سرگذشت ندیمه؛ بردگی برای زوج‌های نابارور

هفته نامه همشهری جوان - علی مسعودی نیا: عشق کتاب ها وقتی خبردار می شوند که فیلم و سریالی براساس داستان یک نویسنده بزرگ ساخته شده، حتما حسابی ذوق زده می شوند، درست مانند اتفاقی که این روزها برای سریال «سرگذشت ندیمه» رخ داده و حالا خیالی از عشق کتاب ها و عشق فیلم ها مشتری پر و پا قرص آن شده اند. این سریال از روی رمانی به همین نام، نوشته «مارگارت اتوود» نویسنده بزرگ و صاحب سبک کانادایی ساخته شده است. داستان این سریال در آینده ای نزدیک اتفاق می افتد و خالق آن «بروس میلر» است که چندان هم سابقه پر و پیمانی در عرصه سریال سازی ندارد

اما سریال «۱۰۰» از او در سال ۲۰۱۴ مورد توجه بینندگان قرار گرفته بود. «الیزابت ماس»، «جوزف فاینس»، «ایوان استراهوفسکی» و «مکس مینگلا» بازیگران اصلی این مجموعه هستند. «رید مورانو»، «مایک بریکر»، «فلوریا سیگیسموندی»، «کیت دنیس» و «کری اسکوگلند» کارگردانان اپیزودهای مختلف سریال هستند. فصل نخست این مجموعه در ۱۰ قسمت توسط کمپانی «هولو» تهیه شده و نخستین پخش آن از ماه آوریل ۲۰۱۷ آغاز شده است. ناگفته پیداست که «الیزابت ماس» نقش «آفرد» را بازی می کند و «جوزف فاینس» نقش فرمانده را.

سریال آغاز بسیار موفقی داشته و هم بینندگان و هم منتقدان آن را بسیار پسندیده اند. در راتن تومیتوز برایش امتیاز ۹۶ ثبت شده و از نزدیک به ۲۰ جایزه ای که نامزدش بوده، ۱۲ جایزه در رشته های مختلف برده است. این سریال مدتی است که توسط تلویزیونی اینترنتی «آیو» دوبله شده و با کسب مجوز در اختیار کاربران قرار گرفته؛ سریالی که در حال حاضر جزء پربازدیدترین سریال ها و فیلم های این تلویزیون اینترنتی است.

اطلاعات فوری

• نام سریال: سرگذشت ندیمه The Handmaid's Tale
• کارگردان: بروس میلر
• گروه نویسندگان: بروس میلر، لیلا گرستین، کایرا اسنایدر و اریک تاچمن، براساس رمانی به همین نام نوشته مارگارت اتوود
• بازیگران: الیزابت ماس، جوزف فاینس، ایوان استراهوفسکی و مکس مینگلا
• تعداد قسمت و فصل: یک فصل ده قسمتی
• تایم هر قسمت: ۵۰ دقیقه
• شبکه: هولو
• نمره در IMDB : ا ۸.۹ از ۱۰
• امتیاز متاکریتیک: ۹۲
• میزان رضایتمندی در راتن تومیتوز: ۹۶ درصد

آشنایی با قصه

پس از جنگی داخلی در آمریکا توازن قوا بر هم خورده و دولت تمامیت خواه «گیلیاد» قدرت را به دست گرفته است. این جامعه نوین، طبقات نوینی هم دارد که در آن زنان به همسران، دختران، عمه ها، ندیمه ها، مارتاها و همسران کم ارزش تقسیم شده اند. با توجه به ناباروری گسترده، آن دسته از زنان که قادر به بارور شدن هستند به عنوان ندیمه به بردگی گرفته می شوند و به زوج های نابارور دارای قدرت و نفوذ خدمت می کنند. در این میان آفرد، شخصیت اصلی داستان، ندیمه فرمانده است.

این در حالی است که همسر فرمانده به او ظلم بسیاری می کند و دیگر خدمتگزاران حاضر در آن منزل، به ویژه راننده فرمانده به نام نیک، بسیار دلشان برای او می سوزد. پیش از تغییر وضعیت زندگی، آفرد برای خودش، همسر و فرزند داشت. آفرد کم کم به مدد حافظه و تفکرش در می یابد باید به فکر دنیایی باشد که در آن این گونه تحت ستم نباشد اما حتی مطرح کردن این افکار هم می تواند برایش خطرناک باشد. در این بین آفرد با فرمانده رابطه نزدیک تری برقرار می کند و برخی از اسرار زندگی او را در می یابد. از طرفی نیک به آفرد علاقه مند شده و... حالا در ادامه، شش دلیل برای این که ثابت شود این سریال کار خارق العاده ای است و نباید دیدنش را از دست داد.

1. آینده ای باورپذیر

در روزگاری که دیوانه ای مثل ترامپ بر ایالات متحده حکومت می کند و جهان در یکی از متشنج ترین برهه های تاریخ بشریت به سر می برد، نگرانی بسیاری از ما این است که داریم به کدام سمت و سو می رویم و چگونه می توان آدم های عافیت طلب و ساده لوح را آگاه کرد که پایان مسیری که در آن هستیم تا چه حد ممکن است فاجعه بار باشد. در چنین اوضاعی «سرگذشت ندیمه» یک آینده باورکردنی و محتمل را به تصویر می کشد. شاید دنیا از منظر تکنولوژیک فرق چندانی با روزگار کنونی نداشته باشد اما انتهای مسیر فعلی ما را به سمت و سوی استیلای هولناک ترین جنگ ها و حکومت ها پیش خواهدبرد و انسان بیش از همیشه تبدیل به کالایی خواهدشد در خدمت صاحبان قدرت.

۲. قصه منسجم و جذاب

از دل رمان درخشان مارگارت اتوود که نامش در میان تهیه کنندگان سریال هم آمده، نویسندگان ماهر چون خود بروس میلر، «لیلا گریستین» (که اثر درخشانی چون «دختر شایعه» را در کارنامه دارد)، «کایرا اسنایدر» و «اریک تاچمن»، فیلمنامه ای پر از تعلیق و جذابیت را تالیف کرده اند که هر اپیزودش پر از ماجراهای جذاب است. طی دو قسمت اول، شخصیت ها و فضای داستان به بهترین شکل ممکن برای بیننده ساخته می شوند

و محور اصلی داستان هم چنان پرکشش است که بلافاصله هر مخاطبی را درگیر می کند. خود خانم اتوود برگ برنده داستانش را نگاه عبرت آموزش از تاریخ می داند. او معتقد است هر چند این داستان داد روزگاری خیالی را به تصویر می کشد اما با توجه به روندی که دنیا در پیش گرفته، هیچ چیز در آن غیرواقعی نیست. البته از نوشتن رمان حدود 30 سال می گذرد اما با به قدرت رسیدن ترامپ توجه همگان دوباره به آن جلب شد. چرا که آن را اثری پیشگویانه تلقی کردند.

۳. توجه به مطالبات زنان

این داستان انسان دوستانه و زیبا از سوی زنان بسیار مورد توجه قرار گرفته است. در حالی که قهرمان بیشتر سریال ها مردان هستند و کمتر دیده می شود مجموعه ای ساخته شود که در قالب یک ماجرای دنباله دار و تراز اول، حرف های دل زنان را بیان کنید: سرگذشت ندیمه نوعی بیانیه است که علیه دنیای مردسالاری که حقوق زن را به اشکال مختلف پایمال می کند. به این ترتیب است که بشردوستان و مدافعان حقوق زنان آن را اثری عمیق و جربان ساز می دانند.

4. هولو علیه نتفیلیکس

راستش را بخواهید کاری که نتفیلیکس دارد با صنعت سریال سازی می کند دست کمی از حکومت توتالیتر گیلیاد ندارد. خیلی ها هستند که به مرور زمان دیگر سریال های نتفیلیکس را دوست ندارند. چون بیشتر آن ها اول و آخرش قصد سرگرم کردن مخاطب را دارند و بس. ام کمپانی تازه نفس «هولو» در همین مدت کم، کارهای درخشان تر و عمیق تری تولید کرده است. آن ها با سرگذشت ندیمه توجه مخاطبان را از نتفیلیکس گرفتند و به سمت خود جلب کردند. در حالیکه میانگین نمره سریال هالی نتفیلیکس حالا به ارقام متوسطی رسیده. هولو امتیازهای درخشانی از سوی منتقدان گرفته و در جوایز معتبری چون امی هم برای رقیبش شاخ و شانه کشیده است.

5. بازیگران درخشان

سرگذشت ندیمه، سیتاره جهانی و مطرحی ندارد اما کلی بازیگر خوب دارد که همگی در سطوح اول هنری درخشش داشته اند و این جا هم موفق شده اند نقش های پیچیده شان را به بهترین شکل ممکن ایفا کنند. الیزابت ماس در نقض آفرد واقعا غوغا کرده است. شخصیت رنج کش او که زمانی به همراه همسر و دخترش به کانادا گریخته و حالا ندیمه ای شده تحت سلطه همسر فرمانده اش بسیار بر دل مخاطب می نشیند. ماس هر چند یک ستاره هالیوودی نیست اما بیش از ۲۰ بار نامزد جوایز معتبر سینما و تلویزیون بوده و نه بار هم جایزه را به خانه برده است. جوزف فاینس که حالا در اوج پختگی است، نقش فرمانده را بازی می کند؛

مردی که از یک سو عامل قدرت حاکمه است و از سویی درگیری های شخصی و عاطفی فراوانی دارد و هر لحظه به رنگی در می آید. او را در فیلم های مهمی چون «زیبای ربوده شده» (ساخته برناردو برتولوچی) و «شکسپیر عاشق» به یاد داریم که این دومی برایش جوایز مهمی چون بفتا را به ارمغان آورده است. ایوان استرهوفسکی در خبیث ترین نقش کارنامه هنریش نقش همسر فرمانده را به درخشان ترین شکل ممکن ایفا کرده و به سرعت موفق می شود نفرتی را که لازمه پیشبرد داستان است، به مخاطب تزریق کند. او بازیگر نسبتا پرکاری است که فیلم بازها حضورش در «نخبگان قاتل» را در کنار «رابرت دنیرو» به خوبی در خاطر دارند.

6. وفاداری به متن اصل

همزمان با رقابت های انتخاباتی در ایالات متحده که دوباره توجه همگان به رمان مارگارت اتوود جلب شده بود، طیف وسیعی از خوانندگان به سراغ رمان «سرگذشت ندیمه» رفتند و آن را خوانده و پسندیدند. فصل نخست سریال کاملا انتظار این مخاطبان را برآورده کرده است. می دانیم وقتی که اقتباس اثری سینمایی یا تلویزیونی از روی کتابی مشهور و موفق انجام می شود، همیشه بیم آن می رود گروهی از بینندگان که با کتاب مرجع آشنایی دارند، از دیدن آن فیلم یا سریال سرخورده شوند، چون در داستان تغییراتی ناشیانه داده می شود یا دنیایی که ساخته می شود با جهان داستان اصلی مطابقت ندارد. سرگذشت ندیمه از این آسیب کاملا مصون مانده است.

منتقدان چه می گویند؟

تقریبا می توانم به جرئت بگویم که در گشت و گذار اینترنتی خودم برای نوشتن این مطلب هیچ منتقدی نیافتم که نقدی منفی روی سریال نوشته باشد. حتی در سایت سخت گیر متاکریتیک هم از 100 امتیاز، 92 امتیاز به این سریال تعلق گرفته است. بیشتر نشریات معتبر سینمایی و عمومی زبان به ستایش از سرگذشت ندیمه گشوده اند و آن را نه فقط یک سریال خوب که یکی از مهم ترین سریال های تاریخ برشمرده اند. نقدهای موجود هم از جنبه ساختاری و هم از جنبه معنایی و انطباق مضمون با مفاهیم سیاسی و اجتماعی به این مجموعه نمره بالایی داده اند.

«سم ولستون» از روزنامه گاردین درباره سریال می نویسد: «در باب اینکه چگونه یک اثر اقتباسی می تواند از منبع اقتباسش فراتر برود، اختلاف سلیقه و مشاجره وجود دارد. من فکر می کنم این اقتباس خوب است. نه فقط به این دلیل که این لعنتی را خیلی خوب ساخته اند بلکه به این خاطر که همه چیز در آن خوب پیش می رود.» منتقد روزنامه نیویورک تایمز این قضیه را با مثال به شکلی دقیق تر توضیح می دهد. «امیلی ناسباوم» می نویسد:

«برخی از هوشمندانه ترین لحظات این سریال، آن جایی است که تدوینی رادیکال از متن کتاب انجام شده و یک بخش منفعل کتاب به یک بخش اکتیو در سریال تبدیل شده است.» «جسپر» رییس منتقد روزنامه تلگراف نیز نگاه بسیار مثبتی به این مجموعه دارد و می نویسد: «سرگذشت ندیمه روی دمدمی مزاجی و پیچیدگی سرمایه گذاری کرده است و پاسخ هر پرسش را با رساندن ما به تعلیق توأم با اشتیاق به زمانی دیگر موکول کرده است. فکر نمی کنم در سال جاری با درامی قوی تر و گیراتر از این رو به رو شویم.

• نسخه دوبله شده و دارای مجوز سریال سرگذشت ندیمه را تلویزیون اینترنتی آیو بارگذاری کرده و الان جزء پرمخاطب ترین برنامه های دانلود شده این تلویزیون است.

• روزنامه گاردین در نقدی که از سرگذشت ندیمه منتشر کرده از آن در حد یک شاهکار یاد کرده است.

• مارگارت اتوود از ستاره ها عرصه ادبیات است که البته غیر از نویسندگی کارهای زیاد دیگری هم انجام می دهد. از تهیه کنندگی تا بازیگری. او در همین سرگذشت ندیمه نقش یکی از عمه ها را بازی کرده است.

مارگارت اتوود که سرگذشت ندیمه براساس رمانی از او ساخته شده چه کارهای دیگری انجام داده؟

همه فن حریف

مارگارت اتوود در دنیای ادبیات برای خودش ستاره ای بی بدیل است. پنج بار نامزد دریافت جایزه معتبر «بوکر» شده و جوایزی چون «آرتور سی. کلارک» و «پرنسس آستوریاس» را نیز در ویترین افتخارات خود دارد. او به عنوان یک نظریه پرداز مهم در حیطه ادبیات و مسائل اجتماعی همیشه چهره جذاب و محبوبی بوده است. همچنین با بنیان نهادن «بنیاد نویسندگان کانادا» و موسسه مرتبط با آن، خدمات فراوانی به نویسندگان جوان کشورش ارائه داده است.

سخنرانی ها و برنامه های رادیویی مارگارت همیشه محبوب علاقه مندان به فرهنگ بوده است و شخصیت درخشان و خاصش الگویی بوده برای زنانی که می خواهند در جاده فرهیختگی گام بردارند و به مدارجی عالی برسند. دنیای ذهنی و پیچیده آثار داستانی اتوود سبب شده که برخی از بهترین داستان هایش، مثل «آدمکش کور» هرگز بختی برای تبدیل شدن به فیلم و سریال نداشته باشند. با این همه او چندان هم از گود سینما و تئاتر و تلویزیون دور نبوده و موفقیت های بسیاری را در این عرصه ها تجربه کرده است. هر چند هیچ کدامشان تاکنون همپای موفقیت «سرگذشت ندیمه»، سریال «الیاس گریس» نیز براساس رمانی از او ساخته شده است.

«وندای سرگردان»، «روکاری» و «برای ثبت و ضبط» از جمله آثار دیگری هستند که براساس کتاب های او ساخته شده اند. او چهار بر هم در مقام بازیگر جلوی دوربین رفته است. در «الیاس گریس» نقش پیرزنی را در کلیسا بازی کرده، در همین سریال «سرگذشت ندیمه» نقش یکی از انتی ها (عمه ها) را ایفا کرده و در فیلم کوتاهی به نام «اتوود چشم به راه» نیز در نقش خودش ظاهر شده است. او سه بار هم در مقام تهیه کننده در عنوان بندی ها حضور داشته که آخرینش بر می گردد به همین سریال «سرگذشت ندیمه».

اما الیاس گریس و وندای سرگردان نیز نام او را به عنوان یکی از تهیه کنندگان یدک می کشند. فارغ از این او در بیش از ۳۰ فیلم مستند و برنامه تلویزیونی حضور داشته است و به این ترتیب چهره اش خصوصا برای مردم کانادا بسیار آشناست. فعالیت مهم دیگر او در عرصه نوشتن مینی سریال و تله تئاتر بوده است و اتفاقا تنها نامزدی خود را نیز در همین رشته تجربه کرده. در سال ۱۹۸۷ او به خاطر نوشتن مینی سریال مشهور «پرده دوم» نامزد دریافت جایزه گمینی شد و البته جایزه را دریافت نکرد.