مغز شطرنج ایران در کلاس مربیگری فوتبال!

روزنامه شرق: دومین دوره کلاس‌های مربیگری فوتبال جلال چراغپور هفته گذشته در حالی در یکی از کافه‌های شمال تهران برگزار شد که یک میهمان ویژه داشت. میهمان افتخاری این کلاس‌ها، احسان قائم‌مقامی، اولین استادبزرگ شطرنج ایران بود؛ یکی از مغزهای متفکر شطرنج کشور که در آستانه ۳۹سالگی همچنان عضو تیم ملی این رشته است و حالا از نبوغ خود در تاکتیک‌های مختلف فوتبال رونمایی کرده است. قائم‌مقامی که از طرفداران سرسخت پرسپولیس هم به حساب می‌آید، از سوی بعضی از دوستانش، علاقه‌مند شده که مربیگری در فوتبال را تجربه کند. برای دقایقی با دارنده سه مدال برنز شطرنج آسیا هم‌کلام شدیم تا بیشتر از دلایل ورود او به عرصه فوتبال مطلع شویم.

آقای قائم‌مقامی شما در چند روز اخیر یکی از چهره‌های خبرساز ورزش کشور بودید. حضورتان در کلاس‌های دانش‌افزایى مربیگری فوتبال جلال چراغپور، توجه خیلی‌ها را به خودش جلب کرد. چه شد که استادبزرگ شطرنج ایران سر از مربیگری فوتبال در‌آورد؟

علاقه و شروع ارتباط من با فوتبال به سال‌های خیلی دور برمی‌گردد؛ زمانی که از پنج‌سالگی به صورت جدی فوتبال بازی می‌کردم. در زمان کودکی ما، بچه‌ها تفریح زیادی نداشتند و بیشتر گل‌کوچیک بازی می‌کردند. من هم که ساکن جنوب شرق تهران بودم و در کوچه‌پس‌کوچه‌های آن محله‌ها هم همه گل‌کوچیک بازی می‌کردند. این‌گونه شد که با فوتبال آشنا شدم. پدرم هم برای اینکه در این رشته پیشرفت کنم، تشویقم می‌کرد و خیلی برایم وقت می‌گذاشت. در مجموعه ورزشى زینبیه و زمانى كه در مسابقات مدارس و آموزشگاه‌هاى تهران بازى می‌كردم، به کلاس‌های فوتبال آقای چراغپور رفتم. به نظر من آقای چراغپور علاوه بر دانش بالاى مربیگرى همواره یکی از بهترین مربیان فوتبال رده‌های سنی پایه كشورمان بوده‌اند که نظیر ایشان را کم داریم. در مدتى كه زیر نظرشان كار كردم با الفباى فوتبال علمى و اصولى آشنا شدم و به نسبت سن درك خوبى از زمین و توپ و جریان بازى پیدا كردم.

آن روزها گذشت و شطرنج مسیر زندگی من را تغییر داد و باعث شد كه نتوانم مانند ١٢ سال اول زندگی‌ام براى فوتبال وقت بگذارم. البته از آن به بعد هر زمانی که فرصت شده، گل‌كوچیك و سالنی و چندین بار هم در زمین بزرگ بازى كرده‌ام. دلیل حضورم هم در کلاس دانش‌افزایی مربیگری استاد چراغپور، آقای مجتبی جباری بود. من و آقای جباری هر دو در محفلی بودیم که در آن صحبت از فوتبال بود. ایشان وقتی متوجه شدند من شاگرد استاد چراغپور بودم و با مباحث علمى فوتبال آشنا هستم، تحت تأثیر قرار گرفتند و به من پیشنهاد این را دادند تا توانمندی‌هایی را که در این زمینه دارم، ارتقا دهم.

خوشبختانه در دو روز اول این دوره چیزهاى زیادى یاد گرفتم. علاوه بر مجتبى جبارى خیلی از دوستان و چهره‌های مطرح فوتبال‌مان ازجمله وریا غفوری و غلامرضا عنایتى در این دوره حضور داشتند. قرار است این دوره ادامه داشته باشد و ساعت‌های بیشتری را با هم بگذرانیم. احتمالا در ادامه نشست‌ها از تبیین و تعمیم استراتژى‌ها و تاكتیك‌هاى شطرنج براى فوتبال هم تا حد امكان بهره خواهیم گرفت.

بعد از اینکه دوره‌های دانش‌افزایی را پشت سر گذاشتید، چه برنامه‌ای دارید؟ می‌خواهید حرفه مربیگری فوتبال را ادامه بدهید؟

من این پتانسیل را در خودم می‌بینم که در این زمینه به صورت حرفه‌ای فعالیت کنم. دوستان فوتبالی به من می‌گویند كه می‌توانم مربى بزرگى بشوم اما مسئله این است که من در حال حاضر بازیکن تیم ملی شطرنج هستم و فعلا باید به عنوان یك شطرنج‌باز تمرکز داشته باشم. شاید یک‌روزی مربی فوتبال شوم ولى این‌گونه نیست كه بگویم دو سال دیگر روی نیمکت مربیگری یک تیمی باشم و فعلا به آن فکر نمی‌کنم. الان فقط می‌خواهم علم فوتبال را یاد بگیریم و از آن لذت ببرم.

حضور در این کلاس‌ها تداخلی با برنامه و تمرینات شطرنج برایتان ایجاد نکرده؟

نه، من رشته تحصیلی‌ام مدیریت بوده و توانستم وقتم را مدیریت کنم که به علاقه‌مندی‌های خودم برسم. فکر می‌کنم در شرایط کرونا مردم بیشتر می‌توانند به خیلی از کارهایشان برسند. حداقل در مورد من که این‌طور بوده و توانستم در خیلی از ابعاد اقتصادی و اجتماعی به چیزهایی که قبلا نمی‌توانستم برسم، رسیدگی کنم.

در ابتدای صحبت‌تان گفتید با وجود اینکه فوتبال را حرفه‌ای دنبال می‌کردید اما یکباره مسیر زندگی‌تان تغییر کرد و به شطرنج روی آوردید. چه شد که این اتفاق افتاد؟

راستش من در معرض انتخاب قرار گرفتم که به شطرنج رسیدم. آن‌موقع که من فوتبال بازی می‌کردم، هم‌زمان شطرنج هم بازی می‌کردم. در آن مقطع مسابقات فوتبال و شطرنج نونهالان کشوری یک روز برگزار شد. فوتبال در مازندران بود و شطرنج در بندرعباس. با اینکه در فوتبال جلوتر بودم و خیلی پیشرفت کرده بودم اما شطرنج را انتخاب کردم و به بندرعباس رفتم. بعد از آن تلاش‌هایم برای یادگرفتن فوتبال کم‌رنگ شد اما این‌طور نبود که فراموشش کنم. همیشه مسابقات را تماشا می‌کنم و پیگیر اخبار فوتبال روز دنیا هستم.

شما یکی از طرفدارهای پروپاقرص تیم پرسپولیس هستید. از پرسپولیس و حضور اخیر این تیم در فینال جام باشگاه‌های آسیا هم برای خواننده‌ها صحبت می‌کنید؟

به همه بازیکن‌های پرسپولیس و کادر فنی این تیم خسته نباشید می‌گویم. در چند سال اخیر پرسپولیس دغدغه‌های زیادی را پشت سر گذاشته اما در چند ماه اخیر و مدیریت فعلی تصمیم‌هایی اتخاذ شد که قدری از آن فشارها از روی تیم برداشته شد و بازیکنان با آرامش بهتری در این مسابقات شرکت کردند. امیدوارم برنامه‌ریزی بهتری برای این تیم بشود. به نظر من به تیم استقلال هم در این مدت توجه درستی نشده است. مردم از این تیم‌های بزرگ انتظار دارند؛ به خاطر اینکه از این تیم‌ها حس خوب می‌گیرند. پس باید به اندازه شأن این تیم‌ها به آنها توجه شود.

عدم ثبات مدیریت و پرداخت‌های بی‌مورد می‌تواند لطمه‌های زیادی به تیم بزند که در نهایت همه آنها از کیسه مردم، بازیکنان یا خود باشگاه‌ها می‌رود. قسمت بدترش هم این می‌شود که بازیکنان به لحاظ روانی، ذهنی و جسمی تحلیل می‌روند و نمی‌توانند کیفیت مناسب را ارائه بدهند. پرسپولیس در فینال جام باشگاه‌ها با خیلی از مسائل دست‌و‌پنجه نرم کرد. تیمی که ۲۰ روز بازی نکرده بود، به نظر من نمایش خوبی داشت. البته تک‌اشتباه‌هایی داشت که به دلیل عدم انسجام ذهنی بعضی از بازیکنان بود اما نباید انتظار گزاف از این تیم داشته باشیم.

به اندازه‌ای که سرویس می‌دهیم باید توقع داشته باشیم. از تیمی که نفرات ذخیره‌اش کم است و متناسب با چنین بازی مهمی نیست نباید انتظار یک عملکرد ایدئال و بدون نقص را داشت. مردم هم به عقیده من دارند قدری احساسی با این قضیه برخورد می‌کنند. بازی‌کردن با تیمی مثل اولسان که سطح بالایی از امکانات را دارد، خیلی سخت است. پرسپولیس در کار تیمی موفق بوده و حتی یک الگو است. برای حفظ ساختار تیم پرسپولیس تلاش‌های مداومی از سوی ارکان اصلی تیم صورت می‌گیرد. مثال بارزش هم مصاحبه‌های حرفه‌ای بازیکنان این تیم به‌خصوص سیدجلال حسینی است که همیشه سعی می‌کند اتحاد و انسجام را برای تیم خود حفظ کند. یحیی گل‌محمدی به عنوان یک مربی هوشمند و با درایت تا حد امکان از حاشیه‌ها فاصله می‌گیرد.

از فوتبال فاصله بگیریم و به شطرنج برسیم. در این مدت که کرونا همه مسابقات را تعطیل کرده، رقابت‌های شطرنج به صورت مجازی برگزار شده و شطرنج‌بازان سرشان شلوغ بوده است. از تجربه این مدت بگویید.

بله برگزار شده اما متأسفانه برگزاری مسابقات آنلاین شطرنج با مشکلات زیادی همراه است. خیلی از اتفاق‌ها از دید داوران و ناظران پنهان می‌ماند. استفاده از ابزارهای ناصحیح، اصلا حس مسابقه را در فرد ایجاد نمی‌کند. شرایط مسابقات مجازی و حضوری به‌هیچ‌وجه با هم قابل مقایسه نیستند. امیدوارم هر‌چه زودتر کرونا برود تا با شور و هیجان قبل، مسابقه بدهیم. اما در بحث آموزش خوشبختانه شرایط خوبی در این مدت مهیا بوده است.

اتفاقا حتی بازار آموزش‌های آنلاین به نسبت زمانی که کرونا نبود، خیلی داغ‌تر شده است. پخش سریال ملکه شطرنج هم در این روزها باعث شده تا بچه‌ها به این رشته ورزشی بیش از پیش علاقه‌مند شوند و سمت آن بیایند. نگاه خانواده‌ها به شطرنج واقعا فرق کرده. به هر حال شطرنج نگاهی استراتژیک روی ذهن افراد حاکم می‌کند که آدم‌هایی با ذهن خلاق باشند و در لحظه، بهترین تصمیم را بگیرند. اینها همه کمک کرده که در شرایط فعلی استعدادهای زیادی به جمع خانواده شطرنج اضافه شود اما متأسفانه تشکیلات شطرنج کشور در حال حاضر اوضاع مناسبی ندارد. ۱۰ ماه است که فدراسیون شطرنج رئیس ندارد و هنوز انتخابات آن برگزار نشده است. هرچند سرپرست فعلی فدراسیون تلاش می‌کند که امورات را پیش ببرد اما بعضی افراد جریاناتی را به وجود آوردند که باعث شده این رشته لطمات زیادی ببیند. متأسفانه عده‌ای منافع شخصی را به منافع گروهی و ملی ترجیح دادند.

فکر نمی‌کنم صندلی ریاست این فدراسیون به‌جز حس مسئولیت و خدمت، ارزش دیگری داشته باشد. این خوب نیست که عده‌ای از بزرگان شطرنج با زیرسؤال‌بردن ارزش‌ها بر مبنای منافع شخصی این‌چنین به شطرنج ضربه می‌زنند. امیدوارم با یک نگاه جامع بتوانیم با همدلی و اتحاد با استفاده از تمامی ظرفیت‌های موجود شطرنج کشور به یک ساختار منسجم برای هدایت این رشته ورزشی دست پیدا کنیم و با انتخاب یک گزینه اصلح، شرایط خوبی را پیش‌روی شطرنج ایران قرار دهیم.