صابر ابر، متخصص بغض و لبخند

روزنامه هفت صبح: صابر ابر برای دومین بار در فیلم «آسمان زرد کم عمق» که این روزها روی پرده سینماهاست با بهرام توکلی همکاری کرده و نتیجه این همکاری هم موفق بوده است ...

صابر ابر جزو آن دسته از بازیگرانی است که به آنها باهوش می گویند. هیچ وقت تبدیل به ستاره نشداما همه از او به عنوان بازیگری با استعداد و توانا یاد می کنند. کمتر پیش می آید کسی که گذارش از تلویزیون به سینما می افتد بتواند در سینما موفق ظاهر شود. بیشترشان در مدیوم تلویزیون باقی می مانند اما صابر ابر یک استثناست. جلوی دوربین از همه آموخته ها و تئوری های بازیگری استفاده می کند. از آنهایی است که در نقش فرو نمی روند. در هر نقشی خودش است؛ با این وجود به خاطر انتخاب های هوشمندانه اش توانسته با تعدادی از بهترین کارگردانان سینمای ایران کار کند و همیشه هم بازی استانداردی از خودش به نمایش بگذارد.

خودش می گوید: «در سینما می خواهم انتخاب گر باشم. دوست ندارم سینما من را انتخاب کند.» و همیشه هم به این حرفش وفادار مانده است. حتی اگر در فیلم ضعیفی بازی کرده، قطعا برای حضور در آن دلایل متقاعد کننده ای مانند شهرت کارگردان یا داستان جذاب داشته است. برایش مهم نیست که در نقش های فرعی بازی کند. خوب می داند که یک بازیگر نقش مکمل هم می تواند اهمیت و شهرتی مانند بازیگر نقش اول داشته باشد. خیلی از بازیگران بزرگ سینما فقط با بازی در نقش های مکمل به شهرت رسیدند.

گزیده کاری اش البته باعث کم کاریش نشده است. در طول هشت سال در 20 فیلم و تعدادی نمایش ظاهر شده است. این روزها «آسمان زرد کم عمق» بهرام توکلی را روی پرده دارد. کارگردان جوانی که در مدتی کوتاه توانسته نشان بدهد ذهن خلاق و جستجوگری دارد و اگر تجربه اش بیشتر شود احتمالا می تواند جزو معدود فیلمسازان مولف سینمای ایران باشد.


بهرام توکلی در میان کارگردانان شبیه ترین آدم به صابر ابر است: جوان، باهوش و با انتخاب های متفاوت. گرچه بازی صابر ابر در فیلم توکلی چندان خوب از کار درنیامده که بخشی به دلیل کاراکتر نچسبش در فیلم است و بخشی هم به خاطر زیر سایه بازی خوب ترانه علیدوستی رفتن. با اینحال همچنان صابر ابر از امیدهای سینمای ایران است. از آنهایی که خیلی ها برای دیدن بازی او به سینما می روند چون می دانند ابر در هر فیلمی بازی نمی کند.

۱۳۶۳

متولد ۱۸ خرداد در تهران

۸۲-۱۳۸۰

حضور در تلویزیون و در برنامه هایی چون «رنگین کمان» برنامه مخصوص کودکان و به عنوان مجری مسابقه «۱۰۰ ثانیه»

۱۳۸۴

بازی در اولین فیلم سینمایی اش «شاعر زباله ها» به کارگردانی محمد احمدی در یک نقش فرعی

۱۳۸۵

بازی در فیلم «مینای شهر خاموش» امیر شهاب رضویان در کنار «عزت الله انتظامی»، اولین فیلمی که ابر در آن دیده شد و برای بازی در آن نامزد دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش مکمل مرد از بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر شد.

۱۳۸۶

در «دایره زنگی» پریسا بخت آور که فیلمنامه اش را اصغر فرهادی نوشته بود یکی از نقش های فرعی را داشت.

۱۳۸۷

نقش علیرضا در «درباره الی» ساخته تحسین شده اصغر فرهادی اولین بازی واقعا تاثیرگذار ابر بود که دومین نامزدی اش برای بهترین بازیگر نقش مکمل مرد را برایش به دنبال داشت/ برای اولین بار در صحنه تئاتر هم حضور یافت. نمایش «کرگدن» فرهاد آئیش اقتباسی از نمایشنامه اوژن ایونسکو که پرمخاطب ترین نمایش آن سال هم شد. بازی صابر ابر روی صحنه تئاتر نشان داد که او در این مدیوم هم می تواند توانایی های خودش را نشان بدهد.

۱۳۸۸

بازی در یک نقش کوتاه در فیلم «هیچ» عبدالرضا کاهانی. نقشی که اهمیت چندانی نداشت اما گریم و چهره ابر باعث شد که بخشی از فیلم که مربوط به اوست خیلی بامزه از کار دربیاید/ بازی در فیلم «نخودی» جلال فاطمی که بعد از تلویزیون اولین تجربه حضور ابر در یک کار کودک در سینما بود. اولاین بازی صابر ابر در نقش اول یک فیلم هم همین «نخودی» بود/ کارگردانی اولین نمایشش روی صحنه تئاتر «واوها و ویرگول ها»/ بازی در نمایش «داستان یک پلکان» به کارگردانی رضا گوران

۱۳۸۹

سال پرکاری صابر ابر با بازی در فیلم «سیزده ۵۹» سامان سالور آغاز شد. فیلمی که پرویز پرستویی نقش اولش بود و صابر ابر همچنان نقش مکمل را بازی می کرد/ اولین همکاریش با بهرام توکلی در «اینجا بدون من» که اقتباسی از «باغ وحش شیشه ای» تنسی ویلیامز بود و ابر در نقش احسان راوی قصه بود که نقش تاثیرگذاری به خصوص در پایان فیلم داشت/ بازی در فیلم «آقا یوسف» به کارگردانی دکتر علی رفیعی در یکی از نقش های فرعی/ حضور دوباره روی صحنه تئاتر با نمایش «جیره بندی پر خروس برای سوگواری» به کارگردانی علی نرگس نژاد و بازی در نمایش مهم «کالیگولا» که یکی از مهمترین کارگردانان تئاتر ایران، همایون غنی زاده روی صحنه برده بود.


۱۳۹۰

همچنان یکی از پرکارترین بازیگران سال بود و در چهار فیلم ایفای نقش کرد: نقشی کوتاه در «پذیرایی ساده» مانی حقیقی که برای اولین بار روبروی ترانه علیدوستی بازی کرد (پیش از این فیلم مشترک «درباره الی» را داشتند اما در هیچ صحنه ای روبروی هم قرار نگرفته بودند) بازی در نقشی متفاوت با آنچه تات آن روز بازی کرده بود در «بوسیدن روی ماه» همایون اسعدیان که کاراکتر یکی از مسئولان بنیاد شهید را بازی می کردو یکی از کاراکترهای جذاب فیلم بود/ بازی موثر در «برف روی کاج ها» اولین فیلم پیمان معادی روبروی مهناز افشار که البته خیلی ها معتقد بودند کاراکتری که ابر نقشش را بازی می کرد نقطه ضعف فیلم است. با وجود آنکه فیلم روی کاراکتر مهناز افشار متمرکز بود اما بازی ابر هم به درآمدن نقش افشار کمک زیادی کرد. در فیلم «انتهای خیابان هشتم» علیرضا امینی کنار حامد بهداد و ترانه علیدوستی بازی کرد/ علاقه اش به تئاتر بیشتر هم شد و در نمایش «ریچارد سوم» به کارگردانی آتیلا پسیانی روی صحنه رفت/ بازی در نمایش «ورک شاپ» سینا آذین.

۱۳۹۱

بازی در فیلم «هیچ کجا، هیچ کس» ابراهیم شیبانی در مربعی که اضلاع دیگرش بهاره کیان افشار، محمدرضا فروتن و مهناز افشار بودند/ بازی در فیلم «گس» اولین فیلم کیارش اسدزاده که هنوز مجوز نمایش نگرفته اما در چند جشنواره خارجی حضور موفقی داشت/ در فیلم «همه چیز برای فروش» امیر ثقفی بازی کرد که دومین فیلمش بعد از «مرگ کسب و کار من است» بود؛ فیلمیکه شاید در جشنواره امسال حضور خواهدداشت و حبیب رضایی، نگار جواهریان، هدیه تهرانی و شهاب حسینی دیگر بازیگران آن هستند/ دومین همکاری اش با بهرام توکلی در «آسمان زرد کم عمق» و سوخین فیلم مشترکش با ترانه علیدوستی که این روزها روی پرده سینماست و فیلم متفاوتی هم هست/ بازی در نمایش «هملت» به کارگردانی رضا گوران و نقش اصلی نمایش «ننه دلاور، بیرون پشت در» به کارگردانی سجاد افشاریان که در آن در نقش یک زن ظاهر شد/ برای دومین بار یک نمایش را کارگردانی می کند و به روی صحنه می برد: «۲۱ بار مردن در ۳۰ روز».

۱۳۹۲

بازی در جدیدترین فیلم فریدون جیرانی «خواب زده ها» که فیلمنامه اش را رحمان سیفی آزاد نوشته ودر آن با فرهاد اصلانی، اکبر عبدی و ساره بیات همبازی است/ بازی در فیلم «ارسال یک آگهی تسلیت برای روزنامه» کنار نازنین بیاتی بازیگر جدید سینمای ایران

یادداشت

به کارنامه اش که نگاه کنید حداکثر پنج سال است که در سطح اول سینما (و تئاتر) ایران حضور دارد. به نظر خیلی بیشتر از اینها می آید. آنقدر در این چند سال چهره اش را در حال اشک ریختن و فریادهای عصبی دیده ایم که باورنکردنی است. همه اینها طی پنج سال اتفاق افتاده. از صابر ابر حرف می زنم. بازیگری که در هواداری و ردش مواضع صفر و صد است و کمتر کسی را پیدا می کنید که درباره اش موضع افراطی نداشته باشد. در این یادداشت سعی کرده ام پاسخ سه تا از متداولترین ابهامات درباره بازیگری ابر را با مرور کارنامه اش پیدا کنم. شاید بتوان به موضعی منطقی درباره «پدیده صابر ابر در سینمای ایران» رسید.

۱- آیا سینمای ایران بیش از استحقاقش به او سهم داده است؟

راستش این است که بیش از خیلی بازیگران مهم این سال ها از صابر ابر تلاش و پشتکار دیده ایم. تقریبا دائم در حال فعالیت است و انرژی شخصی اش برای این کارها هم خیلی بیش از حد متعارف است. روی صحنه تئاتر که اصلا انگار جانش خودش را که به زمین می زند، یا اشک که می ریزد، باور می کنی که داغرد از خودش مایه می گذارد. این خوب است یا بد؟ هر کسی که کمی درباره بازیگری بداند، می داند که خود این هم طرفداران و منتقدانی دارد. عده ای فکر می کنند بازیگری تکنیکاست و بازیگری که اتفاقا از خودش بگذارد از نابلدیش است و در مقابل گروهی اعتقاد دارند بازیگر باید از تکنیک بگذرد و خود نقش شود. پس پاسخ این سوال هر چه که باشد گره ای از مشکل قضاوت ما باز نمی کند. بهتر است برویم سراغ ابهام بعدی.

۲- آیا چهره اش به درد بازی در نقش های مردانه نمی خورد؟

می گویند صابر ابر baby face است و بار نقش های مردانه را نمی توان به دوش او گذاشت. مثال این منتقدان هم همین فیلم آخر ابر یعنی «آسمان زرد کم عمق» که بازیش در سه مقطع زمانی یکسان است، و در آخرین بخش، انگار فقط قرار است با موهای سفید روی شقیقه اش باور کنیم که او مردی جا افتاده و زندگی کرده است. مثال دیگر «برف روی کاج ها» بود که باز گفته شد در نقش بازیگر مقابل مهناز افشار باورپذیر نیست و آنقدر شمایل مردانه ای ندارد که زن فیلم با نظر او از راه دور لباس انتخاب کند یا غیرتش باورپذیر باشد.


خب اینها هم مثال نقض دارند. سکانس آخر بازیش در «پذیرایی ساده» او را مقتدر و تصمیم گیرنده نشان می دهد یا در نمایش «هملت» رضا گوران به نقش قهرمان شکسپیر که البته برخلاف اصل خود مستاصل و به هم ریخته است می توان باورش کرد و نشانی از چهره کودکانه در آنه نمی بینیم. بهترین نمونه هم همان است که اصلا ابر را چهره کرد. علیرضای «درباره الی» که حتی برای لحظه ای هم او را کم سن و سال تر از زوج های اصلی فیلم تصور نمی کنیم و ترس همه آنها را از او باور می کنیم. پس مسئله هدایت کارگردان است و نقشی که برای ابر با ویژگی های او نوشته شده باشد. چیزی که انگار فقط اصغر فرهادی و مانی حقیقی آن را بلد بوده اند.

۳- آیا در همان نقش علیرضای «درباره الی» کلیشه شده؟

اما همه مشکلات از همان شاه نقش «درباره الی» که حرفش رفت، آغاز شده. ابر در نقش علیرضا مردی بود که امکان نداشت «حالش از آن بدتر شود». قرار بود نماد ته خط رسیدگی باشد و تعصب مرد ایرانی. همه اینها بود، و پسر بازیگوش «مینای شهر خاموش» و قبل ترش برنامه های زنده کودکان را یکباره تبدیل به کشف سینمای ایران و پتانسیلی تازه برای بازی در نقش های اینچنین کرد.

ابر بعدتر اگرچه تلاش کرد از این قالب فاصله بگیرد (مثلا «نخودی» را نگاه کنید) اما همه او را آگاهانه به سمت تکرار علیرضا پیش می بردند و او ناخودآگاه خودش را تکرار می کرد. فرقی نداشت مامور بنیاد شهید باشد (در «بوسیدن روی ماه») یا کارگر یک کارخانه (در «اینجا بدون من») یا حتی پسر یک مرد ثروتمند (در «آقا یوسف»). در همه آنها چهره گرفته و دردمندی داشت که انگار قرار بار دنیا را به دوش بکشدتا سرانجام به قول دوست روزنامه نگاری، دیگر می توان در «سامان زرد کم عمق» او را «واحد سنجش غم» در سینمای ایران دانست. چیزی که پیش تر مثالش را از دوست تدوینگری درباره پرویز پرستویی شنیده بودم. مثال بازیگرانی که سینمای ایران آنها را در یک نقش گیر انداخته کم نیست. شاخص ترین شان هم خسرو شکیبایی و حمید هامونش. اما ماجرای ابر و سلف پیشینش پرویز پرستویی از این فراتر است. آنها دایره ای از غم را بازی می کنند که به یک کاراکتر محدود نمی شود و می توانند با میمیک صورت و قدرت اشک ریزانی که دارند هر نقش حتی سرخوشی را با پیشینه ای از غم متصل کنند. البته که مجموعه سینمای ایران هم برای داشتن انتظاری یکسان از آنها بی تقصیر نیست ولی وقتی همان تک سکانس «پذیرایی ساده» را ببینید، می فهمید چه استعداد نهفته ای پشت این چهره یکسان خواسته شده وجود دارد که بیرون نمی آید. کاش خود ابر زودتر از دیگران این را دریابد.