شکسته نویسی در شبکه های اجتماعی، مصیبت زبان فارسی

هفته نامه کرگدن - فرشته مولوی: کاستی های شکسته نویسی را شاید بشود به هر سبب نادیده گرفت یا کم اهمیت انگاشت، اما از پیامدهای زیانبار رواج بی رویه شکسته نویسی در شبکه های اجتماعی نمی شود گذشت.

ناگفته پیداست که سخن گفتن خیلی پیرسال تر از نوشتن است. با این همه از حدود ۳۰۰۰ پ.م. (تاریخ نخستین نوشتارهای سومریان در جنوب عراق کنونی) تاکنون زبان نوشتاری چنان کارکرد ناگزیر و جایگاه برجسته ای داشته که تصور نبودنش ممکن نیست. گفتار و نوشتار با یکدیگر تفاوت های چشمگیری دارند، اما هرکدام در جایی و به وقتی به کار می آیند. اگر زبان نوشتار با آموزش و تمدن و قدرت سیاسی- اقتصادی و ادبیات و هنر پیوند داشته، زبان گفتار هم زبان مردمان گوناگونی بوده که بی بودنشان دستیابی به تمدن و قدرت و هنر شدنی نبوده.

بنابراین همراه با افت و خیز کشمکش های طبقاتی میان فرداستان و فرودستان و دگرگونی های اجتماعی هر یک از این دو گونه زبان ناگزیر به همزیستی و تاثیرپذیری از یکدیگر بوده اند. این تاثیر گاه سازنده و سودمند بوده و گاه زورورزانه و زیانبار. اگر در دوران استبدادی زبان نوشتاری سلاحی می شود در دست زورمندان و زورگویان، در دوران انقلابی یا بحرانی هم زبان گفتاری مجالی برای خودنمایی یا زورآزمایی پیدا می کند.

در دوران دموکراسی و در جامعه هایی که بنیاد دموکراتیک دارند و پایدار می نمایند، زبان نوشتار و زبان گفتار هرکدام در جای خود و در موقعیتی برابر کارکرد و نقش خود را دارند و گرچه بر یکدیگر تاثیر می گذارند، یکدیگر را نفی نمی کنند. دوران گذار و تنش و نابسامانی اما بستری برای توازن و هماهنگی و همسازی میان زبان نوشتار و زبان گفتار فراهم نمی کند.

تفاوت های میان گفتار و نوشتار که کم یا بیش در هر زبانی دیده می شوند، به خودی خود مایه ستیز و ناسازگاری میان این دو نمی شوند. این تفاوت ها در گذر تاریخ و بنا به آنچه در بیرون از زبان و در جهان گویشوران می گذرد، پررنگ و کمرنگ و نیز دگرگون میشوند، بی آن که به نابودی یا سستی نوشتار یا گفتار بینجامند.

برای نمونه در انگلیسی از زمان چاوسر به بعد تلفظ (واگویه) واژه ها بسیار دگرگون شده، بی آن که دیکته یا وانویسه واژه ها دگرگونی چندانی پیداکرده باشد. بر این روال در انگلیسی امروزی تفاوت میان شکل نوشتاری بسیاری از واژه ها با شکل گفتاری آن ها بسیار است. در فرانسه امروزی هم نمونه پربسامد و در خور توجه از تفاوت ساختاری یا دستوری در گفتار و نوشتار را می توان در شیوه منفی کردن فعل ها یافت (در نوشتار با دو نشان منفی و در گفتار با یکی)*.

در فارسی (نیز در عربی) تفاوت میان زبان گفتار و زبان نوشتار چشمگیر است. در ایران تا زمانی که سواد و کتاب در انحصار خواص بود، زبان نوشتاری در خدمت آنان بود و مردم هم با زبان ها و گویش ها و لهجه های خود فولکلور یا فرهنگ و ادبیات مردمی خود را داشتند.

همزمان با مشروطه و پس از آن تا پیش از انقلاب، زبان نوشتاری به یاری روشنفکران و نویسندگان پوست انداخت و دگرگون شد تا بتواند به میان مردم کوچه و بازار راهی بیابد. به این ترتیب از نابرابری زبان نوشتاری و زبان گفتاری و بیگانگی میان این دو کاسته شد و همچنان که مردم به راه گذر از وضعیت رعیت به شهروند افتادند، زبان نوشتاری و زبان گفتاری هم فرصتی یافتند تا در کنار هم و نه در فراز و فرود یکدیگر قرار بگیرند و به نوعی از توازن و تناسب و هماهنگی دست یابند.

زندگی زبان فارسی مانند هر زبان دیگری پیرو تاریخ و جغرافیای گویشوران آن است. زبان فارسی کنونی در ایران نه تنها برکنار از موقعیت ایران در جهان و بحران های سیاسی-اجتماعی آن و نیز ناگزیری و سختی دوره گذار فرهنگی از سنت به مدرنیته نیست که بسیار تاثیرپذیر از این فاکتور (سازه)هاست.

برخی از تاثیرها سازنده و پیش برنده و زمینه ساز دگرگونی های مثبت در زبانند. برای نمونه کوشش برای ساختن و توانمند کردن زبان فارسی علمی، برآمده از تاثیر جهان پیشرفته و جایگاه علم و تکنولوژی در آن است. در برابر، پاره ای دیگر از تاثیرها و دگرگونی ها می توانند مایه گزند و آسیب باشند و زبان فارسی را بیمار و کم توان کنند. در کوران دگرگونی های پرشتاب و عالمگیر فناوری، بحران سیاسی- اجتماعی- فرهنگی درون ایران در چند دهه گذشته زبان فارسی را آسیب پذیر کرده است.

در میان بیماری ها یا آسیب هایی که گریبانگیر فارسی امروزی شده اند، یکی هست که می شود آن را زبان ولنگاری نامید. زبان ولنگاری گستره بزرگی دارد و هرگونه کاستی برآمده از بی دانشی یا کم دانشی یا بددانشی زبانی و سرسری گیری ها ریز و درشت را در بر می گیرد- از گرته برداری های نابجا از زبان انگلیسی (و گاهی زبان فرانسه یا دیگر زبان ها) گرفته تا ترجمه های نادرست یا شتابزده تا غلط پراکنی های رسانه ها تا رواج واگیردارانه نادرست گویی و نادرست نویسی در زندگی روزانه و بازتاب آن در شبکه های اجتماعی، ناگفته پیداست که توانمندی فزاینده رسانه ها و به ویژه رشد و رواج پرشتاب رسانه ها و شبکه های اجتماعی و تاثیر روزافزون آن ها بر زندگی اجتماعی- فرهنگی همراه با ناگزیری ارتباط از راه نوشتن و افزایش میل و توان همگان به نوشتن سودمندی هایی به ارمغان آورده اند.

در همین حال اما این ها زمینه ساز آسیب رسانی به بزبان فارسی از راه واگیری گسترده و پرشتاب کاستی ها و نادرستی ها یا رویکردها و روش های ناسنجیده زبانی هم می شوند. یکی از آسیب های واگیرداری که از راه شبکه های اجتماعی (و گاه حتی رسانه های سنتی) به زبان فارسی می رسد، چیرگی (و اگر گویاتر بخواهم بگویم، «زورآوری») نابجا و ناسنجیده زبان گفتار بر زبان نوشتار است. شکسته نویسی ناروشمند و خودسرانه نمودی از این زورآوری است.

پیش از بررسی شکسته نویسی خوب است درباره دو ترم و یک مفهوم روشنگری شود. یکم این که چه در فارسی و چه در انگلیسی گاهی مرز میان رسانه ها اجتماعی و شبکه اجتماعی روشن نیست. شبکه های اجتماعی، اگر بخواهیم دقیق باشیم، بخشی از مجموعه یا پیکره رسانه های اجتماعی اند. شاید بهترین راه برای بیان تفاوت میان این دو اشاره به تفاوت سبک یا روش ارتباط آن ها باشد.

در رسانه تکیه بر گفتن است، در حالی که در شبکه تکیه بر گفتن و شنیدن است. برای نمونه فیس بوک شبکه ای برای ارتباط دو یا چندسویه و گفت و شنود است. کانال تلگرامی رسانه ای برای ارتباط یک سویه است. در این نوشته گرچه سوی نگاه رو به هرگونه رسانه اجتماعی است که در آن نوشتار هم به کار می آید، تاکید بر شبکه های اجتماعی گذاشته می شود.

دوم این که شکسته نویسی با گفتارنویسی یکی نیست. برخی از کاربران زبان فارسی یا از تفاوت این دو بی خبرند یا به این تفاوت بی اعتنایند و بنابراین هر دو را یکی می انگارند. شکسته نویسی یکی از نمودها یا روش های پیاده کردن گفتارنویسی به شمار می آید و تنها می تواند در سطح آوایی بازتاباننده زبان گفتاری باشد. پس مهم است از یاد نبریم که شکسته نویسی کاری به تفاوت های میان گفتار و نوشتار در سطح واژگانی یا در سطح ساختاری یا دستوری ندارد.

گرایش به نوشتن بر پایه زبان گفتاری یا نوشتاری کردن گفتار و همچنین میل به ساده کردن دیکته و بنابراین روی آوردن به کوتاه نویسی در زبان های دیگر هم دیده می شود. برای نمونه در زبان انگلیسی در گستره پیام های خصوصی و در اندازه ای محدود و به شکلی قاعده مند کوتاه نویسی (مانند حرف یو به جای واژه یو به معنی تو یا شما) به کار می رود.

با این همه در انگلیسی به رغم تفاوت چشمگیر و پربسامد میان دیکته یک واژه و تلفظ آن همگان کم یا بیش پایبندی خود را به قاعده ها و هنجارها نشان می دهند و از ایجاد هرج و مرج در زبان می پرهیزند. از این گذشته، نمی شود از یاد برد که گرچه باخبری از رویکردها و رفتارهای زبانی کاربران زبان های دیگر خوب است، نمی توانیم با تقلید یا الگوبرداری از زبان های دیگر گرفتاری های زبان فارسی را از میان ببریم.

از دیدگاه روانشناسی اجتماعی می توانیم گرایش واگیردارانه به شکسته نویسی در شبکه های اجتماعی فارسی زبان را نمودی از میل به نافرمانی ببینیم؛ و یا نمودی از سرکشی در برای هرگونه اتوریته (از جمله اتوریته نهادهای رسمی و آموزشی که با زبان سر و کار دارند و حتی اتوریته اهل زبان) و نیز میل به خودمختاری یا آسانگیری یا پاسخگویی به ناگزیری های زمانه (فردگرایی، دور تند زندگی، خودکفایی...).

از دیدگاه زبان فارسی اما پیامدهای این گرایش بیش از انگیزه ها و هدف های آن اهمیت دارند- گرچه بازشناسی آن ها ناگزیر است. دیدگاه نخست در گستره کارشناسی جامعه شناسان است. در این جا تنها از نگاه یکی از اهل زبان کارکرد و دامنه و کاستی ها و پیامدهای رواج بی رویه شکسته نویسی در رسانه ها و شبکه های اجتماعی در دیدرس قرار می گیرد.

کارکرد شکسته نویسی این است که از راه شکسته نوشتن واژه ها یا نوشتن واژه ها به صورتی که بر زبان می آیند یا به شکلی نزدیک به آنچه بر زبان می آیند، وجه آوایی زبان گفتاری را به عرصه زبان نوشتاری بیاورد تا به این ترتیب به پدیدآوردن لحن (نواخت) خودمانی و نارسمی یاری برساند.

شکسته نویسی را می توان به سه شاخه بخش کرد؛ در شاخه نخست تفاوت شکل گفتاری یک واژه با شکل نوشتاری آن برآمده از نیاز یا میل گویشوران به کوتاه کردن یا کم کردن هجا (میرم/ می روم//...) است.

در شاخه دوم تفاوت از این جا آب می خورد که گفتن واژه به شکل نوشتاری آن روان نیست و بنا به گرایش زبان گفتاری به روانی دگرگونی آوایی در واژه رخ می دهد (نمونه ها: گشد/ گشت// پمبه/ پنبه// یخه/ یقه// وخت/ وقت// اشتماعی/ اجتماعی// اختصاد/ اقتصاد// اژداد/ اجداد// پن یا پنش/ پنج// شمبه/ شنبه// هیش/ هیچ//).

در شاخه سوم شکسته نویسی بیانگر تفاوت میان واژه در زبان نوشتاری معیار با شیوه بیان آن در گویشی ویژه است (نمونه برای گویش مشهدی: امشو/ امشب// نمونه برای گویش تهران: خونه/ خانه// تهران/ تهران//). این نوع یا شاخه شکسته نویسی که نه نمایانگر گرایش زبان گفتاری به کوتاه شدن و روان شدن واژه ها که بیانگر میل به نویساندن گویشی ویژه است، در متن های ادبی (مانند گفت و گوهای داستانی یا دیالوگ های آمده در داستان) با پژوهش هایی ویژه یا ترانه می تواند بجا و حتی ضروری باشد. اما نمود این شاخه از شکسته نویسی در رسانه ها و شبکه های اجتماعی حکایت از آن دارد که برای گرویدن به گویش تهرانی(به بیان دقیق تر گویش پایتختی به معنی گویش چیره در پایتخت) به نشانه همرنگی با زبان پایتخت نشینان چشم و هم چشمی خواسته ناخواسته و دانسته نادانسته ای در کار است که هم نابجا و هم زیانبار است.

شکسته نویسی همیشه و همه جا بیهوده و بیجا یا زیانبار نبوده و نیست. پس از مشروطه و با آغاز داستان نویسی مدرن در ایران و به کوشش کسانی چون دهخدا و جمالزاده و هدایت (و بعدتر چوبک و دیگران) زبان گفتار که در آن هنگام تنها زبان مردم کوچه و بازار بود از تنگنای تحمیلی درآمد و در ادبیات بازتابید.

ادبیات در بستر گریز از استبداد و کشش به مردم سالاری به فرهنگ شفاهی مردم و زبان گفتار و گویش ها و لهجه ها روی آورد و با پرده برداری از این گنج های پنهان غنای زبان گفتاری و همچنین گویش های گوناگون را آشکار کرد. به این ترتیب هم گرایش به بهره گیری از توانمندی های زبان گفتاری و هم شکسته نویسی گفت و گوها در داستان ها و به کار گرفتن زبان ها و گویش های بومی رایج شد.

در دوره های بعدی برخی از داستان نویسان بر پایه پسند و تجربه خود از شکسته نویسی دیالوگ ها چشم پوشی کردند، اما در گستره ادبیات و به ویژه داستان نویسی از اهمیت توجه به زبان گفتاری و پتانسیل زبان ها و گویش های بومی کاسته نشد.

ادبیات عرصه آفرینش است و زبان ابزار آن است. در این عرصه نویسنده (دربرگیرنده شاعر و ترانه سرا) حق دارد به تشخیص خود و به فراخور کارش به گفتارنویسی و شکسته نویسی روی بیاورد یا از این دو جشم بپوشد. به بیان روشن تر چون ادبیات سرشت آفرینشگر و آزاد دارد، باید و نبایدهایش نه از جبرهای بیرون از خود که از سرشت و درون خودش سرچشمه می گیرند.

در هر عرصه ناهمگانی (از جمله پیام ها یا پیامک ها یا چت ها) هم هر کس آزاد است که هر زبان و هر شیوه دلخواهی- از شکسته نویسی گرفته تا زبان زرگری (به معنی دربرگیرنده هر زبان خودساخته قراردادی میان دو یا چند نفر)- را به کار بگیرد.

رد و بدل پیام های شخصی میان دو یا چند نفر چه از راه پیامک یا تلگرام در عرصه ناهمگانی می گنجد و به رای و پسند پیام دهنده و پیام گیرنده بستگی دارد. تلگرام گرچه برنامه و نرم افزاری برای پیام رسانی است، برای کاربران ایرانی کارکرد همگانی هم دارد و بنابراین گاهی در کنار فیس بوک و اینستا و گوگل پلاس و توییتر و وبلاگ ها و وبگاه ها و... قرار می گیرد.

در این صورت رد و بدل پیام یا رای و برداشت یا هرگونه سخن و حرفی در کانال ها و گروه های تلگرامی موضوع محور چون فراتر از دایره شخصی می رود، همگانی به شمار می آید. عرصه های همگانی (چه رسانه های سنتی و چه شبکه های اجتماعی) چون ملک طلق و هیچ فردی نیستند، نیازمند قانون و قاعده اند و خودسری فردی و روش و رویکرد دلبخواهی را بر نمی تابد.

برخی از کاربران شبکه های اجتماعی یا به دلیل کوچکی شبکه خود یا بی اعتنا به بزرگی یا کوچکی آن همگانی بودن شبکه های اجتماعی را نادیده می گیرند و به حساب خود در یک شبکه اجتماعی به چشم دفترچه خصوصی خود نگاه می کنند. اما هر اندازه هم که محتوای نوشته این گروه خصوصی و دایره مخاطبانشان کوچک باشد، این را نمی شود نادیده گرفت که بیشتر کسانی که روی به شبکه ها می آورند، در پی یافتن مخاطبانی بیش از خویشان و دوستان و آشنایان واقعی خود هستند.

گروهی هم گمان می کنند که اگر شکسته ننویسند، زبان نوشتارشان طبیعی نخواهدبود. این گمان بیش از آن که بر پایه منطق و دلیلی استوار باشد، برخاسته از رواج واگیردار شکسته نویسی در سال های رشد و گسترش روزافزون رسانه های اجتماعی و ابزارهای تکنولوژیک است. پیش از این دوره وقتی کسی در کتابی یا داستانی گفت و گویی را می خواند که در آن نویسنده شکسته نویسی نکرده بود، به صرف این گمان نمی کرد که زبان دیالوگ طبیعی نیست. اما امروزه باور کم و بیش همگانی بر این است که شبکه های اجتماعی زبان رسمی یا کتابی را بر نمی تابند و بنابراین در این عرصه می بایستی با زبانی طبیعی نوشت تا لحن نوشتار خودمانی بنماید.

درستی این باور هم نسبی است. برای نمونه اگر فیس بوک و کانال ها و گروه های تلگرامی را در نظر بگیریم، برخی از پست ها حرف و حالی بسیاری شخصی اند و بنابراین زبان و لحن خودمانی می طلبند. با این همه شمار پست هایی که خبری یا آموزشی یا تحلیلی اند هم کم نیست. رسمی بودن یا خودمانی بودن لحن هر نوشتاری را نویسنده آن نوشتار به فراخور دانش زبانی و پسند شخصی و نوع مخاطبان خود تعیین می کند. به بیان درست تر باید گفت که رسمی بودن یا خودمانی بودن لحن هر نوشتاری برخاسته از نوع آن و نوع مخاطبان است، اما تشخیص نوع نوشتار و نوع مخاطبان به ناگزیر با نویسنده است و بنابراین درستی یا نادرستی تشخیص هم برعهده اوست.

پس با در نظر گرفتن سرشت و کارکرد شبکه های اجتماعی و میل و گرایش نسبی کاربران، نمی شود کاربران فارسی زبان شبکه های اجتماعی را از به کار بردن لحن خودمانی بازداشت. اما سه نکته را نباید از یاد برد. یکم این که با تکیه بر این که گرایش به شکسته نویسی واگیردار است و بنابراین روز به روز پرتوان تر می شود، نمی توانیم کاستی ها و زیان هایش را نادیده بگیریم. دوم این که زبان گفتاری همیشه و در همه حال خودمانی نیست. سوم این که لحن خودمان یا به بیان دیگر نزدیک شدن به زبان گفتاری در نوشتار تنها از راه شکسته نویسی به دست نمی آید.

چنان که پیشتر اشاره شد تفاوت زبان گفتاری با زبان نوشتاری در سه سطح است و شکسته نویسی تنها در سطح آوایی کار می کند. اگر پستی یا پیامی می بایستی به فراخور محتوای خود و مخاطبانش لحنی خودمانی داشته باشد، می شود این لحن را با گزینش واژه ها یا عبارت ها یا تعبیرهای زبان گفتاری به جای واژگان لحن رسمی پدید آورد (برای نمونه: درباره‌ی/ از// در/ تو یا توی// زیرا/ چون که یا برای این که// گویی/ انگار//). همچنین می شود به تفاوت های دستوری یا ساختاری یا نحوی میان گفتار و نوشتار توجه کرد (نمونه: دارم میرم خونه/ دارم به خانه می روم**// بارون بیاد پامو از در خونه بیرون نمیذارم/ اگر باران بیاید پایم را از در خانه بیرون نمی گذارم***).

گفتارنویسی مطلق و بی چون و چرا (به معنی این که نوشتار باید تمام و کمال نشانگر گفتار باشد) نه شدنی است و نه ضرورتی دارد. در نهایت به از میان رفتن زبان نوشتاری یا سست و ناکارآمد کردن آن می انجامد. در هیچ زبانی و با هیچ منطق و استدلالی از میان رفتن یا کم توان شدن زبان نوشتاری تبیین و حتی و توجیهی ندارد.

هیچ کدام را نه می شود و نه باید کنار گذاشت یا به سود دیگری کم توانش کرد. هر دو در جای خود و در کنار یکدیگر هم معنی پیدا می کنند و هم کارآمد و سودمند می شوند. بنابراین مهم آن است که هر کدام را بجا و درست به کار برد. بر این روال برای نگه داشتن توازن میان این دو در شبکه های اجتماعی هم اگر نیازی به بازتاباندن جلوه ای از زبان گفتاری باشد، می بایستی سنجیده و به اندازه و در سطح واژگانی یا گاهی در سطح ساختاری از زبان گفتار بهره گرفت.

اگر هدف از نزدیک شدن به زبان گفتاری پدید آوردن لحن یا نواخت خودمانی یا پرهیز از خشکی لحن یا نواخت رسمی باشد، با گزینش واژه های رایج در زبان گفتار و با پیروی به اندازه و درست از نحو زبان گفتار به آسانی می شود این کار را کرد و نیازی به شکسته نویسی نیست. اگر نه همه، بسیاری از کسانی که در رسانه های اجتماعی برای ایجاد ارتباط از راه نوشتار شکسته می نویسند، از تفاوت میان شنیدن و خواندن غافلند یا آن را نادیده می گیرند و در برابر گفتارنویسی را با خودِ گفتار یکی می گیرند.

در روند گفت و شنود رابطه میان زبان و گوش بی واسطه است و چشم هم می تواند یاری رسان دریافت و درک پیام باشد. میان نوشتن و خواندن اما فاصله و واسطه است و در دریافت و درک پیام حافظه دیداری ما از نویسه یا شکل نوشتاری مقدم بر حافظه نوشتاری ما کار می کند. خواندن گاهی ممکن است به سببی بلندخوانی باشد، اما در بیشتر وقت ها خاموش خوانی است.

در خاموش خوانی گرایش به تندخوانی طبیعی است و بنابراین کلمه ها گرچه که شکسته نشده باشند، نه شمرده و آهسته که تند و شکسته خوانده می شوند. به بیان روشن تر، به فراخور عادت به خواندن و مهارت در خواندن و تندخواندن کلمه های نوشته شده شکسته شده در خاموش خوانی خود به خود تند و شکسته خوانده می شوند.

چشمگیرترین کاستی های شکسته نویسی در شبکه های اجتماعی از این قرارند: یکم، نداشتن دقت و با ساده گیری بی جا تفاوت های زبانی را ندیده گرفتن (نمونه: رفته ام/ رفته م/ رفتم). دوم، یکدست نبودن (نمونه: من را/ من رو/ منو) و نایکدست کردن دیکته برخی از واژه ها (بذار/ بزار). سوم، روشمند نبودن (گرچه که در زمینه شکسته نویسی کتاب «اصول شکسته نویسی...» به قلم یکی از ویراستاران سرشناس، علی صلح جو، در دسترس است، بی تردید نه همگان از آن باخبرند و نه همگان به آن پایبند).

چهارم، گرایش به گریز از هر قاعده و رواج دوگانگی برخاسته از خودسری و سرسری نویسی (نمونه: دوستانی که تمایل به شرکت دارند تا شب خبر بدن لطفن// چرا هیشوخ کاندیدای زن برا ریاست جمهوری نداریم).

پنجم، کند کردن یا دشوار کردن روند خواندن و یا فراهم کردن زمینه برای بدخوانی یا نادرست خوانی (نمونه: یکی میاد خونتون که دیگه نمیره خونشون).

کاستی های شکسته نویسی را شاید بشود به هر سبب نادیده گرفت یا کم اهمیت انگاشت اما از پیامدهای زیانبار رواج بی رویه شکسته نویسی در شبکه های اجتماعی نمی شود گذشت. پیش از هر چیز باید دریافت که این رواج به واگیری و عادی شدن روزافزون آن می انجامد و دگرگونی بزرگی پدید می آورد. روشن است که دگرگونی به خودی خود ناپسند و نادلخواه نیست. دگرگونی برخاسته از رواج مهارناپذیر شکسته نویسی در شبکه های اجتماعی به این سبب دلخواه نیست که مایه پدید آمدن زیان های جبران ناپذیر می شود.

در گستره های محدودی چون ادبیات (داستان و ترانه و...) قاعده مند کردن شکسته نویسی کاری شدنی می نماید. اما در نبود سیاست گذاری زبانی ملی و لازم الاجرا و سنجیده و کارآمد برای رسانه ها و نهادهای آموزشی شکسته نویسی در گستره همگانی بزرگ و بی در و پیکری چون رسانه های اجتماعی مهارناپذیر خواهدشد و به روالی خودسرانه و پیش بینی ناپذیر به تمامی پیکره زبان فارسی آسیب خواهدرساند.

رواج شکسته نویسی در شبکه های اجتماعی مایه ناآشنانمایی زبان معیار در چشم انبوه کاربران این شبکه ها می شود. ناگفته پیداست که هر دَم شمار کاربران افزایش می یابد و بنابراین میزان تاثیرگذاری روش نوشتاری این انبوه مردمان بر دیگر گستره های ارتباطی هم توانمندتر و چیره تر می شود.

از سوی دیگر زبان معیار ناگزیر بر زبان نوشتاری استوار است و ناآشنایی با آن به معنی سست شدن و کمرنگ شدن زبان نوشتاری می شود. این که به جای هماهنگی و هم توانی و همنشینی زبان گفتاری و زبان نوشتاری در پی جایگزین کردن زبان نوشتاری با زبان گفتاری و یا یکی کردن این دو باشیم، در نهایت نه به توانمندی پیکره زبان که به سستی آن می انجامد (برای نمونه پیامد جایگزین کردن متشکرم با مچکرم).

سخن آخر این که زیان بارترین پیامد کم توان کردن زبان نوشتاری و دگرگون کردن زبان معیار از راه رواج مهارناپذیر شکسته نویسی بعدی فرهنگی- سیاسی دارد که هواداران شکسته نویسی یا تاکنون به آن نیندیشیده اند یا اهمیت آن را در نمی یابند. شکسته نویسی در شبکه ها خواهی نخواهی زبان گفتاری پایتخت را واگیردار و چیره می کند و ویژگی های گفتاری تهرانی ها را رواج می دهد.

بنابراین از مرز کوتاه نویسی و آسان سازی فراتر می رود و بی هیچ دلیل و منطق زبانی جا و سهم گویش های دیگر را به سود گویش تهرانی تنگ و کم کمی کند (نمونه: خودمونی به جای خودمانی// باهار به جای بهار// کوش به جای کجاست// کیا به جای چه کسانی// اوناهاش به جای آن جاست// باهاش به جای با او// بش یا بهش به جای به او// توش به جای در آن).

از سوی دیگر، زبان فارسی زبان میانجی همه ایرانیان است و بنابراین زبان معیار زبان ملی است و تنها از آن فارسی زبان های ایرانی نیست. آن ها که تهرانی نیستند یا پایتخت نشین نیستند (چه فارسی زبان و چه ترکی زبان و چه کردی زبان و...) و فارسی نوشتاری را در مدرسه یاد گرفته اند، چرا باید به جریان تقلید از گویش رایج در پایتخت تن بدهند؟ چنین روندی آیا به کم توانی گویش های دیگر نمی انجامد؟ آیا سد راه همبستگی فرهنگی و زبانی میان مردمان گوناگون ایران نمی شوند؟ آیا به نابرابری و جدایی میان آن ها دامن نمی زند؟

پی نوشت:

* je ne parle pas Persan/ je parle pas Persan
** شکسته نویسی + حذف حرف اضافه + دگرگونی نحو یا ساختار جمله
*** شکسته نویسی + حذف اگر که حرف شرط است