چرا باید منتظر فصل سوم «لیسانسه ها» باشیم؟

روزنامه خراسان - مرتضی اخوان: «جوانی که از سختگیری های پدر همسرش در دوران عقد، بیکاری، بی توجهی جامعه و بسیاری مشکلات دیگر رنج می برد کنار حوضچه پارک می رود. دست هایش را به اطرافش باز می کند. تمرکز می کند. چشم هایش را می بندد و بعد در نمایی که رفتگر شهرداری پشت سر او جارو به دست ایستاده، خودش را به درون حوض می اندازد... پایان صحنه.» این بدیع ترین صحنه ای است که در سریال «لیسانسه ها ۲» آخرین ساخته سروش صحت این روزها نقل محافل است. صحنه ای که البته به طرز هنرمندانه ای به یک اپیزود ماندگار در ذهن مخاطب بدل شده است. «لیسانسه ها ۲» خیلی زود توانست ثابت کند که همیشه فصل دوم های یک اثر در مدیوم تلویزیون ناموفق نیست و چنان که پیش از این سیروس مقدم با «پایتخت ۲»، این اصل همیشگی موجود در ذهن مخاطبان را نقض کرد، این بار سروش صحت با «لیسانسه ها ۲» به این موفقیت رسید.


سادگی کمدی «لیسانسه ها»

اگرچه روند روبه رشد سروش صحت از «چارخونه» تا «لیسانسه ها 2» را به وضوح می توان مشاهده کرد اما صحت از همان ابتدا راه خود را در سریال سازی، آن هم در گونه طنز پیدا کرده بود. شاید در این میان «داستان» مهم ترین ویژگی آثار سروش صحت باشد. او که خود یک نویسنده است و پیش از این بارها در عرصه نویسندگی آثار طنز تبحر خود را نشان داده است، در مقام کارگردانی هم علاوه بر آن که دست به قلم داشته، توانسته سبک خاصی را در داستان پردازی هایش دنبال کند.

او در «ساختمان پزشکان»، «شمعدونی»، «پژمان» و «چارخونه» فیلم نامه هایی تقریبا مشابه از بعد داستان نویسی را ارائه داد، اما «لیسانسه ها» فصل تازه ای از پرداخت متفاوت صحت به ساخت سریال های طنز تلقی می شود. او در این مجموعه پیش از آن که یک داستان منسجم دراماتیک داشته باشد، هایکوهای کوچک تصویری را در کنار یک خط داستانی ساده ترسیم کرده است. طرح کلی آن قدر ساده است که از یک سیناپس ابتدایی فیلم نامه هم قابل فهم تر است؛ ماجراهای سه جوان لیسانسه که دنبال کار و ازدواج هستند! اما اوج اتفاق برای صحت زمانی در فیلم نامه نویسی رقم می خورد که در «لیسانسه ها» تلاش می کند مینی مال های کوتاه تصویری را در کنار یک خط داستانی فانتزی و گاه هجو بچیند. اتفاقی که می تواند به نوبه خود نقطه ضعف سریال او تلقی شود. اما نباید فراموش کرد این همه گیرایی بصری و محتوایی، بی تردید نتیجه همین خلاقیت و بلندپروازی در خلق موقعیت بدیع و جدید است.

از کمدی موقعیت تا کمدی کلامی

کمدی موقعیت یا کمدی کلامی؟ کدام را بیشتر می پسندیم؟ این سوالی است که ممکن است بارها از خودتان موقع تماشای یک اثر طنز کرده باشید. سوالی که بی شک پاسخ های متعدد دارد. برخی ذائقه شان با کمدی موقعیت سازگارتر است و برخی دیگر از کمدی کلامی و تکیه کلام سازی اش لذت می برند. «لیسانسه ها» به نوعی تلفیقی از هر دو را به مخاطبان خود داده است. قرار گرفتن شخصیت ها در موقعیت های خنده دار همچون صحنه های ضایع شدن «مسعود» مقابل خانواده همسرش تا صحنه هایی که شخصیت ها با دیالوگ های تیپیک خود خنده را به لبان بیننده تلویزیونی می آورند.

«لیسانسه ها» نه تنها با بهره مندی از کارگردانی قوی، قاب های خود را هویت ساز می کند، بلکه تکیه کلام های خود را هم در سطح مخاطب عام، همه گیر می کند. صحنه های مربوط به افتادن جوان ها به حوضچه وسط پارک، آواز خواننده ای که در صحنه های احساسی به یک باره کنار شخصیت های اصلی داستان حاضر می شود و بسیاری از این نمونه ها، همه تصویرهای تکرارشده «لیسانسه ها» است. همچنین تکیه کلام هایی چون «شاد و پیروز باشید» که امروز می توانیم از زبان مردم کوچه و خیابان بشنویم.

شوخی های جسورانه، فرارهای خلاقانه

شوخی با اقشار مختلف جامعه در سریال های طنز همیشه یک معضل جدی و نگران کننده برای سازندگان بوده است. چه بسیار سریال های طنز و غیرطنزی که به دلیل یک شوخی یا نقد به بخشی از جامعه مورد هجمه قرار گرفته و حتی تعطیل شده است. سروش صحت در «لیسانسه ها» مرزهای شوخی با اقشار مختلف و مدیران را جابه جا کرده است. بارزترین شوخی های صحت با نیروی انتظامی و البته وزارت خانه هاست. او بی پروا تیغ تیز انتقاد را بر گردن آن ها گذاشته، اما آن قدر خلاقانه و طنازانه این کار را انجام داده است که کوچک ترین نگرانی بابت ناراحتی نهادهای مذکور ندارد. به عبارتی فرار خلاقانه آقای کارگردان از ممیزی ها، هنرمندی و هوشمندی او را نشان می دهد.

خلاقیت های بصری بدیع

شاید کسی خاطرش نباشد اولین بار چه زمانی و چه کسی موسیقی زنده را وارد تئاتر کرد. وقتی برای اولین بار یک کارگردان تئاتر در اقدامی جسورانه و جاه طلبانه به جای استفاده از موسیقی ضبطی، یک نوازنده را در کنار سن تئاتر نشاند و از او خواست که موسیقی کار را زنده اجرا کند! سروش صحت در مقام کارگردان اقداماتی در فرم فصل دوم داشته که اگرچه برخی از آن ها برای اولین بار اجرا نشده، اما به نوبه خود اقدامات جسورانه و تحول خواهانه ای بوده است. او استفاده از خواننده و قدرت شعر را در «لیسانسه ها» به خوبی انجام داده؛ بازیگری که در مقام خواننده، گاه بعد سوم را در تصویر می شکند و در کنار شخصیت های اصلی داستان حاضر می شود و می خواند. البته گاهی در همین سریال صحت نتوانسته قاعده بازی را خوب رعایت کند.

شاهد این مدعا صحنه هایی است که آقای کارگردان تلاش کرده از درون تخیل شخصیت های داستان تصویرها و قاب هایی خیالی را خلق کند. صحنه سامورایی شدن «مسعود» در خانه «حبیب» و تیراندازی حبیب به دیوار را به خاطر بیاورید؛ شاید بتوان گفت یک استفاده نامناسب از یک تکنیک تصویری است. البته در برخی موارد هم شکستن دیوار چهارم و صحبت مستقیم شخصیت ها با دوربین و دادن پیام های مستقیم بانمک درآمده است.