نویسنده های بزرگی که سال ۲۰۱۴ درگذشتند

ایسنا - مهری محمدی مقدم: سال ۲۰۱۴ با همه فراز و نشیب‌هایش به پایان رسید و در این بین چهره‌هایی از دنیای ادبیات رخت بربستند که دیگر جایگزینی برای‌شان وجود ندارد.

این گزارش نگاهی اجمالی است به مهم‌ترین جاخالی‌های ادبی در سال میلادی‌ای که پشت سر گذاشتیم.

سکوت «گابو»، 17 آوریل

اولین و بزرگ‌ترین سوگ دوستداران ادبیات در سال تازه به اتمام‌رسیده میلادی، از دست دادن «گابریل گارسیا مارکز» نویسنده برجسته کلمبیایی بود. میانه ماه آوریل بود که «گابو» در سن 87 سالگی برای همیشه قلمش را زمین گذاشت. این نویسنده برنده نوبل ادبیات و خالق رمان ماندگار «صد سال تنهایی» در خانه خود در مکزیک بدرور حیات گفت و به شایعاتی که چندین ماه در مورد سلامتی‌اش وجود داشت، پایان داد.


این غول ادبیات جهان چندی پیش از مرگش به سبب عفونت ریه در یکی از بیمارستان‌های شهر مکزیکوسیتی بستری شده بود و ۱۰ روز پس از آن بیمارستان مرخص شد اما خانواده او در بیانیه‌ای کوتاه اعلام کردند وضعیت سلامتی‌اش بسیار حساس است.

سال ۱۹۹۹ بود که خبر رسید نویسنده «پاییز پدرسالار» به سرطان غدد لنفاوی مبتلاست. سال ۲۰۱۳ نیز برادرش خبر داد «گابو» با بیماری آلزایمر دست و پنجه نرم می‌کند و دچار اختلال مشاعر شده است. انتشار این خبر جنجال‌های بسیاری را در رسانه‌های بین‌المللی به پا کرد. مارکز ۸۷ ساله که در سال ۱۹۸۲ به عنوان برنده نوبل ادبیات برگزیده شد، از حدود سه دهه قبل در مکزیکوسیتی زندگی می‌کرد و در سال‌های اخیر به ندرت در انظار عمومی ظاهر می‌شد.

مهم‌ترین اثر مارکز به نام «صدسال تنهایی» در سال ۱۹۶۷ منتشر شد. بیش از ۵۰ میلیون نسخه از این کتاب به فروش رفته و به ۲۵ زبان ترجمه شده است. از دیگر آثار او می‌توان به «عشق سال‌های وبا»، «پاییز پدرسالار» و «کسی به سرهنگ نامه نمی‌نویسد» اشاره کرد.


وداع با چهره رنگین‌پوست ادبیات آمریکا، 28 می

«مایا آنجلو» شاعر، نویسنده و مدافع حقوق بشر در سن 86 سالگی درگذشت. آنجلو که در خانه‌اش در ایالت کارولینای شمالی بدرود حیات گفت، استاد دانشگاه و مسلط به شش زبان دنیا بود. او یکی از چهره‌های درخشان فرهنگ آمریکا محسوب می‌شد که در عرصه‌های مختلف هنری آثار ماندگاری خلق کرد.

این نویسنده صاحب‌نام نخستین فیلمساز زن سیاه‌پوست آمریکا و برنده جایزه «تونی» در حوزه نمایشنامه‌نویسی بود که ده‌ها جایزه دیگر هم در حوزه‌های گوناگون هنر و فرهنگ دریافت کرد. آنجلو که در مناطق سیاه‌پوست‌نشین ایالت آرکانزاس بزرگ شده بود، با پذیرش همه سختی‌ها از جمله فقر، به تحصیلات خود ادامه داد و توانست نخستین آلبوم موسیقی‌اش «کلایپسو لیدی» را منتشر کند. او در همان سال‌ها با اقامت در محله «هارلم» نیویورک به نوشتن داستان و نمایشنامه پرداخت.


آنجلو یکی از سرشناس‌ترین صداهای ادبی در نیم‌قرن گذشته در آمریکا بود که بیش از هر چیز با کتاب خاطراتش «می‌دانم چرا پرنده قفسی می‌خواند» در سال ۱۹۶۹ به شهرت رسید. این کتاب نخستین جلد از مجموعه هفت جلدی زندگی‌نامه‌ خودنوشت او بود که زندگی او را از کودکی‌اش در سال‌های دهه ۱۹۳۰ روایت می‌کرد. «می‌دانم چرا پرنده قفسی می‌خواند» به موضوعاتی چون نژادپرستی و دردهای خانوادگی در دوران کودکی، نوجوانی و جوانی‌اش می‌پردازد و مدت دو سال در فهرست پرفروش‌ترین کتاب‌های آمریکا قرار داشت.

آنجلو که طی سال‌ها فعالیت ادبی بیش از ۳۰ مدرک افتخاری دریافت کرد، در سال ۲۰۰۰ مدال ملی هنر را دریافت کرد، در سال ۲۰۰۸ مدال افتخار لینکلن را به گردن آوریخت و در سال ۲۰۱۱ مدال آزادی ریاست‌جمهوری را از «باراک اوباما» گرفت.


خداحافظی آفریقایی برنده نوبل، 13 جولای

«نادین گوردیمر» نویسنده‌ سرشناس 90 ساله آفریقایی و برنده‌ نوبل ادبیات در میانه ماه جولای درگذشت. گوردیمر متولد بیستم نوامبر 1923 در ژوهانسبورگ آفریقای‌ جنوبی بود که در آثارش به موضوعات اخلاقی و نژادی، به‌ویژه آپارتاید پرداخت.


اولین رمان او «روزهای فریبنده» بود که در سال ۱۹۵۳ منتشر شد. دستگیری دوست نزدیکش «بتی دو توی» در سال ۱۹۶۰ و قتل عام «شارپویل»، او را وارد جنبش ضدآپارتاید کرد و طولی نکشید که از دوستان وکلای مدافع «نلسون ماندلا» هنگام محاکمه‌ او در سال ۱۹۶۲ شد. پس از آن‌که ماندلا در سال ۱۹۹۰ از زندان آزاد شد، گوردیمر یکی از اولین افرادی بود که برای دیدن او دعوت شد.

گوردیمر اولین جایزه‌ ادبی‌اش را در سال ۱۹۶۱ با نام جایزه‌ ادبی مشترک‌المنافع اسمیت انگلیس به‌دست آورد. طی این سال‌ها، دولت آفریقای ‌جنوبی چندین کتاب او را ممنوع‌الچاپ کرد که دو اثر شامل «دنیای بورخس فقید» به‌ مدت ۱۰ سال و کتاب «دنیای اجنبی‌ها» به‌ مدت ۱۲ سال ممنوع اعلام شدند. «دختر برگر» و «خانواده ژوئیه» دیگر کتاب‌های این نویسنده بودند که سانسورشده به‌چاپ رسیدند.

گوردیمر که دیگر به یک شخصیت ادبی جهانی تبدیل شده بود، در سال ۱۹۹۱ جایزه‌ نوبل ادبیات را برای سبک نوشتاری حماسی‌اش به‌دست آورد. در سال ۱۹۷۱ جایزه‌ یادبود «جیمز تیت بلک» را برای رمان «مهمان افتخاری» کسب کرد و در سال ۱۹۷۴ جایزه‌ بوکر را برای رمان «محافظه‌کار» به‌دست آورد.

گوردیمر مجموعا ۱۳ رمان و همچنین ۱۸ مجموعه‌ داستان‌کوتاه نوشت. آخرین اثر او «هیچ زمانی مثل امروز» که در سال ۲۰۱۲ منتشر شد نیز درباره مبارزه علیه آپارتاید است. «شش فوت از دهکده» (۱۹۵۶)، «جاپاهای جمعه» (۱۹۶۰) و «داستان برگزیده» (۱۹۷۵) سه مجموعه داستان‌کوتاه او هستند.

از معروف‌ترین رمان‌های گوردیمر می‌توان به «روزهای فریبنده» (۱۹۵۳)، «سرزمین بیگانگان» (۱۹۵۸)، «فرصتی برای دوست داشتن» (۱۹۶۳)، «آخرین دنیای بورژوازی» (۱۹۶۶)، «محافظه‌کار» (۱۹۷۴)، «دختر برگر» (۱۹۷۹)، «خانواده ژوئیه» (۱۹۸۱)، «یک ورزش طبیعی» (۱۹۸۷)، «سرگذشت پسرم» (۱۹۹۰) و «هیچ‌کس همراهم نیست» (۱۹۹۴) اشاره کرد.


درگذشت مسیحی شیفته علی‌ (ع)، 5 نوامبر

«جورج جرداق» نویسنده‌ای مسیحی لبنانی بود که پس از شناخت حضرت علی (ع) دیگر کسی را شایسته‌ ستایش در کتاب‌هایش ندانست. این شاعر و استاد دانشگاه روز پنجم نوامبر (مصادف با 14 آبان‌ماه) در سن 88 سالگی از دنیا رفت. او شخصیتی بود که 60 سال پیش با نگارش «امام علی صدای عدالت انسانی» نامش با اسم امام اول شیعیان گره خورد و در دنیای مسلمانان پرآوازه شد.


جرداق در خانواده‌ای علی‌دوست، تحت سرپرستی پدر و مادری بزرگ شد که بر سردر خانه‌شان سنگی با پیام «لافتی الا علی،‌ لاسیف الی ذوالفقار» نصب کرده بودند. او داستان آشنایی با کتاب حضرت علی (ع) را این‌گونه روایت می‌کند: برادر بزرگ‌ترم بعد از این‌که پشتکار مرا در خواندن متون ادبی دید، روزی کتابی قطور به من هدیه داد و گفت: همه ادبیات عرب در همین کتاب خلاصه شده است... من «نهج‌البلاغه» را به دست می‌گرفتم، از مدرسه می‌گریختم، می‌رفتم در کنار چشمه‌ای، به صخره‌ای تکیه می‌دادم و غرق دریای «نهج‌البلاغه» می‌شدم.

جرداق علاوه بر تدریس ادبیات و فلسفه اسلامی در دانشگاه بیروت، در مطبوعات لبنانی هم قلم می‌زد و با رادیو و تلویزیون کشورش همکاری داشت. مهم‌ترین اثر این نویسنده لبنانی که در طول عمر ۸۸ ساله‌ خود ۳۰ جلد کتاب تالیف کرد‌، «امام علی صدای عدالت انسانی» است. «علی و حقوق بشر»، «علی و انقلاب فرانسه»، «علی و سقراط»، «علی و دوران زندگانی‌اش» و «علی و قومیت عربی» پنج‌جلدی مشهور جورج جرداق حول محور ابعاد مختلف شخصیت امام علی (ع) است.


مرگ ملکه ادبیات پلیسی، 27 نوامبر

«فیلیس دوروتی جیمز» معروف به «پی.دی. جیمز» نویسنده معروف رمان‌های پلیسی بود که آثار ادبیات جنایی‌اش تاکنون در سراسر دنیا میلیون‌ها نسخه فروخته است. این رمان‌نویس سرشناس 27 نوامبر در سن 94 سالگی در خانه‌اش در آکسفورد درگذشت. جیمز که در عمر ادبی‌اش حدود 20 رمان و شخصیت پلیسی از جمله «آدام دالگلایش» و «کارآگاه - شاعر اسکاتلندیارد» را خلق کرد، در انگلیس به «ملکه ادبیات پلیسی» شهرت داشت.

او متولد سوم آگوست ۱۹۲۰ در آکسفورد بود و در 16 سالگی مدرسه را ترک کرد. جیمز سپس به مدت 30 سال در اداره بیمه خدمات درمانی دولت کار کرد و پس از مرگ همسرش در دایره جنایی پلیس مشغول به فعالیت شد.

ملکه ادبیات پلیسی از تجربیات کاری‌اش در نوشتن رمان‌هایش بهره برد و اولین رمان پلیسی خود را با عنوان «چهره پنهان» در سال ۱۹۶۲ یعنی زمانی که ۴۲ ساله بود منتشر کرد. این کتاب با استقبال خوانندگان انگلیسی مواجه شد، اما در واقع پس از انتشار «خون بی‌گناه» هشتمین رمان این نویسنده در سال ۱۹۸۰ بود که به شهرتی جهانی رسید.


این نویسنده همچنین جایزه‌های ادبی متعددی را در کشورهای مختلف از آن خود کرد؛ در سال ۱۹۸۳ از سوی ملکه بریتانیا تقدیر شد و در سال ۱۹۹۱ عنوان «بارون» به او اعطا شد. کتاب‌های پی.دی. جیمز به زبان‌های مختلف ترجمه و براساس آن‌ها نیز مجموعه‌های تلویزیونی ساخته شده است.


درگذشت نویسنده مطرح مصری، 30 نوامبر

«رضوی عاشور» نویسنده سرشناس مصری که رمانش یکی از 100 اثر برتر ادبی جهان عرب نام گرفته، در 68 سالگی درگذشت. این نویسنده مصری و استاد ادبیات انگلیسی و آمریکایی دکترای خود را سال 1975 در رشته ادبیات آفریقایی آمریکایی از دانشگاه ماساچوست دریافت کرد.

«سه‌گانه گرانادا» مهم‌ترین اثر این نویسنده است که به همزیستی فرهنگ‌های مختلف در دهه 1490 منطقه جنوبی اسپانیا می‌پردازد. این رمان که از سوی دانشگاه «هاروارد» ترجمه شد، در سال 1994 جایزه کتاب سال مصر را برد و در فهرست 100 اثر برتر ادبیات عرب گنجانده شد. «سراج» یکی دیگر از رمان‌های عاشور است که انقلاب یمن را پیش‌بینی کرده بود.


این زن نویسنده همچنین چند اثر زندگی‌نامه‌یی، ترجمه شعر و کتاب‌ پژوهش ادبی از خود به یادگار گذاشته است. او در سال ۲۰۰۷ جایزه «کنستانتین کاوافی» را که یکی از معتبرترین جایزه‌های ادبی یونان است، به خود اختصاص داد.