فیلم های جاسوسی که ارزش دیدن دارند

روزنامه هفت صبح: بیشتر مردم از خواندن کتاب های جاسوسی لذت می برند. دلیلش شاید تعلیق و هیجانی باشدکه در لابلای سطور اینگونه کتاب ها وجود دارد یا لذت کشف یک معمای پیچیده بعد از جنگ جهانی دوم تعداد کتاب های ماموری زیاد شد.

دلیلش جنگ سرد بود. دو بلوک شرق و غرب نسبت به یکدیگر حساسیت زیادی داشتند. هر کسی از کشورهای کمونیستی وارد غرب می شد یا اگر کسی از اروپای غربی یا آمریکا به بلوک شرق سفر می کرد، یک مامور بالقوه بود. بیشتر کتاب های ماموری مربوط به زمان جنگ سرد هستند یا حتی اگر دیرتر نوشته شده اند باز هم داستانشان در همان دوره زمانی روایت می شود.

به خاطر درامی که در کتاب های ماموری وجود دارد، این داستان ها دستمایه خوبی برای ساخت آثار سینمایی هم هستند. بیشتر کتاب های ماموری تبدیل به فیلم های سینمایی پرطرفداری شده اند.آخرین شان فیلم «بندزن، خیاط، سرباز، مامرو» بود که از روی یکی از رمان های مشهور جان لوکاره اقتباس شده بود و گری اولدمن در نقش جورج اسمایلی، مامور معروف بازنشسته در فیلم می درخشد.

رمان نویسان کتاب های ماموری بیشتر از نویسندگان معمولی برای مردم آشنا هستند چون نام خیلی از آنها در تیتراژ فیلم های معروف ماموری آمده است. جان لوکاره، ایان فلمینگ و گراهام گرین چند نفر از این نویسندگان هستند که در حوزه کتاب های ماموری شهرت بسیاری دارند.

در این مطلب با مشهورترین کتاب های ماموری تاریخ ادبیات و نویسندگانشان به انتخاب مردم و منتقدان ادبی آشنا می شویم. این فهرست از جمع بندی سایت هایی چون «تاریخ ادبیات ماموری»، «ایندیپندنت» و «گودریدز» تهیه شده است.

39 پله (جان بوکان)

«39 پله» رمانی نوشته جان بوکان، نویسنده اسکاتلندی است، کتاب در اصل به عنوان پاوری در مجله بلک وود به تاریخ آگوست و سپتامبر سال 1915 چاپ شد.

کتبر همان سال انتشارات بلک وود و پسران تصمیم گرفتند که این پاورقی ها را به شکل رمان گردآوری کنند. جالب است بدانید که در پنج داستان اول، قهرمان یک افسر سازمان اطلاعات به نام ریچارد هنی است. (همان ریچارد هنی که سریالش در دهه 70 از تلویزیون پخش شد)

این رمانمنبع اقتباس فیلم های زیادی بوده است که معروف ترین آنها فیلمی به همین نام ساخته آلفرد هیچکاک است که سال ۱۹۳۵ ساخته شد اما وفادارترین اقتباس به رمان سریالی است که تلویزیون بریتانیا در سال ۲۰۰۸ ساخت. داستان کتاب «۳۹ پله» در ماه می و ژوئن سال ۱۹۱۴ می گذرد.

زمانی که اروپا در معرض جنگ است و همه جا پر از مامورهای سازمان های مختلف است. ریچارد هنی تازه از رودزیا در آفریقای جنوبی به لندن آمده است تا زندگی جدیدی را شروع کند ولی سازمان ماموری انگلستان به کمک او نیاز پیدا می کند تا نقشه های یک افسر آلمانی را خنثی کند.

نام کتاب برگرفته از جمله اسرار آمیزی است که افسر آلمانی آن را اولین بار می گوید و قرار است کلید حل معما به دست هنی باشد. «۳۹ پله» یکی از اولین رمان هایی است که در آن قهرمان «مرد دائم در حال فرار» است که بعدها به عنوان یکی از دستمایه های اصلی هالیوود مورد استفاده قرار می گیرد.

ماموری که از سردسیر آمد (جان لوکاره)

رمان «ماموری که از سردسیر آمد» یکی از آن کتاب های معروف ادبیات ماموری در دوران جنگ سرد است که سال ۱۹۶۳ توسط نویسنده بریتانیایی، جان لوکاره به رشته تحریر درآمد. کتاب بیشتر به خاطر تصویرش از شیوه های ماموری در غرب شهرت پیدا کرده که با دموکراسی و ارزش های اخلاقی در تضاد است. وقتی منتشر شد تحسین منتقدان را برانگیخت و یکی از پروفروش ترین کتاب ها در سرتاسر جهان شد.

یکی از ۱۰۰ رمان برتر تاریخ به انتخاب مجله تایم است. مجله دیگری آن را «بهترین کتاب ماموری» همه زمان ها لقب داده. سال ۱۹۶۵ مارتین ریت فیلمی از روی این کتاب اقتباس کردکه در آن ریچارد برتون در نقش قهرمان داستان ظاهر می شد. این کتاب جدا از جذاب بودنش، تاثیر فرهنگی عمیقی به جای گذاشت چون نشان دادکه سرویس های ماموری شرق و غرب در رسیدن به اهدافشان تفاوت چندانی با هم ندارند و هر دو خونسردانه و بیرحمانه عمل می کنند.

جالب است که خود جان لوکاره در سرویس ماموری انگلستان یعنی MI۵ و MI۶ فعالیت می کرد و نوشتن رمان های ماموری را هم از همان موقع البته با نام مستعار شروع کرد.

شش روز کندور (جیمز گریدی)

مالکوم ماموری است که در سازمان سیا فعالیت می کند. روزی جسد همکارش را غرق در خون، در دفترش پیدا می کند. فقط یک اشتباه باعث ترور خودش هم می شود. مالکوم می گریزد و طی این تعقیب و گریز پرهیجان سعی داردکه با روسایش هم تماس بگیرد شاید به او کمک کنند اما کمی بعد، مالکوم با اسم مستعار کندور درمی یابد که اگر می خواهد زنده بماند باید خودش به تنهایی و قبل از اینکه کشته شود، قاتلان را پیدا کند.

داستان مشهور گریدی منبع اقتباس فیلمی به نام «سه روز کندور» شد که در آن رابرت ردفورد نقش مالکوم را بازی می کرد. گریدی نویسنده آمریکایی سال ۱۹۷۵ این رمان را منتشر کرد و دوس ال بعد خودش به همراه لورنزو سمپل فیلمنامه ای از روی این کتاب نوشت، بعد موفقیت «شش روز کندور» گریدی سال ۱۹۷۸ جلد دومی به نام «سایه کندور» نوشت که چون نتوانست موفقیت جلد اول را تکرار کند، گریدی از نوشتن سری کتاب های کندور منصرف شد.

روز شغال (فردریک فورسایت)

«روز شغال» سال ۱۹۷۱ توسط نویسنده انگلیسی، فردریک فورسایت نوشته شد. داستان درباره یک تروریست حرفه ای است که قراردادی با یک سازمان مخفی فرانسوی می بندد تا شارل دوگل، رئیس جمهور فرانسه را به قتل برساند. کتاب در همان اولین چاپتش نقدهای مثبت بسیاری دریافت کردو مورد تحسین و ستایش قرار گرفت. سال بعد جایزه ادگار را که مخصوص بهترین کتاب های اسرارآمیز آمریکایی بود دریافت کرد.

این رمان تا همین امروز هم محبوب باقی مانده است. سال ۲۰۰۳ از آن به عنوان یکی از مهمترین کتاب های محبوب مردم یاد شد. گرچه آن سازمان مخفی واقعا وجود داشته و قهرمان داستان هم از روی شخصیت ژان باستین تری، عضو سابق نیروی هوایی فرانسه که قصد داشت دوگل را ترور کند، برداشته شده اما بقیه داستان کاملا زاییده تخیلات نویسنده است.

سال ۱۹۷۳ فرد رینه مان، فیلمساز مشهور فیلمی از روی کتاب «روز شغال» ساخت که با استقبال زیادی هم روبرو شد. فورسایت نویسنده «روز شغال» چند کتاب ماموری پرفروش و مهم دیگر هم نوشته است. اوعلاوه بر نویسندگی، مفسر و گزارشگر سیاسی رویترز در فرانسه هم بود. در اصل فورسایت پس از ترک شغل خبرنگاری، نخستین کتاب خود را با نام «داستان بیافر!» در سال ۱۹۶۹ نوشت. ایلیچ رامیرز سانچز، شورشی و بعد تروریست مشهور با نام مستعار کارلوس بعد از دستگیری توسط روزنامه نگاران «شغال» لقب گرفت چون در میان وسایل شخصی اش کتاب «روز شغال» فردریک فورسایت را پیدا کرده بودند که گویا رمان محبوب کارلوس هم بوده است.

جیمز باند (یان فلمینگ)

مشهورترین و محبوب ترین نویسنده رمان های ماموری را برای آخر این مطلب گذاشتیم. از میان سری کتاب های جیمز باند که توسط یان فلمینگ، نویسنده انگلیسی نوشته شده، نمی توان یکی را برگزید. نام فلمینگ با خلق کاراکتر جیمز باند، مامور انگلیسی، بلافاصله یادآور کل تاریخ ادبیات ماموری است.

جیمز باند مشهورترین مامور همه دنیاست، چه در عالم ادبیات و چه سینما. یان فلمینگ در سال ۱۹۵۳ میلادی اولین کتاب از مجموعه جیمز باند را با عنوان «کازینو رویال» منتشر کرد. او یازده سال بعد درگذشت و در این فاصله مجموعا ۱۴ کتاب از مجموعه جیمز باند نوشت.

آخرین کتاب فلمینگ با عنوان «اختاپوس و روشنایی های روز»، در سال ۱۹۶۶، دو سال بعد از مرگ فلمینگ منتشر شد.همه کتاب های جیمز باند منبع اقتباس فیلم های سینمایی متعددی شده اند.

مامور مخفی (جوزف کنراد)

این کتاب خیلی پیش از شروع جنگ سرد نوشته شد. در واقع از معدود کتاب های ماموری معروف دنیای ادبیات است که در دهه ۵۰ و ۶۰ به رشته تحریر درنیامده. جوزف کنراد، نویسنده لهستانی مقیم انگلستان، این کتاب را در سال ۱۹۰۷ نوشت. داستان در لندن سال ۱۸۸۶ اتفاق می افتد و روایت زندگی مردی به نام آقای ورلوک است که شغلش ماموری است. این کتاب کنراد به عنوان یکی از آخرین کتاب های سیاسی وی هم شناخته می شود.

«مامور مخفی» سرویس های اطلاعاتی، آنارشیسم و تروریسم را به چالش می کشد.

در حقیقت نویسنده «مامور مخفی» هوشمندانه آن فضای آنارشی گری و وحشتی را که بعدها در قرن بیستم اتفاق افتاد، در کتابش پیش بینی می کند. به خاطر محوریت اصلی کتاب که بر پایه تروریسم است، بعد از ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ «مامور مخفی» یکی از سه کتابی بود که در رسانه های آمریکا مورد نقد و بررسی زیادی قرار گرفت.

کتابخانه مدرن این کتاب را جزو صد رمان برتر قرن بیستم نام گذاری کرده است. استیوی، یکی از شخصیت های اصلی کتاب که در اصل برادرخوانده آقای ورلوک مامور است بر مبنای شخصیت مارشال بوردین، آنارشیست مشهور فرانسوی که در سال ۱۸۹۴ در پارک گرینویچ دست به عملیات انتحاری زد، آفریده شده. هدف بوردین هیچگاه مشخص نشد. «مامور مخفی» منبع اقتباس چندین فیلم، نمایشنامه و حتی کتاب بوده است.