شاعران داستان نویس ایران

روزنامه هفت صبح: اولین رمان احمدرضا احمدی با عنوان «آپارتمان، دریا» به تازگی روانه بازار کتاب ایران شده است؛ به مناسبت انتشار این کتاب به برخی از مهمترین شاعران داستان نویس ایرانی پرداخته ایم ...

نیما یوشیج

1338-1276

پدر شعر نو، اولین مجموعه داستانش را در سال 1350 چاپ کرد؛ کتابی با عنوان «کندوهای شکسته». دو سال پیش هم داستان هایی از او با عنوان «نیمای داستان» از سوی نشر مروارید منتشر شد اما واقعیت ماجرا این است که خود نیما هم گویا علاقه چندانی به بعضی داستان هایش نداشته.


دو فصل از رمان هایی با عنوان «آیدین» و «حسن وزیر غزنه» را که در نشریات سال های ۱۳۰۵ منتشر کرده بود، یا گم کرد یا سوزاند! اما مهمترین داستانش را «مرقد آقا» می دانند. نیم این داستان را در سال ۱۳۰۹ نوشته که ماجرای آن در یکی از روستاهای شمال کشور می گذرد. مضمون آن هم مقابله سنت و مدرنیسم است.

چند داستان دیگر تمثیلی هم از نیما موجود است اما «نیما» داستاتن، حتی برای خودش اعر هم چندان جدی نبوده و امروز برای ما هم نیست. او هنگام بازگشت به زادگاهش، سرما خورد و ذات الریه گرفت و پس از مدت کوتاهی در دی ماه ۱۳۳۸ درگذشت. مجموعه اشعارش به همت سیروس طاهباز همچنان در بازار کتاب ایران معروف و مقبول است.

احمد شاملو

۱۳۷۹-۱۳۰۴


شاملو کتاب های متعددی به فارسی ترجمه کرده؛ از جمله رمان های معروف «پابرهنه ها» نوشته زاهار یا استانکو یا «دُن آرام» اثر میخائیل شولوخوف. داستان هایی نیز به فارسی برگردانده که همچنان مورد علاقه اهالی ادبیات است؛ داستان هایی مثل «دماغ» اثر ریونوسکه آکوتاگاوا و شازده کوچولوی اگزوپری. البته شاملو این داستان را به اسم «مسافر کوچولو» ترجمه کرد و ترجمه ابوالحسن نجفی (همان شازده کوچولو) امروز مقبول تر است.
او تحقیقات ارزشمندی در زمینه فرهنگ و آداب رسوم عامه هم انجام داده که بخشی از آنها تحت عنوان «کتاب کوچه» به چاپ رسیده اما از تمام اینها که بگذریم داستان هایی که نوشته زیاد نیستند؛ یکی «خیمه گُر گرفته شب» است (1334) و دیگری کتاب «درها و دیوار بزرگ چین» (1352). داستان های شاملو بیشتر حالت قصه یا حکایت دارند و در آنها کاملا تحت تاثیر کافکا و هدایت است اما همه می دانیم «الف. صبح» که بعدها به نام «الف. بامداد» تغییر نام داد، بسیار مشهورتر از شاملوی قصه نویس است.

مهدی اخوان ثالث

1369-1307

مهدی اخوان ثالث قبل از «زمستان» مجموعه شعر دیگری هم منتشر کرده بود با عنوان «ارغنون» اما در سال 1335 بود که با چاپ «زمستان» (نخستین شعر نیمایی اش) به شهرت رسید. او از جمله شاعرانی است که روزگار را بیشتر به تدریس گذراند؛ از معلمی در روستاها بگیر تا دبیری در پایتخت و بعد هم تدریس در دانشگاه.


در کار دوبله فیلم های مستند هم مدتی فعالیت داشت. مقالات و نقدهای ادبی اش هم زبانزد است؛ از جمله «بدعت ها و بدایع نیما یوشیج» (۱۳۵۷) و «عطا و لقای نیما» (۱۳۶۱). او مجموعه داستانی دارد با عنوان «مرد جن زده» که شامل ۴ داستان کوتاه است. اخوان این مجموعه را در سال ۱۳۵۴ به چاپ رساند. داستانی هم با نام «درخت پیر و جنگل» دارد که در سال ۱۳۵۵ منتشر کرد و برای نوجوانان است. اخوان در داستان هایش از همان زبانی بهره می برد که ویژگی زبانی آثار شاعرانه اش است؛ نوعی زبان کهن، یادنامه اش با عنوان «باغ بی برگی» تالیف مرتضی کاخی یکی از بهترین کتاب هایی است که درباره مهدی اخوان ثالث نوشته اند.

فروغ فرخزاد

۱۳۴۵-۱۳۱۳

سال ۱۳۳۰ تا ۱۳۳۶، سال های مهمی در زندگی فروغ فرخزاد است. او در این سال ها، در ۱۷ سالگی مجموعه شعر «اسیر» را به چاپ رساند، در ۲۱ سالگی «دیوار» را و در ۲۳س الگی، «عصیان». این مجموعه ها موجب شد نقدهای فراوانی علیه او مطرح کنند اما فروغ، شهرتش را نیز مدیون همین اشعار است.


همزمان با چاپ دفتر شعر «عصیان»، داستان های کوتاهی هم نوشت حه در تمام شان می توان رد پای شاعر «عصیان» را دید. او در این داستان ها همان انسان بی پروا و عصیانگری است که در دفترهای شعر آغازینش نشان می دهد.

تا اینجا ما با «فروغ»ی شاعر و داستان نویس مواجه هستیم اما پس از آن بیشتر بر شعر تمرکز کرد تا اینکه در سال ۱۳۴۳، «تولدی دیگر» را منتشر کرد. «تولدی دیگر» در واقع مانیفست تازه او در جهان شعری اش به شمار می آید. پس از آن هم مجموعه «ایمان بیاوریم به آغاز فصل سرد» را به چاپ رساند تا جایگاه خود را در شعر معاصر ایران به عنوان شاعری بزرگ تثبیت کند.

طاهره صفارزاده

۱۳۸۷-۱۳۱۵

ترجمه دو زبانه (فارسی و انگلیسی) خانم صفارزاده از قرآن، یکی از آثار ماندگار این بانوی فقید است. او پس از ۲۵ سال تلاش در سال ۱۳۸۰ ترجمه خود از قرآن را به چاپ رساند که با عنوان کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شناخته و تقدیر شد.


صفارزاده پیش از آن، به عنوان شاعر و مترجم و استاد دانشگاه در حوزه زبان و ادبیات انگلیسی مطرح بود. جالب است اولین کار ادبی طاهره صفارزاده چاپ مجموعته داستانی بوده با عنوان «پیوندهای تلخ» که آن را در سال ۱۳۴۰ به چاپ رساند؛ کاری که برای صفارزاده شهرت یک داستان نویس را به همراه نداشت اما یک سال بعد، نخستین دفتر شعرش (رهگذر مهتاب) توجه منتقدان را برانگیخت.

در سال های بعدی هم «طنین در دلتا»، «سد و بازون» و «سفر پنجم»، شهرت او را به عنوان شاعری پیش رو به تثبیت رساند. اشعار صفارزاده بعدها آراء و عقایدی دینی به خود گرفت که نتیجه آن، دفترهای شعر «بیعت با بیداری»، «مردان منحنی» و «دیدار با صبح» است.

احمدرضا احمدی

۱۳۱۹

احمدرضا احمدی از جمله شاعران موسوم به «موج نو» است که نخستین مجموعه شعرش را در سال ۱۳۴۱ به جاپ رساند. در مقایسه با شاعران دیگر، احمدی داستان های زیادی نوشته. هر چند این داستان ها همگی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان هستند؛ مثل «عکاس در حیاط خانه ما منتظر بود»، «نوشتم باران، باران بارید»، «هفت روز هفته دارم» و ... اما رمان «آپارتمان، دریا» که به تازگی از سوی نشر نیکا به چاپ رسیده، اولین رمان بزرگسال اوست.


احمدی در این اثر همان نگاهی را دارد که در اشعارش می توان یافت؛ سادگی، خلوت و پرهیز از پیچیدگی های فرمی یا تکنیکی که باعث گریز مخاطب می شود. لحظات بکر و زیبا و شاعرانه در این رمان فراوان است و مطالعه آن برای علاقمندان رمان جذاب و شیرین خواهد بود.

از جمله مجموعه شعرهای احمدی نیز می توان به «چای در غروب جمعه روی میز سرد می شود»، «لکه ای از عمر بر دیوار بود»، «من فقط سفیدی اسب را گریستم»، «وقت خوب مصائب» و «دفترهای واپسین» از جمله مجموعه های شعر این شاعرند.

محمدعلی سپانلو

۱۳۱۹

سپانلو تاکنون بیش از ۱۵ مجموعه شعر و ۱۰ ترجمه شعر و داستان و چند کتاب برای کودکان منتشر کرده. او مجموعه ای با نام «بازآفرینی واقعیت» (۱۳۴۹) از داستان های کوتاه ایرانی - همراه با نقدی کوتاه درباره آنها - فراهم آورده که جلد دوم آن با عنوان «در جستجوی واقعیت» در سال ۱۳۷۷ منتشر شد. ویرایش تازه این کتاب سال گذشته از سوی نشر افق منتشر شد.


از آثار پژوهشی او می توان به «چهار شاعر آزادی» اشاره کرد که کتابی است درباره زندگی و آثار عارف قزوینی، میرزاده عشقی، ملک الشعرای بهار و فرخی یزدی. در «نویسندگان پیشرو ایران» (۱۳۶۲) نیز خلاصه ای از تاریخ ادبیات معاصر ایران ارائه داده است.

داستان های او به اندازه اشعارش نیست. مجموعه ای دارد با عنوان «مردان» که آن را در سال ۱۳۵۱ چاپ کرد و کتابی دیگر با عنوان «قصه قدیم» که ۷۰ قصه بنا بر منابع ایرانی - اسلامی است. سپانلو در سال ۲۰۰۳ موفق به دریافت نشان «شوالیه هنر و ادبیات» فرانسه شد.

عمران صلاحی

۱۳۸۵-۱۳۲۵

عمران صلاحی، طنزنویس و شاعر فقید ایرانی،در سال ۱۳۵۲ به «گروه ادب امروز» رادیو - تلویزیون (با مدیریت نادر نادرپور) پیوست و تا زمان بازنشستگی (۱۳۷۷) در این سازمان مشغول به کار بود. او از سال ۱۳۵۴ شروع به چاپ شعرها و طنزهایش کرد. از صلاحی چند مجموعه شعر فارسی مثل «قطاری در مه» (۱۳۵۵) و «آی نسیم سحری» (۱۳۷۹) و چند مجموعه شعر ترکی آذربایجانی و منتخباتی از آثار معاصران و کلاسیک ها نظیر «طنزآوران امروز ایران» (۱۳۴۹) و «ملا نصرالدین» (۱۳۷۹) هنوز هم در بازار کتاب ایران موجود است.


او در سال ۱۳۷۷ قطعات طنتزآمیز «حالا حکایت ماست» را به چاپ رساند. در سال ۱۳۷۹ نیز داستان های طنزآمیزی چاپ کرد با عنوان «از گلستان من ببر ورقی». «شاید باور نکنید» هم رمان عمران صلاحی است که آن را در سال ۱۳۷۴ در سوئد به چاپ رسانده اما صلاحی را بیش از آنکه به داستان نویسی بشناسند، او را طنزنویسی خبره می دانند و به این نام مشهور است.

محمد شمس لنگرودی

۱۳۳۰

شمس لنگرودی فعالیت شاعری اش را همزمان با داستان نویسی آغاز کرد و در سال ۱۳۵۰ آثار داستانی و اشعارش را در مطبوعات چاپ کرد. او مجموعه اشعار فراوانی به چاپ رسانده که نخستین آنها «دریای تشنگی» ست. لنگرودی بعدها برای دفتر شعر «نت هایی برای بلبل حلبی» در سال ۱۳۷۹، برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی نیز شده است.


او در سال ۱۳۷۷ اثری پژوهشی با عنوان «اریخ تحلیلی شعر نو» به چاپ رساند که چهار جلد است ودر حال حاضر یکی از مراجع دانشگاهی و تحقیقاتی به شمار می آید. شمس لنگرودی تا به حال داستان هایی برای کودکان و نوجوانان نیز چاپ کرده. مجموعه داستانی هم با عنوان «شیر» دارد که آن را در سال ۱۳۶۴ منتشر کرده و در حوزه بزرگسال است اما در سال ۱۳۷۲ رمانی نوشت با عنوان «رژه بر خاک پوک» که به اندازه اشعارش مشهور نیست. این رمان نثر و فضایی شاعرانه دارد و توصیفی است از تحولات تاریخ معاصر ایران به شیوه رئالیسم جادو.

سید علی صالحی

۱۳۴۴

صالحی از شاعران پرکار دو دهه اخیر ایران است و مجموعه شعرهای متعددی به چاپ رسانده. جالب اینجاست، تعداد رمان هایی هم که چاپ کرده، فراوان است؛ «رقص رنج» (۱۳۵۹)، «خیر آن سال ها» (۱۳۶۱)، «تذکره ایلیات» (۱۳۶۵) و «مرگ پلنگ» (۱۳۸۷). با وجود تلاش فراوان او در حوزه داستان نویسی و چاپ این تعداد رمان، صالحی را هنوز هم به شعر و شاعری می شناسند.


او پایه گذار «شعر گفتار» در ایران است و وجهه شعری بسیار پررنگتری نسبت به وجهه داستان نویسی اش دارد. حتی عده ای از منتقدان او را در داستان نویسی ناموفق می دانند. صالحی بعضی رمان هایش را با نام «خسرو سمیعی» به چاپ رسانده که خود نکته حائز اهمیتی است. «مثلثات و اشراق ها»، «عاشق شدن در دی ماه، مردن به وقت شهریور»، «نشانی ها»، «آخرین عاشقانه های ری را» و «ردپای برف» از جمله آثار او در حوزه شعر است. برخی شعرهایش را نیز زنده یاد «خسرو شکیبایی» دکلمه کرده که از سوی مخاطبان بسیار استقبال شد.