۱۰ شخصیتی که نام آن‌ها از تاریخ پاک شد!

یک پزشک - فرانک مجیدی: در گذر زمان، انسان تلاش کرده تا آن چه را که تاریخ پیش‌تر برای‌ش به میراث گذاشته، حفظ نماید. تاریخ کلامی که نسل به نسل منتقل می‌گردد، و در نهایت آن‌چه در نوشته‌ها ثبت گردیده، داستان‌هایی ارزشمند خلق کرده که برای قرن‌ها باقی مانده‌اند و مبدّل شده‌اند به تنها راه ارتباط و درک آن دنیاهای فراموش شده، که در گذشته جا مانده‌اند.

مانند اغلب مواقع، واقعیت مطلق که ممکن بود در اختیار عموم قرار گیرد، برای اهل قدرت ناخوشایند تلقی می‌شد و بخش‌هایی از آن‌چه که قرار بود تا ابد باقی بماند، مخدوش می‌گردید. به این ترتیب، بسیارند افراد و وقایعی که قطعاً وجود داشته‌اند و از حیطه‌ی تاریخ، بیرون رانده شده‌اند. بسیار کم پیش می‌آید که از میان پانوشت‌ها، و شایعات مبهم، حجاب فرموده‌ی خودکامگان از این افراد و وقایع فروافتد و وجودشان ثابت گردد. با گذر زمان و فاصله گرفتن از قدرت خودکامگان وقت، بسیار واقعیات و افراد هستند که از زیر گرد فراموشی به در می‌آیند و تمام چیزهایی که برای قدرتمندان تاریخ را «نامطلوب» می‌کرد، مشخص می‌شوند. در این پست، به ۱۰ شخصیت تاریخی، در برهه‌های زمانی گوناگون اشاره می‌نماییم که حضورشان از تاریخ محو شده‌است.

۱- جِتا سِوِران

در دوره‌ای که افسانه‌ها، بیش از وقایع زندگی گرامی شمرده می‌شدند، بسیار توهین‌آمیز محسوب می‌شداگر زندگی جاودانه‌ای را که می‌شد با ماندن یادی در کتاب‌ها از فرد بر جای بماند، حذف گردد. با این حساب، رومی‌ها یکی از بدترین محافظان این وقایع بودند که با دلایلی مانند ایجاد بدعت در دین، مخالفت‌های سیاسی یا اعضای بی‌آبروشده‌ی یک خاندان متموّل، افراد و وقایع را از تاریخ حذف می‌کردند. برای جتا سوران و خانواده‌ی او، همین اتفاق افتاد. جتا تلاش نمود تا سهم خود امپراتوری پدرش را از رقیب سرسخت و برادرش، کاراکالا جدا کند. علی‌رغم تلاش‌های مادر، کاراکالا برادرش را به قتل رساند و همسر برادرش، پلائوتیلا، را نیز اعدام کرد. پس از مرگ‌شان، هر کتیبه، مجسمه یا مرجعی که می‌توانست نامی از آن‌ها باقی بگذارد، نابود شد. با این‌حال، جتا مشهورتر از این‌ها بود که تنها حذف این‌ها سبب از یاد رفتنش شود.


۲- نیکولای یِژوف

دشمنی با جوزف استالین، انتخاب خطرناکی بود. برای یژوف بی‌رحم و ترسناک، که وزیر فاسدترین بخش دستگاه استالین بود، بهتر آن بود که خودش به زندگی‌اش پایان دهد و از خشم دیکتاتور بگریزد. مثل علی‌اکبر خان داور که از ترس خشم رضا خان، خودش تریاک خورد و به زندگی اش پایان داد. یژوف به‌طور کامل از تاریخ و اسناد و عکس‌هایی که با استالین داشت، پاک شد. تنها همین یک عکس مانده. همین یکی که کسی جرأت نداشت درباره‌اش حرف بزند. یژوف تنها کسی نبود که از فوتوشاپ دوره‌ی جنگ‌جهانی دوم بهره‌مند شد تا تصویرش از همه‌جا پاک شود. در حکومت داس و چکش کمونیست‌ها، خیلی عادی بود که شکست‌ها با داس درویده شود و میخ تاریخ خواست خودکامه با چکش به دفاتر تاریخ کوبیده گردد. این رویه، هنوز هم در دولت‌های کمونیستی مرسوم است که دولتمردان برکنار شده، از تاریخ پاک گردند.


۳- پاکسازی در اسلوونی

پاک شدن از کتاب‌های تاریخی، تنها برای افراد خاص رخ نمی‌دهد. پیش از استقلال اسلوونی از یوگسلاوی در سال ۱۹۹۱ بسیاری از مهاجران به‌سمت سرزمین جدید حرکت کردند. طی یک پروسه‌ی طولانی، نیازی نبود تا آن‌هایی که اصالتاً اهل اسلوونی هستند درخواست شهروندی دهند. در سال ۱۹۹۲ و طی مواجهه با مشکلات لجستیک، دولت اسلوونی تصمیمی عجیب درباره‌ی قوانین مهاجرت اتخاذ می‌کند: آن‌ها ۲۵۰۰۰ نفر را از حق شهروندی عمومی محروم کردند! چنین پاکسازی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و سیاسی نخستین بار بود که به این وضوح رخ می‌داد. آن ها که نسل‌ها مقیم همان خاک بودند، ناگهان خود را به مثابه مهاجرین غیرقانونی در خانه‌ی خود یافتند. جدال برای بازپس‌گیری حق شهروندی، ۲۰ سال به طول انجامید. بسیاری از آن افراد به‌جایی دیگر مهاجرت کردند و بخشی از افراد، همان جا باقی ماندند و مانند بی خانمان‌ها زندگی کردند. البته شکایت آن‌ها به دادگاه اروپا، به نفع فعالان حقوق این افراد تمام شد و به دولت اسلوونی دستور داده‌شد تا دو برابر آن‌چه را که برای غرامت به این افراد پیشنهاد داده‌بود، بپردازد.

۴- جانگ سونگ تائِک

کمتر دیکتاتوری در عصر حاضر، به اندازه‌ی کیم جونگ و پشتیبانان‌ش از لحاظ جنون مورد بحث قرار گرفته‌اند. به‌جز خودنمایی و اظهارنظرهای متخاصمانه توسط خودکامگان کره‌شمالی، سیاست‌هایی که از سوی دولت اتخاذ می‌گردد نیز بسیار دور از عقل است. قتل و افترا بستن به مخالفان و خانواده‌ی آن‌ها در کره‌شمالی کاملاً مرسوم است. کیم جونگ اون با کوچک‌ترین مخالفتی، شوهرعمه‌ی خود را دستگیر کرد و به قتل رساند. اما به همین قناعت نکرد، بلکه دستور داد تا تصویر او را در تمام کشور پاک کنند. به این ترتیب، مردی که سال‌ها در دستگاه قدرت بود، ناگهان مغضوب واقع می‌شود، به گونه‌ای که انگار هرگز چنین شخصی در کره‌شمالی وجود نداشته‌است!


۵- ملکه هَتشِپسوت

شاید مصری‌ها اولین مبدع‌های تجدید تاریخ باشند. هر فرعون تازه بایستی خود را به‌عنوان یک رهبر بزرگ به زیردستان‌ش ثابت می‌کرد و این گاه به معنای ویران کردن هر آن‌چه بود که از فرمانروای پیشین به جا مانده‌بود. بنابراین، مطالعه‌ی تاریخ مصر با ترتیب تاریخی با توجه به این‌که نام فرمانروایان شکست‌خورده از مقطع زمانی زیستن‌شان پاک شده، کاری دشوار است. اگر فرمانروایی توسط وارث‌ش گرامی داشته نی‌شد، تمامی همسران، کاهنان و حیوانات خانگی او نیز بایستی به همراه‌ش می‌مردند. ملکه هتشپسوت زنی صلح طلب بود که ۲۰ سال پس از مرگ همسر فرمانروای‌ش، تاتموس اول، مصر را به‌خوبی اداره کرد. تاتموث سوم، وارث بعدی تاج و تخت، جوان‌تر از آن بود که بتواند به قدرت برسد و هتشپسوت به جای او تا رسیدن به سن قانونی، اداره کشور را در دست گرفت. به‌هر جهت، به دلیل کینه‌ای شخصی یا جابجایی سیاسی، پس از سلطنت تاتموس، تمام نشانه‌های او از روی کتیبه‌ها و تاریخ پاک شد. با این‌حال یکی از اهرامی که هتشپسوت بنا کرده، هنوز در مصر پابرجاست.


۶- ماکسیمیان

ماجرای بیشتر حذف‌ها در تاریخ، جدال بر سر قدرت است. ماکسیمیان سرکش و کنستانتین زمانی عنوان سزار را مشترکاً دارا بودند و بحث بر سر آن بود که کدام‌یک در تصاحب عنوان «آگوستوس» (رهبر ارشد) محق‌تر است. در زمانه‌ی خود، این یکی از پیچیده‌ترین معادلات قدرت را به وجود آورد. ماکسیمیان دو بار مقام خود را تحت فشار رها کرد اما در ادامه کق خود را در تصاحب عنوان آگوستوس از کنستانتین بازپس گرفت. ماکسیمیان با دین مسیحیت مخالف بود و مسیحیان در قلمرو او تحت اذیت و آزار قرار می‌گرفتند. عدم محبوبیت شدید ماکسیمیان در دولت اصلاح‌طلبی که به امپراتوری کنستانتین منجر شد، باعث شد تا ماکسیمیان دستگیر شود و در زندان مرتکب خودکشی گردد. به تنبیه اعمال زشتش و مخالفت با دین مسیحیت، نام ماکسیمیان از تاریخ روم پاک شد، نقاشی‌ها و سکه‌هایی که حاوی تصویر او بودند نیز از بین رفتند.


۷- الیزابت اُفارِل

داستان الیزابت، داستان صدها زن ایرلندی در سال ۱۹۱۶ است. به‌عنوان یک پرستار و یک جمهوری خواه سرسخت، الیزابت شدیداً طرفدار حرکتی بود که در ایرلند شروع شده‌بود و حتی پیغام‌ها را در مرز علی‌رغم تمام خطرات، جابجا می‌کرد. او در زمانه‌ای دست به چنین اعمالی می‌زد که در ایرلند زنان را تنها برای خانه‌داری و مادری مناسب می‌دانستند. وقتی پرچم سفید به اهتزار در آمد، الیزابت بود که در کنار «پادرِیگ پیرس» ایستاد و تسلیم شد. این لحظه‌ای بزرگ در تاریخ ایرلند بود و تصویر این لحظه ثبت شد. اما مشکلی در عکس بود. الیزابت افارل در عکس نبود! تنها پاهای او در کنار رهبر شورشیان دیده می‌شد. بعدها عکس‌های دیگری از آن صحنه هم دیده شد، اما افارل به کلی از عکس‌ها پاک شده‌بود! ذکر او، در طی ۱۰۰ سال تنها در پانوشت‌های تاریخ دیده می‌شد. پرسش این‌جاست که چنین حذفی، عمدی بوده یا خیر؟ سال‌ها بعد، وقتی دولت ایرلند به همین دلیل متهم شد که زنان را نادیده می‌گیرد، دولت برای عذرخواهی پلی را به نام «رزی هکِت» نام‌گذاری کرد. دوستان الیزابت می‌گویند او به تعمد جایی نگه داشته شده‌بود که چهره‌اش قابل تشخیص نباشد. اما این که در عکس های بعدی چرا چهره‌ی او حذف شد، سئوالی است که هنوز کسی پاسخ‌ش را نمی‌داند!


۸- آخناتن

به نظر می‌رسد شخصیتی که مسیحیان از حضرت موسی در ذهن دارند، از آخناتن الهام گرفته‌است. او علی‌رغم زندگی کوتاهی که داشت، تأثیری بی‌سابقه بر زندگی مردم مصر گذاشت. او یکتاپرستی را مذهب رسمی مصر اعلام کرد و با چند خدایی مخالفت نمود. رفتارهای بیش از حد انقلابی او، باعث می‌شد که دوستان چندانی نداشته‌باشد. هنوز مدت زیادی از این که بر تخت نشسته‌بود، نگذشته‌بود که دستور داد تا تصویر خدای پیشین مصریان -که پدر فراعنه خوانده می‌شد- از اتاق‌های آرامگاه پدرش پاک گردد. او کشور را با کمک همسرش، نفرتی‌تی اداره می‌کرد و پایتخت جدیدی را بنا نمود. هیچ‌یک از پسران او و حتی معروف‌ترین فرعون، توت‌آنخامون این‌قدر بر تغییر احکام تأثیر نگذاشتند. درست پس از مرگ او، کاتبان مجدداً وارد آرامگاه پدرش شدند و نام خدایان باستانی را مجدداً بر دیواره‌های آرامگاهش نقش کردند. به این ترتیب تمام اوامر آخناتن موقتی شد و تأثیرش، دائمی نشد. این هم قابل توجه آقایان سریال‌ساز ما، که واقعیت را ۱۸۰ درجه، برعکس چیزی که بود و شد نشان می‌دهند!


۹- آلتانی خان

چنگیز خان، نامی است که با مرگ و خون خود را به تاریخ متصل کرده‌است، اما آلتانی خان، نامی است که برای بیشینه‌ی ما ناآشناست. در دوران چنگیز و سلطنت او، چنگیز صاحب ۳ دختر شد. دخترانی که به اندازه‌ی پدر ترسناک بودند و مغول‌ها به آن‌ها کرنش می‌کردند و پست‌هایی حساس در ارتش پدر داشتند. آن سه پس از مرگ پدر، اجازه ندادند که قلمرو برجای‌مانده از خونریزی‌های چنگیز دچار هرج‌ومرج گردد. در نگاه اول، سانسور عجیب تاریخی باعث شده نام آن‌ها از یاد تاریخ پاک گردد. هر کودکی، نام چنگیز خان را نشنیده، اما آلتانی خان و دو خواهرش، در کتاب‌های کودکان جای ندارند و در انیمیشن‌های کودکان، نام و یادی از آن ها نیست. اثری از اظهار نظر پدر درباره‌ی ورود دختران به حکومتش نیست. چنگیز با وجود خونریز بودن، اقلاً به حقوق زنان قبلیه‌اش احترام می‌گذاشت و می‌گفت زنان مستحق داشتن افتخار هستند. پس از مرگ چنگیز و علی‌رغم تلاش دخترانش، کشور دچار آشوب‌های فراوانی شد که آن‌ها را مجبور می‌کرد در مناطق مختلف، وارد جنگ با مخالفان گردند. سرانجام، نام این خواهران هم از تاریخ پاک شد.


۱۰- جک پارسونز

پارسونز از جمله تأثیرگذارترین انسان‌های زمانه‌ی خود بود. به عنوان یک مخترع، دانشمند و فعال اجتماعی، او یکی از مهم‌ترین برنامه‌های تاریخ آمریکا را آغاز نمود. او یکی از کسانی بود که JBL را ایجاد کرد، تکنولوژی‌ای که برای ارتش آمریکا در طول جنگ جهانی دوم کاربرد یافت و تأسیس ناسا را منجر گردید. او را از پایه‌گذاران مکتب ساینتولوژی می‌دانند. در دهه‌ی ۴۰، خیلی از فعالیت‌های او به مذاق دولت فدرال خوش نمی‌آمد. او به وضوح خود را ضدمسیح معرفی می‌کرد. اسم او تدریجاً از تمام منابع پاک شد و در گم‌نامی دفن شد، تا آن‌که کتاب بیوگرافی درباره‌ی او، مجدداً تصویر او را به یاد همگان آورد.