واکاویِ ماجرای فوت سحر خدایاری در صداوسیما

خبرآنلاین: ویژه‌برنامه شبکه سه با عنوان «پرونده ویژه» درباره بررسی اتفاقی که برای سحر خدایاری رخ داد و حاشیه‌های آن روی آنتن زنده این شبکه رفت.

میزگردی تخصصی برای واکاوی یک خبر تلخ که افکار عمومی را تحت تاثیر قرار داد. کمی دیر اما با تلاش برای واکاوی دقیق. امامی جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در کنار مهدیان فعال رسانه‌ای. موضوع بحث ماجرای فوت سحر خدایاری و حاشیه‌های خبری آن است.
اینکه چطور یک حادثه غم‌انگیز توفان توئیتری به پا می‌کند.

بحث را امامی آغاز می کند: «مسائل اجتماعی اگر در بستر سیاسی قرار بگیرد حل آن بغرنج‌تر می‌شود. من یک طرحی برای ورود خانواده‌ها به ورزشگاه دادم. حرف من در آن طرح این است که با تامین شرایط حضور خانواده ایرانی در ورزشگاهها این مسائل را حل کنیم. ورود خانواده‌ها به ورزشگاه چیزی فراتر از یک حق فمنیستی است، یک حق طبیعی الهی است که خانواده باید تفریح سالم داشته باشد و باید مقدمات این کار را فراهم کنیم. »

او ادامه داد: «اساسا به نظر من این یک توهین است خانم‌ها و آقایان جدا در ورزشگاه بنشیند چه اشکال دارد که خانوادگی باشند؟»

در ادامه برنامه مهدیان با تسلیت به خانواده سحر خدایاری گفت: «واقعا پدر آن دختر شرایط دردناکی دارد که از مرگ دخترش بهره‌برداری سیاسی می شود.»

این فعال رسانه‌ای اصولگرا در ادامه گفت: «ما دچار یک چالش جدی هستیم که موضوع دختر آبی هم یک نشانه و نماد از این چالش است و آن چالش فاصله بین ادراک جامعه از حقیقت و واقعیت آن است. برخی نفعشان در این است که این فاصله را بیشتر کنند. خیلی عوامل در ایجاد این فاصله نقش دارند و اگر عمق بیشتری پیدا کند چالش جدی‌تری خواهد شد. بسیاری از رسانه‌های ضدانقلاب روی این مساله کار می‌کنند که این فاصله بیشتر شود و اگر اینطور شود این جامعه ضربه‌پذیر خواهد بود. عوامل مختلفی وجود دارد. اول منابع مختلف خبری جدیدی که وجود دارد و عامل بعدی زمینه‌ای که وجود دارد برای این که مردم این شایعه و حرف نادرست را بپذیرند. اینکه این خبر و تصویر نادرست شکل می‌گیرد به جهت زمینه و پس‌زمینه‌ای است که در جامعه وجود دارد.»

مهدیان سپس گفت: «در افول منابع خبری منابع خبری جدید شکل می‌گیرد. دسته اول رسانه‌های ضدانقلاب، دسته دوم مسوولین ما که کاسبان چالش هستند برای پوشش ناکارآمدیشان و دسته سوم سوم هم سلبریتی‌ها هستند که واقعا مهمترین نکته‌شان در پرداخت به این چالش‌ها فقط دیده شدن است. »

امامی در واکنش به این صحبت به کم‌کاری تلویزیون اشاره کرد و گفت: «۴۸ساعت تا ۷۲ ساعت بعد از اتفاق تلویزیون واکنش نشان می‌دهد همین می‌شود»

مهدیان هم گفت: «وقتی ابهام شکل می‌گیرد آدم‌ها سراغ جایی می‌روند که خبر بگیرند .در همین مورد خاص برخی از مراجع ما می‌گویند سکوت کنید. اگر شما درباره موضوع حرف نزنید نتیجه‌اش این نمی‌شود که مردم سراغش نروند. این روش دهه ۶۰ است.»

مهدیان همچنین گفت: «خبر از مبنا غلط است. دختر دارای مشکل روانی که سابقه خودکشی دارد را به یک موضوع دیگر ربط می‌دهند. جامعه سوال می‌کند که این مشکل چرا حل نمی‌شود؟ چرا مساله رفتن خانم‌ها به ورزشگاه حل نمی‌شود؟ ما گرفتار یک انفعال جدی در حوزه سیاست‌ورزی هستیم. این تعارض واقعا برای مردم مساله است که چطور تا امروز مساله خلاف شرع است فردا یک عده می‌روند ورزشگاه؟ چرا صادقانه وارد موضوع نمی‌شوند؟ دولت توضیح بدهد چرا مقدمات ورود به ورزشگاه آماده نشده؟ این زمینه و روشن نشدن این موضوعات باعث میشود که تعارض شکل بگیرد.»

امامی در ادامه باز به بحث زنان برگشت و گفت: «زنان در کلان شهرها به شدت نیازمند یک زیست شهری هستند که با ریشه و تاریخ خانواده ایرانی که مبتنی بر زنانگی زنان است تعارض نداشته باشد. ما توانستیم رابطه خیلی جدی بین خانواده ایرانی و شهر جدید را حفظ کنیم. مثال بارزش انقلاب اسلامی است که زنان در یک بستری که خانواده مطرح می‌شود بیشترین حضور اجتماعی را دارند ولی خانواده ایرانی تضعیف نمی‌شود که مثلا بگوییم جامعه دارد فمنیست می‌شود. در کنار تمام مسائل رسیدن تحصیل دانشگاهی برای زنان به مرز ۶۵درصد هنوز نتوانسته با هویت خانواده‌گرایی زن و مرد ایرانی تعارض ایجاد کند. »

او ادامه داد: «اگر به این موضوعات توجه می‌کردیم آنچه به عنوان مطالبه عمومی درباره ورود زنان به ورزشگاه ایجاد شده ایجاد نمی‌شد. ما دوباره با یک عملیات پیچیده رسانه‌ای مواجه شدیم. از ۱۸ تا ۲۱ شهریور بالغ بر ۲۳۰هزار توئیت در توئیتر منتشر شد. ما زیر ۵درصد فارسی زبان عضو توئیتر داریم. در حالی که در اینستاگرام و در تلگرام که درصد حضور فارسی‌زبان‌ها بیشتر می‌شود با چنین شرایطی مواجه نبودیم. حتی در اینستاگرام فعال‌ترین صفحات در این موضوع صفحات ایرانی و فعالان رسانه‌ای داخل نیستند. در حالی که تقریبا هر نوع فعالیتی در اینستاگرامی آزاد است ولی در این حوزه فعال نبودند و بیشتر صفحات فارسی خارج نشین‌ها فعال بودند.»

این استاد دانشگاه گفت: «در تلگرام اساسا فعال‌ترین موضوع ذهنی ایرانی‌ها در چهار پنج روز گذشته این موضوع نبوده. درست است که اکانت‌های باشگاههایی مثل بارسلونا و آ ث رم موضع گیری داشتند ولی این موضوع مورد بحث مردم خودمان نبوده.»

او با اشاره به جنجال‌های توئیتری گفت: «توئیتر خاستگاه جریانسازی رسانه ای در ایران است. بالغ بر ۸۰درصد پیام ها در فاصله نوزدهم تا بیستم تولید شده. پس ما با یک مساله اجتماعی روبهرو نیستیم اگر مساله اجتماعی بود در تلگرام و اینستاگرام بیشتر بود. ماجراهایی مثل قتل میترا استاد یا نماینده سراوان از جهت پرداخت در توئیتر نمودار طبیعیتری داشت اما حجم توفان توئیتری در این موضوع بیشتر بوده. این برای اثبات بحث که ماجرا از توئیتر آغاز شده. سابقه شبکه‌های اجتماعی در ایران این را نشان می‌دهد که وقتی فقط در توئیتر این اتفاق می‌افتد به صورت دست چندم به جاهای دیگر می‌رسد. این مرحومه قربانی یک فرهنگ شایعه‌سالار و فرهنگی که دقت در اصل ماجرا ندارد شده. چون ما شنیدیم که این بنده خدا هم شنیده که ۶ماهه حبس داشته و اصلا مشخص نیست که چه بوده.»
او ادامه می‌دهد:«فقط توسط ایرانی ها توئیتر فارسی باشگاه آ ث رم بالای ۱۵هزار لایک و بیش از ۲هزار بار بازنشر شده.»

ماجرای مورد اشاره این کارشناس موج‌سازی از بیرون مرزهاست: «اصل محورهای توئیتر اول دعوت مردان و زنان ایرانی به یک جنبش بوده که از صفحه وزارت خارجه آمریکا شروع شد و فرح پهلوی.

بحث دوم تحریم استادیوم‌هاست و در مرحله سوم فشار به فیفا برای تحریم ایران و البته رویکرد دروغین این است که بگویندنظام جمهوری اسلامی نظام ضدزن است.»

او سپس می گوید: «آیا ما به مطالبه اجتماعی ورود به ورزشگاه رسیدیم؟ یا در شرایطی که قرار داریم تصویری از ایران و ایرانی در فضای رسانه ای جهانی فراهم می کنیم که ایران درگیر یک مشکل بزرگ و یک جنبش قریب الوقع است.»
او اینگونه بحث را باز می کند.

ماجرای دختر آبی چرا شکل می گیرد؟

ماجرای شکل گیری دختر آبی، مقوله ای است که محسن مهدیان سعی در تبیینش دارد. او می‌گوید: «بخشی به ابهام جامعه، بخشی به افول رسانه های رسمی برمی گردد. مساله بعدی نقش آفرینی رسانه های دیگری که نقش رسانه دارند و با ماموریت کار می کنند. می شود گفت هر کدام به یک دلیل و با یک راهبرد مشخص دارند کار می کنند. رسانه های ضدانقلاب بخش اول هستند. امروز رسانه های ضدانقلاب در این موضوع نقش آفرینی کلیدی هستند. اینها دنبال پروژه ای هستند که پروژه خودشان را باید دنبال کنند.»

مهدیان در ادامه گفت: «جای سوال است که یک خانمی که نماینده مجلس این مساله را به بحران اجتماعی تبدیل می کند و با یک کشور که در آن شورش است مقایسه می کند. شما سه سال است نماینده مجلس هستید یک قدم برای درست کردن این جامعه مردسالار برداشتید؟ یا آقای نماینده مجلس که می گوید ۶ماه حکم دادند به آن خانم. چرا یک نفر از ایشان سوال نمی کند منبع این حرف کجاست؟ من اعتقاد دارم بخشی از مدیران ناکارآمدی خودشان را در این چالش ها دنبال می کنند. همین ماجرای کارگردان هفت تپه را ببینید مسوولی که خودش متهم است چطور سهم خودش را نمی بیند و به حکم های سنگین اعتراض می کند؟ یکی از وزرای ما که ماجرا هیچ ربطی به او ندارد توئیت میزند که ماجرا را در دولت دنبال می کنیم! چرا این کار را می کند که مردم بگویند کار انتخاباتی می کنند.»

امامی اما موضوع را بیشتر بست داد و گفت:«خود قوه قضاییه هم در این ماجرا یک اشکال دارد که در دوره جدید رو به بهبود است نمی تواند با این موضوع برخورد درست کند؟ چرا همان لحظه موضع گیری و تبیین و شفاف سازی کامل اگر در مورد موضوع این خودسوزی اگر انجام می داد این همه مشکل و حاشیه به وجود نمی آمد. »

مهدیان در ادامه میزگرد به سلبریتی ها رسید و گفت: «سلبریتی ها بخش سوم هستند. سلبریتی ها فقط دنبال دیده شدن هستند. دماسنج اینها کار می کند ببینند کجا بهتر دیده می شوند. اساسا هیچ کاری ندارند که الان مصلحت چیست. »

او در ادامه نمونه هایی از اظهارنظرهای سلبریتی‌ها در فضای مجازی را مطرح کرد و گفت: «ایرادی ندارد که اینها دنبال دیده شدن باشند. ولی این نیاز دارد که ما یک قوانین بازدارنده داشته باشیم که اگر اظهارنظر اشتباهی کردند از آنها سوال شود. من نگران این سلبریتی ها هستم. همه جای دنیا هم اگر سلبریتی حرف می زند باید برود جواب بدهد. چرا خانم بازیگر نباید جواب بدهد که من یک ادعای کذب کردم این عوارض را داشت؟ اگر این کار را انجام بدهند این موضوع تا حد زیادی حل می شود.»

بخش پایانی بحث، تبیین حقوقی مسئله بود. در این بخش محمدمهدی توکلی حقوقدان روی خط برنامه آمد و در پاسخ به سوال مجری برنامه که پرسید: «اساسا دادگاه انقلاب صلاحیت رسیدگی به موضوعی مثل ورود زنان به ورزشگاه را دارد و اساسا این جرم است؟ »

او گفت:«در خصوص این موضوع از لحاظ حقوقی چند اشتباه رخ داده. دادگاه انقلاب یک مرجع استثنایی است که صلاحیت های ویژه و خاص دارد که در ماده ۳۰۳ برشمرده شده. جرایم علیه امنیت، افساد فی الارض و ... اساسا حضور دختران در ورزشگاهها جرم انگاری نشده و اگر احیانا روزی جرم انگاری شود و یا قاضی از یک ماده ای تفسیری داشته باشد و این را جرم بداند از صلاحیت های دادگاه انقلاب نیست. »

این وکیل دادگستری گفت:«درخصوص سحر خدایاری این نکته را بگویم که بعد از اینکه این اتفاق خودسوزی رخ داد، قبل از فوتش پیگیر این مساله شدیم و از طریق چند تا از همکارانی که آن روز در دادگاه انقلاب پرونده داشند پرس و جو کردیم و متوجه شدیم در خصوص ایشان اصلا هنوز حکمی صادر نشده بود. متاسفانه در فضای مجازی اینطور وانمود شد که ۶ماه حبس صادر شده و ایشان خودسوزی کرده. حتی نماینده های مجلس این مساله را دامن زدند که نشر اکاذیب است. اساسا ممکن است به مصالحی دولت حضور زنان در ورزشگاه را ممنوع کند ولی در هیچ قانونی این موضوع جرم انگاری نشده و اصلا در صلاحیت دادگاه انقلاب نیست و ثالثا اصلا برای این خانم حکمی صادر نشده بوده.»

توکلی سپس درباره اینکه شاکی این دختر و دلیل احضارش چه بوده گفت: «خانم سحر خدایاری می خواستند وارد ورزشگاه شوند و این اتفاق هم نیفتاده. و اینکه مقام مرتبط با حاکمیت حرف بیهوده ای در فضای مجازی می زند باید تحت تعقیب قرار بگیرد. احضار ایشان به دادگاه به خاطر ورود یا عدم ورود به ورزشگاه نبوده. »

او ادامه داد:«در نظام حقوقی مبتنی بر اسلام حتی حاکم جامعه، حتی ولی فقیه در خصوص جرایم هیچ مصونیتی ندارد. مصونیت نماینده مجلس اصل ۸۶ قانون اساسی است که از آن سو برداشت شده. در مقام ایفای وظایف نمایندگی در اظهارنظر و رای خود آزاداند. نه در توئیت زدن و اظهار نظر کردن و فضای جامعه را به هم ریختن.»
او گفت:« نمی توان آنها را به سبب نظراتی که در مجلس اظهار کرده اند یا آرایی که در مقام ایفای وظایف نمایندگی خود داده اند تعقیب یا توقیف کرد. »

این وکیل دادگستری در پایان پرسید:«آیا توئیتر صحن مجلس است؟»

توکلی در پایان گفت: «از لحاظ حقوقی این پرونده نکات بسیاری دارد اما این نکته را بگویم که با توحه به شواهد قطعا این خودسوزی نمی توانسته بدون همراه و شخصی باشد که آن حجم از بنزین و فندک را فراهم کند باشد.»

مهدیان هم در پایان گفت: «در سه دسته ای که گفتم مخاطب به سه نکته توجه کند. اول اینکه نقش راهبردی دشمن را بینند و دوم اینکه مسوولینی که وارد این حوزه ها می شوند از اینها کارآمدی بخواهند که وظیفه خودشان را عمل کنند. درباره سلبریتی ها هم به اندازه شهرتشان از اینها انتظار داشته باشند. با سلبریتی درباره موضوع کاری خودش حرف بزنند.»

امامی هم در جمع‌بندی بحث گفت: «ما در شرایطی هستیم که جنگ جنگ روایت هاست. باید بپذیریم که امروز رسانه های بزرگ تصویری با مکمل های فضای مجازی هستند که وارد این ماجراها می شوند. اگر ما روایت بزرگ نسازیم اساسا در جنگ روایت ها باختیم و فقط می گوییم این خانه خراب شده برویم آجرهایش را جمع کنیم و افراد را از زیر آوار دربیاوریم. باید نظام رسانه ای مان تقویت شود. به وضعیت بخش خبر در رادیو تلویزیون جمهوری اسلامی نقد داریم و نقد جدی به ناتوانی در ایجاد روایت های بزرگ داریم. نقطه بعدی تقویت حسن ظن اجتماعی به میثاق های ملی است که باید انجام شود.»