شوخی امین حیایی در «عصر جدید»، واقعاً نژادپرستانه بود؟
در برنامه عصر جدید شوخی امین حیایی با یکی از شرکتکنندگان باعث ایجاد واکنشهایی در فضای مجازی شد و عدهای این شوخی را با برچسب «نژادپرستی» ناروا قلمداد کرده و اهمال صدا و سیما در بازبینی برنامه و حذف این شوخی را درست ندانستند.
برترینها: در برنامه عصر جدید شوخی امین حیایی با یکی از شرکتکنندگان باعث ایجاد واکنشهایی در فضای مجازی شد و عدهای این شوخی را با برچسب «نژادپرستی» ناروا قلمداد کرده و اهمال صدا و سیما در بازبینی برنامه و حذف این شوخی را درست ندانستند.
ماجرا از این قرار بود که یکی از شرکتکنندگان در حمام حبس و همین امر باعث تاخیر حضور او در ایستگاه قطار شده بود. وی در پاسخ به سوال مجری درباره علت این تاخیر گفت که در حمام خانه دوستش بوده و قصد دوش گرفتن داشته، در این لحظه امین حیایی به شوخی گفت: «دوستت گفته برو و تا سفید نشدی بیرون نیا».
شوخی شبه نژادپرستانه امین حیایی در عصر جدید
پیش از هر نوع قضاوتی در مورد محتوای این جمله و استنباط محتوای نژادپرستانه از آن بهتر است تعاریف معمول از نژادپرستی را مرور کنیم.
در یک تعریف ساده، نژاد پرستی چنین معرفی میشود: «نژادپرستی نوعی از تبعیض است که متمرکز بر تفاوتهای نژادی حاصل از تفاوتهای ظاهریِ جسمی/ فیزیکی است. به عنوان مثال، چون سفید بودن نشانۀ برتری است و من سفیدم و تو سفید نیستی، پس من از تو برترم.» (کالبدشکافیِ نژادپرستی از منظر روانشناسی/ اسماعیل درمان)
در کتاب «فرهنگ سیاسی» اثر داریوش آشوری برای نژادپرستی زیر نام «نژادگرایی» چنین تعریفی آورده شدهاست: «نژادگرایی نظریهای است که میان نژاد (انسان) و پدیدههای غیر زیستشناسی مانند دین، آداب، زبان و… رابطه ایجاد کرده برخی نژادها را برتر از دیگر نژادهای بشری میشمارد. در این نظریه برتری نژادی مستقل از شرایط محیطی و اجتماعی رشد افراد عمل کرده و دست تقدیر برخی نژادهای بشر را برتر و برخی دیگر را پستتر گردانیدهاست.»
در تعاریف بالا «نژاد» وجه رجحان و برتری و غلبه عدهای از افراد بر افرا دیگر قرار میگیرد. در این تعاریف آنچه بارز است، بحث تزاحم حقوق و منافع است. عدهای در پی انحصاری کردن مزایای عمومی، تفاوتهای بیولوژیکی، زبانی، قومی و ... را دستاویز و پایه استدلال خود قرار داده و در صدد به دست آوردن حقوق مضاعف بر میآیند.
با این مقدمه آیا در اتفاقی که در برنامه عصر جدید و در کلام امین حیایی چنین چیزی محقق شد؟ از یک زاویه پاسخ منفی است چرا که تزاحم منافع در این برنامه مطرح نبوده و طرح چنین شوخیای ماهیت سلب حقوقی ندارد. از زاویهای دیگر، اما باید دانست که زبان خنثی نیست و همواره سویههای ایدئولوژیک خود را پیش میکشد، در زبان هیچ چیز اتفاقی و بدون تاثیرات بیرونی شکل نمیگیرد.
ممکن است بسیاری از ما در هنگام سخن گفتن به این امر واقف نباشیم، اما کلام و گفتار ما مطلقا منبعث از سویههای ایدئولوژیکی است. محمود فتوحی در اینباره مینویسد: «.. برخی واژهها در میان گروههای سیاسی، انرژی و قدرت ایدئولوژیک دارند و مثل تپانچة آماده شلیک هستند. واژه در مقام نشانة ایدئولوژیک با انبوهی از تار و پودهای ایدئولوژیکی درهم تنیده شده و شناسنامة ایدئولوژیک دارد... از این رو نشانهها تابع ارزشها و عقاید یک گروه اجتماعی سازمان یافتهاند؛ و معنای آنها در چارچوب تفسیر و خوانش توافقی ایدئولوژیک محدود میشود.»
اینکه واژهها در چه بافتاری چه ایدئولوژیای را شکل میدهند و القا میکنند، موضوعی است که بسیاری از متغیرها همچون تاریخ، مسائل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و حتی زیستمحیطی بر آن تاثیر میگذارد. اگر بخواهیم با این پیشفرض تئوریک گفتار امین حیایی را بررسی کنیم باید ببینیم که آیا «سیاهپوستی» و «سفیدپوستی» و صحبت از مسائلی که در بسیاری از کشورهای دیگر نژادپرستانه قلمداد میشود، در زبان و فرهنگ و تاریخ ما نیز نژادپرستانه است؟
کاربری نوشته بود که اگر در کشوری دیگر چنین کلامی بیان میشد آن شبکه را تعطیل و فرد را بازداشت میکردند. این سخن درستی است. امروزه درکشورهای اروپایی و غربی طرح سخنان نژادپرستانه عملی مجرمانه محسوب میشود. اما این سوال که در ایران، مسائل نژادپرستی با فاکتور رنگ پوست، چقدر پیشینه داشته است شاید بتواند کمی ابعاد مسئله را شفافتر کند. یک دلیل مجرمانه تلقی شدن چنین سخنانی در کشورهای اروپایی و غربی به خاطر سابقه عریض و طویل نژادپرستی در تاریخ کشورهای آن است.
مثلا در آمریکا سیاهپوستان و افراد بومی تا سالها از حقوق اولیه و انسانی خود محروم بودهاند و رنگ پوستشان علت رواداری تبعیضات گسترده بود. در قرون نوزدهم و بیستم در آمریکا سیاهپوستان اجازه تحصیل در مدارس سفیدپوستان را نداشتند، اموالشان غارت میشد، حق رای و حتی حق استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی را نداشتند و با حداقل دستمزد روزگار خود را سپری میکردند. حتی هنوز هم نشانههای برخورد نژادپرستانه با سیاهپوستان در آمریکا قابل مشاهده است.
سال گذشته بسیاری از سیاهپوستان در اعتراض به کشته شدن یک جوان سیاه توسط پلیس اعتراض کردند. این جوان با شلیک بیست گلوله کشته شده بود و پلیس در توضیح کشتن وی گفته بود که به وسیلهای که این جوان در دست داشته مشکوک شده، اما آن وسیله تلفن همراه بوده. با گذشت چند دهه در این کشور هنوز هم انگشتان اتهام در هنگام وقوع حادثهها، ابتدا رو به سوی سیاهان دارد.
در چنین شرایطی زبان با وجود این تاریخچه حاوی پیامهای ایدئولوژیک خواهد بود و شاید بیان گفتار امین حیایی در این بافتار سلسهای از القائات را در اذهان عمومی ایجاد کند که منجر به شکلگیری مجدد تفکر نژادپرستانه باشد، در این صورت باید قوانین نظارتی به عنوان یک اهرم بازدارنده به موضوع ورود کنند و پیگیری جدی آن در دستور کار قرار گیرد، اما در کشور ما نژادپرستی بیشتر بر بستر اقوام و ادیان در جریان بوده و کمتر در مورد سیاه یا رنگینپوستها شاهد سوگیریهای نژادپرستانه بودهایم؛ با این تفاسیر برداشت نژادی از سخنان این بازیگر چندان مطرح نیست. در ناخوداگاه جمعی ما ایرانیان رنگ پوست عامل برتری نبودهاست و همچنان هم این موضوع کمرنگ است، اما بحث قومیت همواره مطرح بوده و همچنان هم هست.
اینکه دیده میشود برخی از بازیکنان خارجی که در لیگ فوتبال ایران مورد تمسخر قرار میگیرند درست است که فعلی نژادپرستانه است، اما محتوای آن با برخوردی که مثلا با «دنی آلوز» بازیکن برزیلی بارسلونا شد تفاوت بسیار دارد. چرا که ریشههای این دو برخورد متفاوت است.
هر چند که تلقی محتوای نژادپرستانه از کلام امین حیایی در برنامه عصر جدید با کمی مکث و سوال روبرو است و عقبه ما، تاریخچه این شاخه از نژادپرستی را در خود ندارد، اما نباید این مسئله را از نظر دور داشت که حیطه زیست روانی ما تنها در درون مرز کشورمان نیست؛ امروزه به کمک تکنولوژی مراودات اطلاعاتی در همه حوزهها بیش از پیش وجود دارد، به عبارت دیگر در این دهکده جهانی افراد از اخبار و احوال و تاریخچه یکدیگر بیخبر نیستند؛ در این صورت چناچه واژهای یا عبارتی تلقی نژادپرستانه ایجاد میکند، ورای قانون، بهتر است با مراعات موازین اخلاقی و انسانی از بیان آن پرهیز شود.
به هر روی از عوامل و مسئولین صدا و سیما انتظار میرود که حساسیت مضاعفی نسبت به این امور داشته باشند و با نظارتی دقیقتر از احتمال شکلگیری گفتمان تبعیض جلوگیری کنند. این نخستین بار نیست که محتواهایی از این دست با اغماض بر روی آنتن تلوزیون میروند.
مصداقهای جنسیتی آن فراوان است. اما جامعه با واکنشی درخور ملاکها و معیارهای خود را تحمیل خواهد کرد و خواست عمومی مبنی بر ارائه محتوای درخور شان انسانیت غالب خواهد شد.
نظر کاربران
واه واه، حالا انقد ایرادای بنی اسرائیلی بگیرین که این یه دونه برنامه جالب و به روز سیمای میلی رو هم تعطیل کنن. یعنی شماها از عربستان هم کمترین که نمی تونین از همین یه دونه برنامه با استایل جدید لذت ببرین. خاک. بشینین همون آت و آشغالای تلویزیونو ببینین دهناتونم ببندین
پاسخ ها
ای ول
مبادا منفیا عقب بمونن. مبادا واپسگراها عقب بمونن
استایل جدید؟!؟!
یکی منو از هنگی دراره!
ای بابا برترینها شدی عین بچه ها..
اینکه ایرانی جماعت خودشو در کنار سفیذ اروپایی قرار میده هم ناشی از توهمه.ایرانیها سفید نیستند و ژنهای قاطی دارند.در جنوب ایران ژنهای افریقایی هم هست.خیلی ها ممکنه در ظاهرشون نشون ندن ولی ژن افریقایی یا مغولی و غیره داشته باشند
نژادپرستی رو توجیح نمی کنه
می دونین چرا فرهنگ غرب بهتره چون اگه چنین اتفاقی تو یکی از شبکه هاشون می افتاد کل شبکه تعلیق بود بعدشم کلی معذرت خواهی می کردن اما اینجا مردم ازش طرفداری می کنن من غرب پرست نیستم اما فرهنگ ما واقعا ایراد داره ما اینجا سیاهم داریم خودتون رو بزارین جای اونا ناراحت نمی شدین؟ من خیلی خجالت کشیدم نژادپرستی صفت بدیه
من به عنوان ببیننده مشکلی با این حرف ندارم چون خودش یه بازیگر هست و در طول همین برنامه همش شوخی میکنند
فکرتون مشکل داره
پاسخ ها
تو به عنوان بیننده؟ به تو توهین نکرده به سیاهپوست ها توهین کرده
دوستت گفته برو و تا سفید نشدی بیرون نیا .کجای این حرف نژاد پرستانه است طرف پوستش سفیده بهش میگن اینقدر تو حمام پوستش را کیسه کشید که سفید شد به نوعی تمیز شدن زیاد وشفافتر شدن پوست منظوره حتی رنگین پوست هم باشه باز همین مفهوم را داره کی تو این مملکت بخاطر رنگش مورد نژادپرستی قرار میگیره از یک کاه کوه میسازید بما چه غرب این کلمه نژاد پرستانه است این برنامه برا ایرانیها وفارسی زبانانه که همه اونها این برداشت نژاد پرستانه را ندارن.مگر چند نفر که خواستن حرفی زده باشند
پاسخ ها
غرب و شرق؟ چه فرقی داره این نژاد پرستیه؟
کسی که برداشتش مهمه ما نیستیم سیاه ها هستن بعدشم گیریم این برنامه برای فارسی زبانه و ما هیچ سیاهی تو ایران نداریم دلیل می شه به مردم کشور های دیگه توهین کنیم؟؟ دوست عزیز یک برنامه غربی مطمئنا نمی تونه به ایرانی ها توهین کنه و بگه ما مخاطبمون ایرانی نیست پس توهینم نیست
حالا اقای حیایی چون کلا شوخه یه تیکه پروند
این نژاد پرستی نیست که اینقد بزرگش میکنن
امین حیایی انسان فوق العاده اییه
پاسخ ها
همه چیز ارومه .....
واقعا ادم خوبیه
تو بمن دل بستی....
یک انسان فوق العاده نژادپرست نیست
اخی انقد کم بدبختی و مشکل تو این مملکت دادیم که روزنامه نگارامون از فرط بیکاره دنبال چه سوژه هایی که نمیرن واقعا که چقد سخت کار میکنید خسته نباشید دست مریزاد
پاسخ ها
فرهنگ خیلی مهم تر از این حرفاست
حالا همچین میگید که انگاری ما مهد حقوق بشر و آزادی بیان هستیم . همه دنیا میدونن ایران از لحاظ معیارهای حقوق بشری در سطح کشورهای در جه سه افریقاست .یعنی تمدن زیر صفر در جامعه جهانی که ای حرفارو نداره
پاسخ ها
مثلا کشور خودت در سطح اروپاست؟
کمتر غلط کن
چقد بی جنبه شدین یه شوخی ساده بود دیگه
جالب اینه که امین حیایی نگفت بلکه احسان علیخانی گفت
پاسخ ها
تو اصلا ديدي؟:/
جالب اينه كه دونفر هم لايكت كردن
بابا اینقدر زر نزندید دیگه شورشا دراوردیدهرکی از راه میرسه نظر میده یارو یه شوخی کرد حالادیگه ولکن نباشید همه چیتون تکمیل شده فقط حرف این بابا اشتباه
اون پسر12 ساله فوت کرده میگن از عصر جدید تاثیر گرفته اینم ک حالا یه شوخی کرده و شما هم ایراد بنی اسرائیلی میگیرین حالا یکاری کنید ک این برنامه هم جمع کنن ما فقط همین ی چیز رو داریم برا سرگرم کردن تو سینمای ایران واقعا جای تاسف داره
تو پازپچش حذف نکردن شوخی امین حیایی رو
بعدشم این بهونه های بینی اسرائیلی واقعا مسخره هست
با اینکه امین حیایی را دوست دارم ولی بهتر بود این جمله را نمی گفت
واقعا قصدش نژاد پرستی نبود.حمام رفتن و سفید شدن یه اصطلاحه که خیلی ها هم ازش استفاده می کنن.چون سفیدی نشانه ی تمیزی است.واقعا منظورش از سفید شدن، تمیز شدن بوده.چرا ما عادت کردیم در مورد هر چیزی،برداشت اشتباهی داشته باشیم.
پاسخ ها
یعنی سیاهپوستا کثیف اند؟ ایرانیهای سبزه هم کثیف اند لابد.ایران کشوری گرمسیره و احتمال پوست تیره بیشتر از روشنه
زشته به خدا یه سریا فقط با این هدف تلویزیون رو میبینن که توش یه اشکال بیخود بگیرن مثل این برنامه
والا منم برنامه رو ديدم اصلا از حرف امين حيايي حس بد يا برداشت بدي نداشتم
فقط داشت شوخي مي كرد...
چرا انقد بزرگش مي كنيد؟!!؟
پاسخ ها
تو سیاهی؟
بنظر من فقط چرت و پرته این حرفا
اصلا هم جای ناراحتی نداره
الکی سر مردم و با این چرت و پرتا داغ نکنین
کلمه ی شوخی لفظ عجیبی است برای لاپوشانی این سخنان حیایی، کوین اسپیسی برای لمس بدون رضایت طرف آن هم مرد از سريالي به مهمی خانه ی پوشالی در فصل ششم کنار گذاشتند و تمام فیلم هایی که در آستانه ی اکران دوباره با بازیگر دیگری فیلم برداری شد. شما به تحقیر و توهین و تمسخر به رنگ پوست یک انسان آن هم در برنامه ای با تماشاگران میلیونی می گویید شوخی! پناه می برم به خدا از شر...
دنبال زیر بغل مار هستید شماها !!
وات د هل. الان به کجاش گیر دادین دقیقا؟ به فکر خودتون باشین دارین به قهقرا میرینا
چقدر بیکارین به خدا یعنی وقتی به یه چیزی گیر بدین ول کن معامله نیستید
آخه امین حیایی سواد داره؟بازیگر دوهزایر
مقاله جالب توجه و بی طرفانه بود
متاسفانه نظرات رو که میبینم دلم برای نویسنده میسوزه همه از دم پرت و نا آگاه بیشترشون فقط تیترو میخونن میان نظر میدن
این عادت ما ایرانیاست
تا یکی به چشم میاد، یه کار میگیره، یه برنامه دیده میشه انقدر بهش حمله میشه که حذف بشه ...
جای تعجب نداره ... ما تو ایران زاده شدیم برای دیدن برنامه های آشغالی، ماشینای آشغالی، پروژه های مسخره و کلا همه چیز افتضاح ...
فقط یادمون دادن که دیندار باشیم چون اون دنیا بهشت فقط جای ایرانیه ...
چقدر ناراحت کنتدست ایرانی بودن
این همه تو این مملکت مشکل هست همه چشماشون رو بستن نمیبینن حالا گیر دادن به یه شوخی ساده کاش یادبگیریم یکم منعطف تر برخورد کنیم . امین حیایی قصد نژاد پرستانه نداشت و اون نوجوان هم بهش برنخورد همه میرن حمام واسه تمیز شدن و به نوعی سفیدشدن حالا یکی پوستش تیره باشه باید بگیم رفته حموم چی بشه مثلا . بجای این حرفای مسخره به کارای مهمتر فکر کنین لطفا
بابا پسره خودشم حال کرد
امین حیایی انسان با اخلاق و درستی
به نظرم شوخی خودمونی بود
غربی ها همه خودشونو برتر می دانند ،الکی الکی تظاهر به نژاد پرست نبودن می کنند ،تو سختیا معلوم میشه ،تا کم می آرند شروع می کنند به تحقیر دیگر نژادها ،بنابراین شعارهای دروغشون رو باور نکنید ،
راستگوی اینا ترامپ که داره بی رودروایسی حرفهای دل اش رو میزنه .
امین حیایی حالا یه شوخی کرده اما ته دل اش هیچی نیست ،انسان به این خوبی و مهربونی مگر هست ؟
بابا جنوبیا خودشون آنقدر با جنبه اند و با هم شوخی می کنند
خانواده شوهر من جنوبی اند ،اما دامادشون دیگه زیادی سبزه است یه جورایی سیاه حساب میشه ،خواهر شوهرم باردار بود ،پدر شوهرم به شوخی می گفت فلانی(دامادش ) نمی ذاره دخترم نوشابه سیاه بخوره میگه بچه م سیاه میشه .
خوده پسره ناراحت نشد اونقد چیزی ام نگف شماها چی میگین اخه!!!؟:-\
اگر این صبحت کس دیگری گفته بود خود صدا و سیما پخش نمی کرد ولی چون امین حیایی قلاده طلا را بگردن دارد با ایشان هیچ کاری ندارند
نویسنده خیلی قشنگ به ابعاد مختلف پرداخته و حرفش رو قبول دارم.
اما آخر سر گفته که بهتر بود امین حیایی این حرف رو نمی گفت تا چنین مشکلی پیش نیاد رو قبول ندارم.
به خاطر کم ظرفیت بودن یه عده از مخاطبین نمیشه که شوخی رو کنار گذاشت یا مثلا فیلم سازان و برنامه سازان در محدودیت بر بخورند که مبادا خدای نکرده یه عده ناراحت بشن و بهشون بر بخوره.
باید و باید همه یاد بگیریم که ظرفیت و جنبه مون رو در مواجهه با افراد وحرف های مختلف بالا ببرید
خودتان دارید میگید ب شوخی گفته...دوما این بازیگر چیزی تو دلش نیست و عاقل ها ک میشناسنش و آنها ک مشکل دارشدن مشکلشان مغزوعقل خودشانه... واصلا چرا این حرف وشوخی باید بزرگ شود؟!چون بعضی ها میخاهندازکاه کوه مشکلات ودردسردرست کنن