پیرهای جلفِ شبکه های اجتماعی

هفته نامه چلچراغ: این روزها کمتر کسی را پیدا می کنید که در دنیای مجازی کاملا مناسب سن و سال و شخصیت و جایگاه اجتماعی اش رفتار کند. اکثر آدم ها ترجیح می دهند خودشان نباشند و نسخه جوان تر و شوخ و شنگ تری را از خود به نمایش بگذارند. در فهرست دوستان مجازی هر یک از ما مردان و زنان مسنی وجود دارند که با وجود شخصیت شسته و رفته واقعی شان، در دنیای مجازی دابسمش می سازند و در موقعیت های خنده دار عکس های «یهویی» می گیرند و مثل نوجوانان با شکلک و استیکر و ادبیات و دستور زبان نوجوانانه حرف می زنند.

این رفتارها گاهی آنقدر که عجیب و غریب می شود که اگر صاحب پروفایل را نشناسیم، هرگز باور نمی کنیم با یک آدم میانسال یا حتی سالخورده طرف هستیم. این رفتار هر چقدر هم که عجیب به نظر برسد اما قانون بقا در دنیای مجازی است.

جالب اینجاست که در حالی که رفتار مجازی میانسال ها روز به روز بیشتر به نوجوانان نزدیک می شود، بعضی از نوجوان ها و جوان ها هم دوست دارند در این دنیا عاقل تر و بالغ تر از آنچه هستند به نظر برسند و برای این کار دست به دامن نوستالژی هایی می شوند که هیچ تجربه ملموسی از آنها ندارند.

به همین دلیل است که تا مناسبت و سالگردی فرا می رسد، انواع و اقسام خاطره بازی ها و مدح و ستایش یا ناله و نفرین ها صفحات شخصی جوانان را پر می کند؛ بیشتر از آن که آدم های میانسال و سالخورده از خاطرات شان حرف بزنند، جوان ها با رویدادها و شخصیت هایی که هیچ خاطره یا حتی شناختی از آنها ندارند، خاطره بازی می کنند تا در جمع دوستان شان معتبرتر و به اصطلاح «آدم حسابی تر» به نظر برسند.

در یک کلام می توان گفت دنیای مجازی شکاف نسل ها را از بین برده و نسل های مختلف را به شدت به هم نزدیک کرده است. در ادامه به تعدادی از مشهورترین سلبریتی های جوان نمای دنیا در فضای مجازی اشاره می کنیم که پست های جوان پسندشان هزاران دنبال کننده و دوست مجازی برای شان به ارمغان آورده است.

الک یالدوین؛ میانسال پر حاشیه!


بازیگر مشهور فیلم های «دیپارتد» و «گلن گری گلن راس» به خاطر اظهارات ناپخته اش در شبکه های اجتماعی شهره خاص و عام است. یالدوین ۶۰ ساله درست مثل نوجوانان ۱۵-۱۴ ساله کله داغی دارد و برخلاف سنش بسیار بی پروا و عجول عمل می کند. او در لحظه هر فکری که به ذهنش می رسد روی صفحات شخصی اش می آورد و این مسئله بارها برایش دردسرساز شده است. مثلا یک بار دختر ۱۱ ساله اش را «خوک بی ادب و بی فکر» خطاب کرده بود و این مسئله تا مدت ها سوژه داغ رسانه ها بود.

اواخر سال ۲۰۱۱ یالدوین به خاطر بد و بیراه گفتن به امریکن ایرلاین در صفحه توییترش مورد مواخذه قار گرفت. قضیه از این قرار بوده که او در هواپیما مشغول بازی با گوشی موبایلش بوده و حاضر نشده به درخواست مهمانداران هواپیما گوشی اش را خاموش کند. در عوض به سرویس بهداشتی هواپیما رفته و داد و بیداد راه انداخته و حاضر نشده به صندلی اش برگردد. در نتیجه از هواپیما بیرون انداخته شده است.

فحاشی های یالدوین در توییتر به اعتراضات کاربران و البته امریکن ایرلاین منجر شده و یالدوین ناچار شده اکانت توییترش را دیلیت کند. هر چند بعد از مدتی دوباره به توییتر برگشته و حرکات سبک سرانه خود را از سر گرفته و در میان جوان ها هزاران طرفدار دارد.


بتی وایت؛ سرزندگی در 95 سالگی


بتی وایت، مجری پیشکسوت تلویزیونی، در اینستاگرامش ثابت کرده که جوان بودن به سن و سال نیست و آدم باید دلش جوان باشد. صفحه شخصی این بانوی ۹۵ ساله ۳۴۸k فالوئر دارد و پر است از عکس های خندان این خانم دوست داشتنی و طرفدار پروپاقرص حقوق حیوانات با سگ و گربه و حیوانات مختلف. بتی وایت عکس هایی را با ژست های جوان پسند همراه با پوستر فیلم ها و ماکت ابرقهرمان ها پست می کند و هزاران لایک می گیرد.

گاهی هم عکس هایی شخصی را با چهره های سرشناس به اشتراک می گذارد. از همه جالب تر این که تصاویری را از خود در حال ورزش کردن در خانه اش در لس آنجلس منتشر می کند و به طرفدارانش دستورالعمل های سلامتی می دهد. این بانوی ۹۵ ساله نشان داده که مثل جوان ها رفتار کردن در کهن سالی در بعضی شرایط چندان هم توی ذوق نمی زند.


گیلبرت گاتفرید و شوخی های بی جا


توییتر در سال ۲۰۱۱ حسابی برای گیلبرت گاتفرید کمدین سرشناس آمریکایی دردسرساز شد. این بازیگر ۶۱ ساله که همه او را به خاطر صداپیشگی اش در انیمیشن به یادماندنی دیزنی «علاءالدین» می شناسند، از نظر هوادارانش در توییتر بسیار گستاخ و سبکسر به نظر می رسد و شوخی های ناخوشایند و بعضا وقیحانه ای می کند.

این رفتار در سال ۲۰۱۱ و هم زمان با تسونامی و زلزله مرگ بار ژاپن به اوج خود رسید و به اخراج او از چند پروژه سینمایی و تبلیغاتی منجر شد.

قضیه از این قرار بود که در حالی که دنیا برای مردم ژاپن به سوگ نشسته بود، گاتفید شوخی اش گل کرد و برای جلب توجه دوستان مجازی و جوانش، توییت های خنده داری را درباره ژاپنی ها روی صفحه شخصی اش گذاشت. به نظر می رسد کمدین ۶۰ ساله بعد از این ماجرا کمی سر عقل آمده و قبل از پست کردن هر آنچه در لحظه به ذهنش می رسد، چند لحظه ای فکر می کند.


لری کینگ؛ بازنشستگی در شبکه های اجتماعی


در سال ۲۰۱۰، لری کینگ ۷۷ ساله به میزبانی و اجرای برنامه محبوب «لری کینگ لایو» بعد از ۲۵ سال پایان داد اما او کسی نبود که بی سروصدا بازنشسته شود. کینگ یک شرکت برنامه سازی را تاسیس کرد. یک سریال محبوب اینترنتی را به راه انداخت و مهمتر از همه فعالیت های خود را در شبکه های اجتماعی چند برابر کرد.

لری کینگ ۸۳ ساله حالا در اینستاگرام بیش از ۵۱ هزار فالوئر دارد. صفحه اینستاگرامش پر است از تصاویر خندان و خوش آب و رنگ او با زنان جوان و زیبا. تقریبا محال است که این پیرمرد را در موقعیتی عادی ببینید؛ دائما در حال شکلک درآوردن است و قهقهه زدن. گاهی هم تصویر لیوان های بچگانه اش را منقش به تصاویر شخصیت های مشهور کارتونی روی صفحه اش می گذارد و مثل دختربچه ها شادی می کند. درست مثل این است که برنامه تلویزیونی پرطرفدارش با سر و شکلی شبیه به ۳۰ سال پیش، همچنان در صفحه اینستاگرامش ادامه پیدا کرده است؛ برنامه ای زنده که اکثر مخاطبان اصلی اش مثل همیشه، جوان ها هستند.


ایان مک کلن؛ فعال و پر انرژی


ایان مک کلن را همه به خاطر ۱۵ سال بازی در نقش گاندلف جادوگر پیر فیلم های «اراب حلقه ها» و «هابیتها» می شناسند. این بازیگر ۸۰ ساله هم مثل بسیاری از همتایان خود تصمیم گرفته دوران بازنشستگی اش را در دنیای مجازی صرف کند و به اندازه یک نوجوان ۱۵-۱۴ سلاه برای پر کردن و به روز نگه داشتن صفحات شخصی اش در توییتر، اینستاگرام و فیس بوک وقت می گذارد. با نگاهی به صفحات این پیرمرد دوست داشتنی در لحظه لحظه زندگی اش سهیم می شوید.

پیرانه سری و عشق جوانی

برای بسیاری از ما این سوال پیش آمده که چرا پدران و مادران و حتی پدربزرگ ها و مادربزرگ های مان آنقدر در دنیای مجازی جوان تر، با حوصله تر و دوست داشتنی تر از شخصیت واقعی شان جلوه می کنند. هافینگتون پست در مقاله ای به نقش شبکه های اجتماعی در تغییر منش افراد مسن و جوان جلوه دادن آنها اشاره کرده است. شبکه ای مثل فیس بوک توسط جوانان و برای جوانان و نوجوانان خلق شده و شبکه های مشابهی مثل پینترست، توییتر و گوگل پلاس هم تقریبا همین وضعیت را دارند.

ساختار این شبکه ها باعث می شود که ما در هر سن و سالی که هستیم، شبیه به جوانان رفتار کنیم. افراد مسن و بزرگسالان در دنیای حقیقی تعاملات اجتماعی خود را به شکلی کاملا متفاوت از جوانان و نوجوانان انجام می دهند اما کنتراست های شبکه های اجتماعی ما را به نسخه های جوان تری از خودمان تبدیل می کند. شبکه های اجتماعی متعلق به دوران دانشجویی و دانش آموزی است، همان زمانی که بیشتر ما تشنه توجهیم و نظر دیگران برایمان بسیار اهمیت دارد. دورانی که چه از نظر شخصیتی و چه حرفه ای اعتماد به نفس کافی نداریم.


با بالا رفتن سن و سال، نیاز افراد به خودنمایی کمتر می شود و به ارتباطات واقعی نیاز پیدا می کنند. در این دوران آدم ها به شکلی خودخواسته توانایی شان را برای بروز خود واقعی شان ارتقا می دهند. با این حال افراد مسن هم امروزه در دنیایی قرار گرفته اند که ناچارند از ابزارهای نوجوانان برای برقراری ارتباط استفاده کنند و گاهی در این زمینه خرابکاری می کنند. در شبکه های اجتماعی ما تشنه جلب توجه کسانی هستیم که شناختی از آنها نداریم؛ کسانی که اکثریت آنها بیش از آن که مسن باشند، جوان هستند.

نوجوانان عاشق این هستند که از زمین و زمان گله و شکایت کنند. زندگی همیشه مطابق میل ما پیش نمی رود و پذیرفتن این موضوع، نشانه بزرگسالی است. با این حال شبکه ای مثل توییتر بر مبنای غر زدن طرح ریزی شده و اصلا بهشت غرغروهاست؛ فضایی پر از گله و شکایت درباره هر آن چیزی که در دنیا مطابق میل ما پیش نمی رود. محدودیت ۱۴۰ کاراکتری توییتر جان می دهد برای غر زدن و آه و ناله کردن نوجوانانه. در این فضا فرقی نمی کند که مسن باشید یا نوجوان، هر چه بگویید مثل غرغرهای نوجوانانه به نظر می رسد.

فقط نوجوانان هستند که گمان می کنند زندگی کوتاه تر از آن است که کلمات و جملات را کامل ادا کنند اما در دنیای مجازی ناچارید با کوتاه ترین عبارات، حتی با کمک استیکر و شکلک همه منظور خود را بیان کنید و این شما را بسیار بسیار جوان تر از آنچه هستید نشان می دهد. هر چند افراد مسن به این موضوع پی برده اند که در دنیا زمان کافی برای ادای کامل کلمات و جملات وجود دارد اما در فضای مجازی ناچارند به قاعده بازی نوجوانان و جوانان تن بدهند.

ارزش دوستی برای بزرگسالان در دنیای واقعی بر اساس عمق و کیفیت دوستی تعیین می شود اما در شبکه های اجتماعی فقط کمیت اهمیت دارد. هیچ کس برای انجام گفتگویی از سر احساس با دوستان نزدیک خود به فیس بوک سر نمی زند. اگر در زندگی عادی اساس روابط خوب بر انجام مکالمه هایی درباره موضوعات مورد علاقه طرفین است، مکالمات فیس بوکی کوتاه، جلف و پر از علامت تعجب و استیکر و شکلک است. برای نوجوانان چیزی بدتر از این نیست که بی نمک و خسته کننده به نظر برسند و این تمایل، زبان ویژه ای را در شبکه های اجتماعی برای آنها خلق کرده است. این زبانی نیست که افراد مسن با آن صحبت کنند، مگر در توییتر و فیس بوک.


شبکه های اجتماعی خودشیفتگی را در افراد افزایش می دهد که یکی از مشخصه های بازر جوانی است. فضای مجازی به ما اجازه می دهد تا دل مان می خواهد درباره خودمان حرف بزنیم و اولین چیزی را که به ذهن مان می رسد، برای صدها نفری که نمی شناسیم، به اشتراک بگذاریم. یک فرد مسن هر قدر که بخواهد در این فضا مطابق سن و سالش عمل کند، باز هم جوان نما و کمی جلف به نظر می رسد.

شبکه های اجتماعی برخی از رفتارهای بی ادبانه را پذیرفته جلوه می دهد. همان مکالمه ای که ممکن است پشت تلفن بی ادبانه و گستاخانه به نظر برسد،در فضای مجازی موضوعی مرسوم و پذیرفته شده است. هیچ اشکالی ندارد در این فضا همه سوال ها را فقط با آره یا نه یا بدتر از آن با یک شکلک جواب بدهید؛ یعنی همان کاری که نوجوانان ۱۳ ساله می کنند.

شبکه های اجتماعی مفهوم تنهایی را محو می کنند. با این حال حتی بزرگسالانی که در میان شلوغ کاری های بچه ها و نوه های شان به دنبال تنهایی و آرامش هستند هم دوست دارند به شلوغی دنیای مجازی پناه ببرند. هیچ چیز برای یک نوجوان بدتر از این نیست که در جمع ها به چشم نیاید. شبکه های اجتماعی این مشکل را تا حدی برطرف کرده و آن را با ترس دیگری جایگزین کرده است. حالا هم جوانان و هم بزرگسالان نگران آن هستند که به یک رویداد مجازی دعوت نشوند و اسم شان جایی در جمع دوستان از قلم بیفتد؛ حتی اگر آن رویداد هیچ اهمیتی برایشان نداشته باشد. شبکه های مجازی آنقدر نسل های مختلف را به هم شبیه کرده که گاهی تشخیص یک فرد مسن از یک نوجوان در این دنیا دشوار می شود.