پیوند فوتبال و سینما؛ از مستطیل سبز تا پرده‌نقره ای

وبسایت نود: به بهانه جشنواره فیلم فجر، نگاهی خواهیم داشت به آن دسته از بازیکن ها که علاوه بر فوتبال، برای فعالیت در سینما هم وسوسه شدند. پیوند بین سینما و فوتبال در ایران و دنیا

اگر چه ریشه ای قدیمی تر دارند، اما باید گفت که هر دو پدیده عملاً در قرن بیستم متولد شدند. هر دو پدیده به سرعت مرزهای جغرافیایی را در نوردیدند و به سرعت، محبوب دل ها شدند. شهرت، محبوبیت و احتمالاً ثروت وجه مشترک این دو پدیده بود. هر دو پدیده، میلیون ها عاشق را در کنار هم جمع کردند تا به بهانه، عشقی مشترک روی صندلی ها یا سکوها بنشینند، گاهی لبخند زده و گاه اشک بریزند. عده ای غرق در پرده نقره ای باشند و عده ای دیگر، چشم از مستطیل سبز پر ندارند.

«فوتبال» و «سینما» اگر چه امروزه نه فقط یک پدیده بلکه یک صنعت عظیم هستند، هیچ گاه از رونق نیفتادند. حتی غول تکنولوژی هم نتوانست مانعی برای قد کشیدن آنها باشد و در دنیای مدرن و پسا مدرن امروزی، هنوز هم تیتر نخست بسیاری از روزنامه ها، به یکی از این دو پدیده جذاب تعلق دارد و هنوز هم عکس خوش تیپ ترین های دنیای فوتبال و سینما، روی جلد مجله ها را قُرق کرده است. با این که فوتبال و سینما از لحاظ دسته بندی، هیچ گاه در یک قالب و طیف قرار نمی گیرند، با این که فوتبال، ورزش اول دنیا و سینما هفتمین هنر دنیا است، اما باز هم پیوندی عجیب با یکدیگر دارند، پیوندی به درازای عمرشان!

دلیل این پیوند عمیق، ذات هر دو پدیده است. فوتبال نیز نوعی هنر بوده و یک فوتبالیست خوب، به همان اندازه نیاز به هوش و ذکاوت دارد که یک بازیگر خوب. از عمر پیدایش سینما در کشور ما، بیش از ۱۱۰ سال می گذرد. فوتبال هم اتفاق جدیدی برای مردم ما نیست. از همان روزهای نخستین سال های دهه ۱۳۰۰ خورشیدی که انگلیسی های مغرور در خندق های اطراف تهران و دروازه دولت، با یک جسم کروی شکل، بازی می کردند، فوتبال در ایران متولد شد.

البته روایتی دیگری داریم که می گوید فوتبال ایران در سال ۱۹۰۸ میلادی و هنگامی پا به عرصه وجود گذاشت که انگلیسی ها برای اکتشاف نفت به مسجد سلیمان سفر کرده بودند. جوانان عاشق و مستعد آن روزگار، به سرعت قوانین فوتبال را از چنگ انگلیسی ها ربوده و به تدریج، فوتبال تبدیل به یک ورزش مردمی در کوچه و بازار تهران، آبادان و سپس کل ایران شد. تقریباً ۸ سال پس از ورود سینما به ایران توسط مظفرالدین شاه، این بار نوبت ظهور یک پدیده فرنگی دیگر در سرزمین ما بود.

اما چیزی که برای بسیاری از مردم جالب تر بوده، پیوند این دو پدیده است. پیوند «سینما» و «فوتبال» یکی از جذاب ترین سوژه ها بوده و انگار جذابیتی پایان ناپذیر دارد. ارتباط فوتبال و سینما معمولاً ما را به یاد اتوبان های یک طرفه می اندازد چون کمتر بازیگر سینما را سراغ داریم که بعدها یک بازیکن حرفه ای فوتبال شود اما فوتبالیست های بسیاری را می توان نام برد که حین عمر ورزشی یا پس از آن، به سراغ هنر هفتم رفته اند. البته برخی از آنها هیچ استعدادی در زمینه سینما نداشته و فقط ناخنکی به آن زدند اما عده ای دیگر از فوتبالیست ها نیز استعداد خود در زمینه بازیگری را به رخ کشیدند. جالب این که پیوند بین سینما و فوتبال نه تنها در دنیا، بلکه در کشور ما نیز قدمت زیادی داشته و شاید در این زمینه، تا حدودی نیز پیشتاز باشیم!

هر سال در چنین روزهایی که جشنواره فیلم فجر برگزار می شود، تب سینما در کشور ما به اوج می رسد. به همین بهانه، قصد داریم تا موضوع پیوند بین فوتبال و سینما را در ایران و کل دنیا مورد بررسی قرار دهیم و از بازیکن هایی یاد کنیم که طعم شهرت و محبوبیت را در هر دو زمینه چشیده اند. این که ورود فوتبالیست ها به سینما، تجربه ای موفق بوده یا نه، بحثی متفاوت است که در این مقال نمی گنجد.

فوتبالیست های ایرانی که بازیگر شدند؛ از «عمو محراب» تا «سلطان»

ورود فوتبالیست ها به عرصه سینما و فیلم در ایران به دهه ۱۳۴۰ خورشیدی مربوط می شود. عزیز اصلی دروازه بان پرسپولیس در آن سال ها، با قد و قامت رشید و انعطاف بدنی بالایی که داشت، اولین بازیکن مطرحی بود که آکتور سینما شد. عزیز پرسپولیسی ها، بین سال های ۱۳۴۵ تا ۱۳۴۷ در ۷ فیلم مختلف به ایفای نقش پرداخت و به سرعت تبدیل به یکی از چهره های محبوب در فیلمفارسی شد. جالب این که اوج فعالیت هنری عزیز اصلی تا سال ۱۳۵۰ بوده و او از آن زمان به بعد، دور سینما را خط کشید. وی مدتی بعد به آلمان مهاجرت کرد و هنوز هم در اوج کهولت، در این کشور زندگی می کند.

اگر چه نام عزیز اصلی نه تنها در سینما بلکه در فوتبال نیز برای بسیاری از جوانان امروزی شناخته شده نیست، اما کمتر کسی را می شناسیم که «عمو محراب» را نشناسد. محراب شاهرخی که پرسپولیسی ها به وی لقب «مروارید سیاه» داده بودند، پس از جدایی از پرسپولیس و پیوستن به شاهین، برای اولین و آخرین بار در سال ۱۳۵۴، روی پرده نقره ای ظاهر شد و در فیلم «علف های هرز» به ایفای نقش پرداخت. عمو محراب یکی از بزرگ ترین بازیکن های تاریخ باشگاه پرسپولیس و اهل جنوب بود که بدون شک، فوتبالیستی زبده بود حتی اگر او را در زمره بازیگرهای مهم سینما قرار ندهیم. به قول مهدی حدادپور، «عمو محراب» سه بار مُرد!

چه کارکتری جذاب تر از علی پروین؟ «سلطان» در حالی که پیشنهادهای زیادی را برای بازی در فیلمفارسی ها پیش از انقلاب رد کرده بود، در سال ۱۳۷۹ در فیلم «فوتبالیست ها» در کنار حمید استیلی و افشین پیروانی به ایفای نقش پرداخت. البته این فیلم هرگز به توفیقی دست پیدا نکرد. به واسطه علاقه یکی از فرزندان علی پروین به بازیگری، او هنوز هم ارتباط نصفه و نیمه ای با دنیای سینما داشته و حتی در یک فیلم مستند تحت عنوان «سلطان» نیز حضور یافته است.

بر خلاف علی پروین اسطوره سرخ ها که طعم سینما را چشید، اسطوره آبی ها مرحوم ناصر حجازی علیرغم پیشنهادهای فراوان برای بازیگری، هرگز وارد این عرصه نشد. جالب این که، احمدرضا عابدزاده هم سابقه بازیگری داشته و یک بار در فیلم «ازدواج غیابی» در سال ۱۳۷۹ به ایفای نقش پرداخت که البته یک تجربه موفق برای «عقاب آسیا» نبود.

حمید درخشان، حسین یاریار، غلام فتح آبادی و مرحوم مجید سبزی (پسر خاله اصغر حاجیلو) هم از جمله بازیکن هایی بودند که بازیگری را در فیلم و یا سریال تجربه کردند هر چند که درخشان، فتح آبادی و سبزی به اندازه یاریار، بازیگرهای حرفه ای نبودند. اما وسوسه خودنمایی جلوی دوربین ها، مختص فوتبالیست های چند نسل گذشته نیست و بازیکن های نسل جدیدتر نیز به طور آماتور یا حرفه ای، پا به این عرصه گذاشتند.

اگر از نام هایی همچون خداداد عزیزی، محمد برزگر، فرزاد مجیدی، علیرضا نیکبخت واحدی، کریم باقری، آرش برهانی، وحید شمسایی، بهروز رهبری فر، محمد محمدی، مهدی امیرآبادی و علی موسوی بگذریم که تجربه ای کوتاه و آماتور در عرصه فیلم و بازیگری داشتند، بدون شک دو نام را نباید از خاطر ببریم. علی انصاریان و پژمان جمشیدی بر خلاف سایر رفقای فوتبالیست خود، فعالیت در سینما را به طور جدی دنبال کرده و تبدیل به بازیگرهای حرفه ای شدند.

پژمان جمشیدی بازیکن اسبق سایپا و پرسپولیس پس از یک تجربه موفق در سریال «پژمان» به کارگردانی سروش صحت، به قدری خوش درخشید که پیشنهادهای بعدی، پای وی را به عرصه تئاتر و سینما کشاند. می توان به جرأت گفت که پژمان جمشیدی تنها کسی است که کارنامه اش در سینما، چربش بیشتری به کارنامه اش در فوتبال دارد. در مورد علی انصاریان نمی توان قضاوتی مشابه با پژمان جمشیدی انجام داد اما فعالیت های یک اپیزودی او در چند سریال طنز طی سال های گذشته، تبدیل به حضوری مهم و حرفه ای در چند فیلم سینمایی از سال ۱۳۹۳ به بعد شده است. در مورد فیلم «مامان، بهروز منو زد!» با بازیگری نیما نکیسا در سال ۱۳۸۸ هم نمی توان به چیز خاصی اشاره کرد جز این که فعالیت نکیسا در موسیقی و خوانندگی، بسیار بهتر از این فیلم بود!

مجتبی جباری هم علاقه ویژه ای به کارهای عبدالرضا کاهانی داشته و حتی در فیلم «وقت داریم حالا» نیز سرمایه گذاری کرد. بازیکن سابق استقلال علاقه خاصی به سینما و فرهنگ دارد اما خودش تاکنون بازیگری را تجربه نکرده است. «مثلث آبی» هم یکی از فیلم های فوتبالی بود که در سال ۱۳۷۸ با سرمایه گذاری علی فتح الله زاده و بازیگری جواد زرینچه به روی پرده رفت اما هرگز پا نگرفت.

بزرگ ترین ستاره های دنیای فوتبال و پرده نقره ای

در سطح بین المللی هم شاهد گرایش برخی از بزرگ ترین ستاره های دنیای فوتبال به سوی سینما بودیم. پله اسطوره برزیلی در سال ۱۹۸۱ در سریال «پیروزی» درخشید و دو سال بعد هم در سریال «یک معجزه بزرگ» ظاهر شد. در فیلم «فرار به سوی پیروزی»، دو فوتبالیست مطرح یعنی پله و بابی مور در کنار سیلوستر استالونه و مایکل کین بازی کردند. پله در سال ۱۹۸۷ در فیلم «خود ستا»، نقش یک فوتبالیست آمریکایی را بازی کرد.

استن کالیمور و ایان رایت بازیکن های سابق لیورپول و آرسنال نیز همچون دیوید بکام، سابقه بازیگری دارند. بکام در سریال «گُل-Goal» حضور داشت هر چند که بیشتر نقش های وی در این سریال، ضربه زدن به توپ بود. اگر چه نمی توان «گُل» را یک فیلم قابل ذکر دانست اما بدون شک، یکی از مهم ترین فیلم ها با موضوع فوتبال، تلقی می شود. زین الدین زیدان سرمربی رئال مادرید نیز حدود ۱۰ سال قبل در یک فیلم مرتبط با زندگی خودش بازی کرد.

پل برایتنر یکی از بزرگ ترین بازیکن های تاریخ فوتبال آلمان و بایرن مونیخ نیز دو بار در سال های ۱۹۷۶ و ۱۹۸۶ به عنوان بازیگر، ایفای نقش کرد اما موفقیت های برایتنر در مستطیل سبز، قابل مقایسه با دستاوردهای وی در سینما نیست. شاید برایتان جالب باشد که بدانید کارلو آنچلوتی سرمربی کنونی بایرن مونیخ نیز در سال ۱۹۸۳ در یک فیلم کمدی با موضوع فوتبال به ایفای نقش پرداخت. به جرأت می توان گفت که هیچ کدام از موارد نامبرده، پرونده درخشانی را به عنوان بازیگر نداشتند و تنها دو بازیکن حرفه ای فوتبال هستند که در عرصه سینما به معنای واقعی موفق بودند؛ اریک کانتونا و وینی جونز

اریک کانتونا یکی از بهترین بازیکن های تاریخ باشگاه منچستر یونایتد، از سال ۱۹۹۵ یعنی اواخر دوران فوتبال خویش، به بازیگری روی آورد و تاکنون، در بیش از ۳۰ فیلم و مستند نقش اساسی ایفا کرده است. اگر چه کانتونا را بهترین بازیگر فرانسه نمی شناسند، اما باید گفت که او کارنامه موفق در سینمای کشورش داشت. وینی جونز بر خلاف اریک کانتونا، فوتبالیست تراز اول جهانی نبود اما در تیم هایی همچون ویمبلدون، چلسی، لیدز یونایتد و شفیلد یونایتد بازی می کرد. جونز که همواره یک شخصیت جنجالی داشت، از اواخر دهه ۱۹۹۰ میلادی، وارد عرصه سینما شد و حدود ۴۰ فیلم در کارنامه اش مشاهده می شود. بدون شک وینی جونزِ بازیگر، بسیار موفق تر از وینی جونزِ فوتبالیست است.