گفتگو با مادر شیک، مدرن و سنتی سینمای ایران

ماهنامه زنان امروز: ثریا قاسمی بیش از پنج دهه است که در عرصه سینما و تلویزیون ایران حضور اثرگذاری را تجربه می کند و البته که در همه این سالها کوشیده کیفیتی بالا از هنر بازیگری خود را ارائه کند. قاسمی فعالیت کاریش را با فیلم هایی مثل «آرامش در حضور دیگران» ناصر تقوایی و یا سریال پرمخاطب «تلخ و شیرین» آغاز کرد.

جالب اینجاست که هر یک از این آثار در گونه خاصی بودند و نگرشی خاص نسبت به مخاطب داشتند اما بازی قاسمی در هر دو کار مورد توجه قرار گرفت. قاسمی از یک طرف در اثری با مایه های هنری مثل «آرامش در حضور دیگران» حاضر شده بود که یکی از بهترین آثار سازنده اش ناصر تقوایی بود و در آن کوشیده شده بود بخش هایی از تعارضات جامعه در حال گذار مصور شود و از سوی دیگر سریالی که مصداق بارز اثری باب طبع مخاطب عام بود. قاسمی که فرزند هنرمندی مشهور و مردم دار به نام حمیده خیرآبادی بود فعالیت بازیگریش را بعد از پیروزی انقلاب اسلامی هم ادامه داد و خیلی زود تبدیل شد به یک چهره محبوب سینما و تلویزیون و انواع و اقسام نقش های مادر یارانی را در آثارش ایفا کرد.

مجموعه هایی مانند «در پناه تو»، «خانه ابری» و «جراحت» از جمله سریال هایی هستند که قاسمی در برهه های زمانی مختلف در آنها ظاهر شد. «مجسمه»، «شام آخر»، «دختر شیرینی فروش» و «مارال» از جمله نقش آفرینی های ممتاز قاسمی در عرصه سینما بوده اند. در این بین بازی در نقش زنی میانسال و متشرع در «مارال» او را به سیمرغ بلورین بهترین بازیگری جشنواره نوزدهم فیلم فجر رساند.


قاسمی که تجربه دوبله داشته و البته در سال های اخیر سابقه اجرا هم داشته است از جمله بازیگرانی است که تقریبا اغلب کارگردانانی که نیاز به بازیگری ششدانگ و درجه یک برای سپردن کاراکترهای مادران دارند به سراغ وی می روند و شاید برای همین باشد که در کارنامه وی همکاری با چهره هایی چون فریدون جیرانی، ایرج طهماسب، سیروس الوند، ابراهیم حاتمی کیا، خسرو سینایی و ابراهیم وحیدزاده به چشم می خورد.

قاسمی اخیرا کمدی- اقتباسی «پدر آن دیگری» را روی پرده داشت و بازیش در این فیلم هم مورد توجه مخاطبان پیگیر سینما قرار گرفت. از آن سو بازپخش اخیر سریال «در پناه تو» با بازی وی نیز به شدت مورد توجه نسلی قرار گرفت که به هنگام پخش اول بار سریال هنوز متولد نشده بودند یا کودک بودند. با ثریا قاسمی در مورد وضعیت فعلی بازیگری و روند کاریش گفتگو کرده ایم و البته خاطرات خواندن «در پناه تو» را با وی مرور کرده ایم.

حضور در نقش انواع و اقسام مادران شیک، مدرن و سنتی ایران در این سه دهه برایتان چه جذابیت هایی داشته است؟

من بازیگر حرفه ای هستم و نقش های مختلف به من پیشنهاد می شود و من هم نقش ها را می خوانم و در صورت مناسب بودن قبول می کنم.

اگر به انتخاب خودتان باشد بیشتر دوست دارید نقش چه مادرانی را بازی کنید؟

برایم تفاوتی ندارد. داستان خوب و کنشهای شخصیتی که بازی می کنم مهم است. بازیگران کمتر قدرت انتخاب داریم و بیشتر انتخاب می شویم و بازار کار هم چندان پررونق نیست که من خودم را مقید کنم فلان نقش را بازی کنم. شیک و پیک بودن و یا فقیر و غنی بودن شخصیتی که قرار است بازی کنم موقعیت کلی نقش است. الان خیلی از بازیگران قدیمی و باسابقه خانه نشین شده اند و من سعی می کنم بین پیشنهاداتم بهترین ها را انتخاب کنم.


چرا این روزها بازیگران پیشکسوت کمتر مجال بازی کردن پیدا می کنند؟

به هزار و یک دلیل! مهمترین اش وضعیت بد اقتصادی در سینما و تلویزیون است و به خصوص در تلویزیون که تولیدات به حداقل رسیده است و به جای تولید سریال های جدید و متفاوت اغلب سریال ها چند بار در شبکه های مختلف بازپخش می شوند. در همی ماه گذشته چهار سریال با بازی من که در سال ۸۲ در آنها بازی کردم دوباره بازپخش شد. آن قوت همه خیال می کنند ثریا قاسمی پرکار شده است. بی رودربایستی من این روزها هر نقشی پیشنهاد شود قبول می کنم. دوستان بازیگری که می گویند ما گزیده کار هستیم و انتخاب می کنیم یا شوخی می کنند و یا ژست می گیرند و قصد پز دادن دارند.

بحث دیگری که باعث بیکاری بازیگران حرفه ای شده وجود نابازیگرانی است که نه تنها دستمزد نمی گیرد بلکه ممکن است پولی هم پرداخت کنند.

بله، تهیه کننده هم از خداخواسته برای اینکه هزینه تولید کارش پایین بیاید از اینها استفاده می کند و این رویه به کیفیت بازیگری مجموعه و یا فیلم ها لطمه می زند. نویسنده ناشی، کارگردان کارنابلد و کلا همه عواملی که کارشان را بلد نیستند به سطح کیفی کار لطمه وارد می کنند.

تا به حال پیش آمده از بازی در اثری پشیمان بشوید و کار را نیمه کاره رها کنید؟

بارها پیش آمده اما کار را نیمه کاره رها نکرده ام. در پشت صحنه خیلی از فیلم ها شرایط غیرحرفه ای تولید حاکم است و برای آفیش کردن بازیگران کلی اتفاق نامناسب می افتد و به نوعی همه را علاف می کنند و این را برای من آزاردهنده است.

آیا هنگام وقوع چنین مواردی برخوردی هم انجام می دهید؟

اوقات تلخی می کنم و برخلاف اغلب کارهایم که با هیجان و شوق سر صحنه می روم در این کارها با بی میلی سر صحنه می روم اما از بازیم کمی نمی گذارم. به هر حال وجدان کاری دارم و تجربیات این چهار دهه پخته ام کرده است.


آیا همچنان بازیگری جذابیت دهه های گذشته را برای شما دارد؟

اگر همه چیز کاردرست و مناسب باشد هنوز هم از بازی کردن لذت می برم. سکانسی که خوب نوشته شده و کارگردان برایش میزانسن خوب طراحی کرده را با انرژی و تمام توانم بازی می کنم. من از حاشیه ها ناراحت می شوم.

خیلی از بازیگران جوانی که مجال کار کردن را پیدا نکرده اند در ماه های اخیر به خارج از کشور رفته اند و جذب شبکه های ماهواره ای شده اند. برخی از این بازیگران سعی می کنند به افشاگری دست زده و بگویند وضعیت اخلاقی در سینما و تلویزیون ایران نامناسب است. در مورد این رفتارها نظر خاصی ندارید.

اگر فضای هنری اینجا آلوده است، خب بروند و اخلاق خوب را در شبکه های ماهواره ای پیدا کنند. بروند و در محیط سالم فیلم و سریال بازی کنند! اما نکته اینجاست که اخلاق در وجود خود آدمی است؛ این خودمان هستیم که باید بیاموزیم چگونه برخورد کنیم که کسی جرات طرح تقاضاهای غیراخلاقی را به خودش ندهد و اگر رفتارمان نادرست باشد هر جای دنیا که باشیم این نادرستی گریبان مان را می گیرد.

اخیرا مجموعه «در پناه تو» با بازی شما هفده سال بعد از پخش اولیه مجددا روی آنتن رفت و در کانون توجه قرار گرفت. می خواهم به خاطرات تان از آن دوران رجوع کنید و بگویید کاراکترتان در این سریال چه ویژگی هایی داشت که بازی در این مجموعه را پذیرفتید؟

در پخش اول سریال در حدود ۱۷ سال قبل موفق به دیدن این سریال نشده بودم و در پخش مجدد سریال را دیدم. متن سریال، تیم بازیگری و کارگردانی خوب حمید لبخنده باعث شد بازی در این مجموعه را بپذیرم.

اگر بخواهید جزیی تر نگاه کنید چه ویژگی هایی از متن سریال برایتان دارای جذابیت بود؟

در آن سال ها پرداختن به مسائل و دغدغه های نسل جوان به خصوص در تلویزیون متداول نبود اما فیلم نامه «در پناه تو» به شکل درست و ملموسی به مشکلات جوان ها و ارتباطات آنها در محیط های آموزشی پرداخته بود.


مادری که شما در این سریال نقشش را ایفا کردید شخصیتی ویژه بود که در عین آن که برخی رفتارهایش از سوی مخاطبان جوان ناراحت کننده بود اما کاراکتری غیرمنطقی هم نبود.

این مادر به خاطر شهید شدن فرزند اولش تمام عشق و علاقه اش را نثار پسر دومش محمد کرده بود و این زن در عین حال یک ارتباط خوب و درستی با همسرش داشت. در کل این کادر شمایل یک زن سنتی و مهربان ایرانی را داست که دغدغه اصلیش خانواده اش بود و طبیعی بود که برخی اوقات با فرزندش تعارض پیدا کند.

با توجه به اینکه هنوز که هنوز است در جامعه ما ازدواج پسران جوان با بانوان مطلقه نوعی تابو محسوب می شود چقدر از نگرانی های این مادر درباره ازدواج پسرش با خانمی که یک بار ازدواج کرده بود درست و منطقی به نظر می رسید؟

ریشه اصلی این نگرانی به سنت ها و باورهای ما برمی گردد. اگر کمی به روز فکر کنیم خیلی از این مسائل پیش نمی آید. نازابودن و ازدواج کردن خانم و یا آقایی در گذشته باعث نمی شود که تصور کنیم گزینه مناسبی برای ازدواج نیست و باید او را از جامعه طرد کرد. بنابراین نباید احساساتی عمل کنیم. خوشبختانه در ادامه مارد با توجه به علاقه پسرش به این خانم به خوبی با این مسئله کنار آمد و رضایت به ازدواج پسرش داد.

آیا پیش بینی می کردید مجموعه در پخش مجدد این قدر مورد توجه مورد قرار بگیرد؟

قابل پیش بینی بود کاری که به شکل درستی ساخته شود تاریخ مصرف ندارد و می تواند با هر نسلی ارتباط برقرار کند. این مجموعه از جمله کارهایی بود که از دیدن مجددش دلگیر نشدم. بخری از کارهایی که بازی کرده ام موقعی که پخش می شود به دلیل کیفیت بدش غمگینم می کند اما حمید لبخنده در کارش تسلط داشت و به دقت ساخت مجموعه را پیگیری می کرد و این مایه خرسندی بوده است.


در بسیاری از آثارتان از تکیه کلام های مخصوص به خودتان استفاده می کنید. مثلا در همین سریال «در پناه تو» از تکیه کلام «محمدم» استفاده کردید. استفاده از این تکیه کلام ها پیشنهاد خودتان است؟

بله، عموما پیشنهاد خودم بوده است. معمولا در کارهایی که بازی می کنم برای جذاب شدن نقشم از تکیه کلام هایی استفاده می کنم. در زمان تولید «در پناه تو» این امکان نبود که از کلمه عزیزم استفاده کنیم. من دیدم با اضافه کردن این واژه «م» به نام فرزند، تمام عشق و علاقه یک مادر به فرزندش به منصه ظهور می در می آید و با صلاحدید کارگردان از آن استفاده کردم. رد سال های بعد خیلی از بازیگران از این کار من کپی برداری کردند. در سریال «شب دهم» هم از کلمه «خفو نکن» استفاده کردم که بسیار مورد توجه قرار گرفت...