد. یادم می آید در کشور عراق در حال قضاوت نیمه نهایی جام باشگاه های آسیا بودم که شبانه با من تماس گرفتند و گفتند باید بیایید و این بازی را قضاوت کنید. گفتند تکلیف است و باید این کار را انجام دهید. بالاخره به شرطی قضاوت را قبول کردم که آقای مسعود مرادی راضی باشند.

پس راضی به قضاوت دربی هم نبودید؟

- تنها دو بازی از هفت بازی که در دربی قضاوت کردم با رضایت خودم بوده است. به بازی اول مسابقه پنج یا شش که واقعا خودم علاقه داشتم؛ وگرنه دربی های دیگر را برای رفع تکلیف قضاوت کردم.

علتش چیست؟

- ما چند داور جوان داریم که می توانند این بازی را قضاوت کنند؛ پس چرا همه اش محسن ترکی؟ برای همین دربی آخر خاطرم هست که در طول دو هفته چهار بازی حساس را در داخل و خارج از کشور قضاوت کردم. برای یکی از بازی ها حدود ۳۶ ساعت در پرواز بودیم. از دپارتمان داوری تماس گرفتند ولی قبول نکردم. دکتر اسدی تماس گرفتند، گفتم اصلا روی من حساب نکنید. هم روی من فشار می آمد و هم این که واقعا ما داوران بسیار خوبی داریم.

استدلال شان چه بود که داور دیگری انتخاب نمی کردند؟

- من برای همین دربی آخر آب پاکی را روی دست شان ریختم. به آقای دکتر اسدی گفتم که حتی نیم درصد هم روی من حساب نکنید. بعد آقای عنایت تماس گرفت و گفت ما چندین جلسه برگزار کردیم ولی به این نتیجه رسیدیم که فقط و فقط باید شما این بازی را قضاوت کنید. همین حالا ما پنج شش دار داریم که به راحتی از عهده قضاوت بازی دربی برمی آیند.

برویم سراغ همین دربی آخر، چقدر به استقلالی ها که به قضاوت شما معترض بودند حق می دهید؟

- همین اندازه به شما بگویم که یکی از دلایل اصلی انتخاب من به عنوان بهترین داور فصل، قضاوتم در بازی های رفت و برگشت دربی سال گذشته بود. شما نمی توانید بر اساس حرف فلان کارشناس در برنامه تلویزیونی نتیجه بگیرید. کمیته داوران خودش کارشناس دارد و با هیچ کس هم تعارف ندارند.

کارشناس تلویزیونی بعد فهمید که اشتباه کرده و خودش از من عذرخواهی کرد ولی چه فایده ای دارد. مقابل میلیون ها بیننده یک حرفی را می زنند و با آبروی یک آدم بازی می کنند ولی در خفا عذرخواهی می کنند.

***********************************

محسن قهرمانی خیلی رفیق باز بود

آقای ترکی، شما چند باری از داوری خداحافظی کردید ولی دوباره برگشتید. می گویند با توجه به کمبود داور باتجربه در کشور، کمیته داوران ناز شما را خوب می خرد؟

- اصلا بحث ناز کردن مطرح نیست. من همیشه حرف حساب زده ام، آقایان هم خودشان خوب می دانند. دو سال پیش شدیدترین انتقادات به داوران کشور وارد شد. وقتی من رییس کمیته داوران و رییس فدراسیون را می کوبم، اسم این ناز کردن است؟ واقعا آن زمان مشکل مدیریتی خیلی شدید بود. من با کسی تعارف ندارم. حرفم را راحت و صریح می زنم. خودم هم قضاوت نکردم تا دست شان باز باشد و فکر نکنند که از آنها انتظار دارم.

منظورتان حواشی پیرامون محسن قهرمانی است؟

- بله. شما خودتان فهمیدید که داستان آن ماجرا چه شد؟ من هم نفهمیدم! وقتی جامعه داوری زیر سوال رفت، من باید انتقاد و اعتراض می کردم. باید جلوی آقایان می ایستادم. بالاخره یا باید حرف شان را ثابت کنند یا محروم شوند، هر کس هم که می خواهد باشد. داور ما را الکی یک سال محروم کردند.

واقعا محرومیت آقای قهرمانی الکی بود؟

- اگر واقعا محسن قهرمانی تخلف کرده است، باید مادام العمر محروم می شد؛ چرا بعد از یک سال برگشت به داوری؟ اگر آقایان به ناحق با آبروی این آدم بازی کردند باید جوابگو باشند. رییس کمیته داوران ما ساکت نشسته بود، محسن ترکی باید از حیثیت داوران دفاع می کرد. من داوری نکردم، بعد از شش ماه بزرگان داوری گفتند که به صلاح نیست این طوری از داوری کنار بروی. می گفتند حتما ترکی هم مشکلی داشته که کنار رفته است.

می گویند در داستان آقای قهرمانی برای حفظ آبرو، محرومیت یک ساله برایش در نظر گرفته اند تا خودش از داوری خداحافظی کند؟

- اصلا این طور نیست. من الان می گویم که محرومیت ایشان الکی بوده است. اگر فیفا چنین چیزی را بفهمد فدراسیون فوتبال ما را تعلیق می کند. اگر داوری واقعا در این حد تخلف انجام داده باشد، حق ندارد پایش را توی زمین بگذارد. تنها دلیل محرومیت محسن قهرمانی، رعایت نکردن رفتار حرفه ای بوده است.

محسن نباید با بدنساز یک باشگاه ارتباط داشته باشد حتی اگر آن فرد دوست دوران بچگی اش باشد. من خودم با سید علی موسوی همبازی بودم ولی هیچ وقت این رابطه را وارد دنیای فوتبال نکردم. مشکل محسن قهرمانی این بود که خیلی رفیق باز بود.