پیشنهادهایی برای مطالعه در روزهای نمایشگاه کتاب

روزنامه شهروند - امین فرج‌پو: روزهای نمایشگاه تنها زمانی است که می‌توان گفت کتاب و نویسنده از حاشیه زندگی ما ایرانیان خارج و به متن زندگی‌ها ورود پیدا می‌کند؛ از اخبار کوتاه حاشیه‌ای به روی جلد روزنامه‌ها می‌آید و... این روزها کتاب زندگی فاخری در بطن زندگی‌های ما دارد. به این مناسبت به سیاق چند روز گذشته نگاهی داریم به شماری از کتاب‌های جدیدی که این روزها در نمایشگاه کتاب تهران رونمایی می‌شوند...

جهنم به انتخاب خودم

کتاب جهنم به انتخاب خودم مجموعه داستان ایرانی اسماعیل زرعی است که نشر مروارید آن را چاپ و روانه بازار نشر کرده است. آنچه در این کتاب فراهم شده و در اختیار مخاطبان قرار گرفته، گزیده‌ای است از کارنامه بیش از ٤٠‌سال فعالیت‌های ادبی اسماعیل زرعی؛ داستان‌نویسی با نگرشی نو که شخصیت‌های داستانش را از بین مردم کوچه و بازار می‌گیرد که اگرچه اغلب ساده و بی‌پیرایه‌اند؛ اما بسیار متفکر و ژرف‌اندیش‌اند.

زرعی در داستان‌هایش بر زخم‌های جامعه انگشت می‌گذارد و به گونه‌ای ارایه‌شان می‌دهد که خواننده ناگزیر به درنگ، تعمق و اندیشیدن شود. و کتاب جهنم به انتخاب خودم گامی است برای معرفی داستان‌های برتر این داستان‌نویس صاحب سبک و متواضع کشورمان.

گفتنی است که داستان جهنم به انتخاب خودم، یکی از داستان‌های چاپ شده در کتاب که نام کل مجموعه نیز از آن گرفته شده است، برنده تندیس صادق هدایت در سیزدهمین دوره جایزه ادبی صادق هدایت شده است.

از آثار اسماعیل زرعی می‌توان به کتاب‌های سفر در غبار (مجموعه داستان)، کمی از کابوس‌های من (مجموعه داستان)، نوشته‌هایی که هرگز خوانده نشد (مجموعه داستان)، شوهر ایرانی خانم لیزا (مجموعه داستان)، فصل‌ها نمی‌خواهند بروند (مجموعه داستان)، نفرین شده (مجموعه داستان)، رؤیای برزخی و راز معبد آفتاب (رمان) اشاره کرد.

مرد لاجوردی

مجموعه شعر مرد لاجوردی، سروده صدف درخشان توسط نشر مروارید منتشر شده و در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران رونمایی می‌شود. در یکی از شعرهای این مجموعه به نام بهار می‌خوانیم:

و جیغ/ که از دیوار خانه بالا رود/ آجر به آجر/ بنفش می‌شود/ و بنفش رنگی‌ست/ که سال‌ها/ به اسم لب‌هایمان سند زده‌اند/ و زمستان فصلی که در مغز استخوان خانه نشست می‌کند/ ارتفاع خمیازه‌های خانه/ نود روز تقویم را‌ هاشور می‌زند/ امشب بگذار خانه کمی بخوابد/‌ها اگر بکند/ آینه‌ها برفکی می‌شوند/ بهار بنفشی‌ست/ که پشت درهای این خانه/ اشک‌های سبز می‌ریزد...

صدف درخشان شاعر ٤٣ساله متولد شهریار، فارغ‌التحصیل مهندسی شیمی و کارشناس ارشد زبان و ادبیات‌فارسی است. کتاب‌های صدف‌ها آبستن مروارید می‌شوند، چهل‌سال زن و ریل‌ها دوربرگردان ندارند از آثار منتشر شده از این شاعر است.

بر خاکستر ققنوس

کتاب بر خاکستر ققنوس به قلم محمدرضا رهبریان توسط انتشارات مروارید راهی بازار نشر شد. این کتاب پژوهشی است که به بررسی تأثیر و حضور حیوانات در آثار صادق چوبک می‌پردازد. دکتر محمدرضا رهبریان که کارشناس ارشد زبان و ادب فارسی است در این کتاب به گونه‌ای داستان‌های صادق چوبک و نگاه او به حیوانات را در آثارش مورد بررسی قرار داده است.

در این کتاب نگاه صادق چوبک به حیوانات از دو منظر مورد بررسی قرار می‌گیرد؛ نخست، یک دسته داستان‌هایی است که محوریت با حیوان است و طرح قصه، پیرامون یک حیوان جریان دارد و دوم داستان‌هایی است که حیوان در کنار یک انسان ترسیم می‌شود. غالباً در این دست داستان‌ها یک وابستگی غریبانه‌ای بین انسان و حیوان احساس می‌شود. آدم‌هایی که اغلب رانده شده از جامعه هستند، دلخوشی خود را در پناه حیوانی به مراتب بدتر و مفلوک‌تر از خود دنبال می‌کنند. این کتاب در قطع رقعی، ٢٦٢ صفحه و قیمت ٢٣‌هزار تومان منتشر شده است.

دعوت دوباره به ادامه دریا

دعوت دوباره به ادامه دریا مجموعه شعر جدیدی است از سیدعلی صالحی که با عنوان فرعی گزینه شعر دوم در بازار کتاب موجود است. گزینه دوم، میزبانِ مزامیری از میانِ چندین دفتر شعر است که هیچ‌کدام در گزینه اول نیامده است: گزینه‌ای متعلق به دهه هشتاد و نود خورشیدی است، در منتهایِ این دفتر، تازه‌ترین شعرها آمده است، شعرهایی که تا لحظه نوشتنِ این اشاره، تنها خود مخاطب آن بوده‌ام.

باری... بسیاریِ عشق، بسیاریِ شادمانی، و بسیاری امید از آنِ شما و نثارِ شما! در شعری از این کتاب آمده: آزادشان کنید!/ پروانه‌ای که از آخرین آواز آتش گذشته است/ دیگر از گُر گرفتنِ بربادرفته خود/ نخواهد ترسید/ تنها در تلاوت مخفیِ ما تکثیر خواهد شد،/ مثل ستاره در آسمان/ ترانه در کوه وُ/ کلمه در کتاب. سیدعلی صالحی که پایه‌گذار جریان موج ناب و شعر گفتار در شعر معاصر ایران و یکی از دبیران اصلی کانون نویسندگان ایران بود، یکی از چهره‌های مطرح و شناخته شده در شعر معاصر فارسی است که آثاری چون یوماآنادا، پیشگو و پیاده شطرنج، مثلثات و اشراق‌ها، عاشق شدن در دی‌ماه، مردن به وقت شهریور، دیرآمدی ری‌را، نشانی‌ها، سفر بخیر مسافر غمگین پاییز پنجاه و هشت، آسمانی‌ها، رویاهای قاصدک غمگینی که از جنوب آمده بود و... را به بازار کتاب عرضه کرده است. نشر مروارید مجموعه دعوت دوباره به ادامه دریا را در ٣٠٢ صفحه چاپ و روانه بازار نشر کرده است.

منشور شعر حکمت

محمد پروین| کتاب منشور شعر حکمت که در مدت زمان کوتاهی به چاپ دوم رسید، جدیدترین اثر تئوری سیدعلی صالحی است که توسط نشر چشمه روانه بازار شده است. صالحی در این کتاب نگاه متفاوتی به شعر نو انداخته است. قرائتی دیگر که از شاهراه حکمت می‌گذرد. وی با برشمردن آسیب‌های شعر امروز و خلأهای آن با ارایه پیشنهاد شعر حکمت آن را به‌عنوان امکان و راهی برای رهایی از استبداد زبان، ریخت‌دار، مضمون و غیره معرفی می‌کند.

کتاب به سه بخش تقسیم شده است که از ابتدا به مفهوم شعر حکمت می‌پردازد، سپس عناصر آن را با ذکر مثال از ادبیات کهن و نو تحلیل می‌کند و در انتها هم گفت‌وگوها پیرامون شعر حکمت با مطبوعات و رسانه‌ها است. صالحی در این کتاب با پیش کشیدن شعر کهن و شعرهای شاعران تثبیت شده (مولانا و حافظ) ریشه شعر حکمت را تا به امروز دنبال کرده است و در شعر نو با بیان پاره‌هایی از شعرهای نیما، شاملو و فروغ به واکاوی عناصر حکمت، ایجاد پرسش و پاسخ سعی به پرداخت کاربردی بهتر این موضوع داشته است. کتاب منشور شعر حکمت با شمارگان ١٠٠٠ نسخه و قیمت ٩٠٠٠ تومان در کتابفروشی‌ها توزیع شده است.

شولا

کتاب شولا یک داستان بلند ایرانی به قلم علی میرمیرانی است که نشر مروارید آن را چاپ و روانه بازار نشر کرده است. در پشت جلد این کتاب می‌خوانیم: شولا یک رمان عاشقانه است؟ یک عاشقانه زخمی؟ یک روایت مردانه از خاطره که رنگ خون می‌گیرد؟ یک پایبندی بیات به اصولی ازمدافتاده که خسته جانی در پی آورده؟ شولا یک رمان پاییزی است؟ یک داستان خزان زده؟ یک نسیم بی‌بازگشت؟ یک خش اساطیری از برگ‌های دیروز و همیشه؟ رمان شولا روایتگر تمام این سوال‌هاست.

سوال‌هایی در کرانه باور و ایمان. رمان شولا یک دیوان سوخته است. جدال تردید است و یقین. هنگامه آزمون شاید... علی میرمیرانی که سال‌هاست در مطبوعات مشغول فعالیت است، نوشتن را به‌عنوان نویسنده سینمایی آغاز کرده و بعد از آن سراغ داستان‌نویسی، برنامه‌سازی و طنزنویسی رفته است. طنزهای این نویسنده که آنها را به نام ابراهیم رها می‌نویسد، بسیار پرطرفدارند. پشت قاب خنده، چند خاطره پائیزی، یا عای، شاید شبیه نیایش، به رنگ یاد به طعم سینما، هنر در کویر و... شماری از آثار سابق علی میرمیرانی هستند...

دریاها پشت دیوار

دریاها پشت دیوار مجموعه شعری است از علی عبداللهی که به همت نشر مروارید به زیور طبع آراسته شده است. در یکی از اشعار این کتاب به نام تله می‌خوانیم: روبه‌روی هر سنگ/ آینه‌ای می‌گذارم/ روبه‌روی هر نام/ آینه‌ای دیگر؛/ تله‌ای می‌سازم: / عاقبت در آن می‌افتید/ و همچنان که می‌میرید/ به خودتان نگاه می‌کنید و/ می‌خندید.

علی عبداللهی شاعر و مترجم ادبی زبان آلمانی است که تاکنون مجموعه اشعار هی راه می‌روم در تاریکی، این است که نمی‌آید، درود بر نهنگ، ترجمه چند شعر به زبان آلمانی، چاپ چند سروده به زبان آلمانی و بادها شناسنامه مرا بردند را به علاقه‌مندان شعر ارایه کرده است. ترجمه کتاب‌های سکوت آینده من است (مجموعه شعرهای عاشقانه اریش فرید)، اکنون میان دو هیچ (مجموعه شعرهای نیچه)، کتاب ساعات و روایت عشق و مرگ (شعرهای ریلکه)، مفهوم زمان - ‌هایدگر، جیم دگمه و لوکاس لوکوموتیوران - میشائل انده، جیم دگمه و سیزده قلوهای وحشی - میشائل انده، آهوجان میهمان ماست - ارسکین کالدول، سوگ سروده‌های دوئینو و اشعار دیگر ریلکه، قورباغه‌ها جدی جدی می‌میرند، صد شعر عاشقانه آلمانی زبان از قرون وسطی تاکنون و... از دیگر فعالیت‌های ادبی علی عبداللهی است.

اصول و مبانی تحلیل متون ادبی

اصول و مبانی تحلیل متون ادبی اثر سلینا کوش با ترجمه حسین پاینده منتشر شد. این کتاب برای کسانی نوشته شده است که مایل‌اند با کسب دانشی پایه‌ای درباره روش‌های نظام‌مند تحلیل متون ادبی، توانایی خود در نقد آثار ادبی و هنری را تقویت کنند. از این‌رو، اصول و مبانی تحلیل ادبی با زبانی روشن و با توضیحات مبسوط شرح داده شده است.

به این منظور، نویسنده شیوه تحلیل شعر، داستان کوتاه، رمان، نمایشنامه و فیلم سینمایی را با ذکر مثال‌های متعدد توضیح می‌دهد و اصطلاحات تخصصی را که در نقد آثار ادبی و هنری کاربرد دارند به خواننده معرفی می‌کند. دکتر پاینده با افزودن زیرنوشت‌های توضیحی درباره اصطلاحات نقد ادبی و نویسندگان و آثاری که در کتاب مورد اشاره قرار گرفته‌اند، کوشیده است تا فهم مطالب آن برای خواننده فارسی زبان تا حد ممکن راحت‌تر شود. گفتنی است در زمانی که ترجمه این کتاب آماده انتشار شد، فقط ٨ماه از انتشار متن اصلی گذشته بود. نشر مروارید اثر حاضر را در ٣٠٦ صفحه چاپ و روانه بازار کتاب کرده است.

مقالات کلیدی نشانه‌شناسی

تازه‌ترین اثر امیرعلی نجومیان با موضوع نشانه‌شناسی و در قالب مجموعه‌ مقالات منتشرشد. این کتاب که با عنوان مقالات کلیدی نشانه‌شناسی منتشر شده است، برای نخستین‌بار در ایران، داستان نشانه‌شناسی را در صد‌سال اخیر به روایت مقالات کلیدی نشانه‌شناسان تاثیرگذار روایت کرده و مورد بررسی قرار داده است. مقالاتِ بخش نخست این کتاب مبانی، تعاریف و تاریخچه نشانه‌شناسی را معرفی می‌کنند و در بخش دوم از این مقالات، نظریه‌پردازان به خاستگاه نخست این دانش در زبان‌شناسی پرداخته‌اند.

چرخش از زبان‌شناسی به مطالعات ادبی موضوع جستارهای بخش سوم است و در بخش چهارم شیوه بکارگیری مطالعات نشانه‌شناسی در گونه‌های هنری به نمایش مورد توجه نویسندگان قرار گرفته است. در بخش پنجم از این کتاب نیز دو جستار درباره چالش‌هایی که تعریف نشانه و نشانه‌شناسی در دهه‌های اخیر با آن روبه‌رو شده است مورد توجه قرار گرفته است.

امیرعلی نجومیان نویسنده، نظریه‌پرداز و مترجم و دانشیار ادبیات انگلیسی و نظریه ادبی دانشگاه شهید بهشتی است. وی در ‌سال ۱۳۷۸ در دانشگاه لستر انگلستان رساله دکترای خود را با عنوان واسازی نام: سه پارادوکس زبانی در گفتمان ادبی ارایه داد که تحقیقی در حوزه نظریه ادبی براساس نظریه‌های فلسفی معاصر است. نجومیان همچنین در شکل‌گیری گروهی پژوهشی در تهران نقش داشت که به گروه نشانه‌شناسی هنر شناخته شد و اینک با عنوان حلقه نشانه‌شناسی تهران فعالیت‌های علمی خود را ادامه می‌دهد. انتشارات مروارید کتاب مقالات کلیدی نشانه‌شناسی را در ۴۸۰ صفحه و با قیمت ۳۲‌هزار تومان منتشر کرده است.

چنین سیاه آینه‌ای

چنین سیاه آینه‌ای نگاهی است به ژانر سینمای نوآر - که به غلط در ادبیات سینمایی ایران سینمای سیاه نامیده شده است. نگاهی البته نه از منظر ژانرشناسی، آن‌گونه که مولف کتاب، علیرضا کاوه، در کتاب قبلی‌اش گونه سینمایی - لحن و نظام ارزشی یه سینما از آن دریچه نگاه کرده بود. چنین سیاه آینه‌ای، در عوض، می‌کوشد از طریق نگاه و بازبینی یک‌سری فیلم ماندنی و خاطره‌ساز که در تعلق آنها به گونه فیلم نوآر اجماعی نسبی وجود دارد، قواعدی مشترک میان این فیلم‌ها یافته؛ و از طریق این نکات مشابه قواعد و اصولی کلی برای آثار متعلق به این‌گونه وضع نماید - که این‌که تا چه حد در این راه توفیق یافته و تا چه حد توانسته هدف مستتر در عنوان کتاب را به دست آورد، حکایت و بحثی دیگر است...

نویسنده این کتاب، علیرضا کاوه کارشناس‌ارشد سینماست. او در دهه‌ شصت در دانشگاه علم و صنعت ایران مسئول کانون فیلم دانشگاه بود، که در همان زمان جزوه‌هایی درخصوص فیلم‌ها و کارگردانان منتشر کرد. کاوه که به‌عنوان منتقد فیلم نیز در مطبوعات فعالیت می‌کند، دلیل پرداخت به این کتاب را در چند مورد خلاصه می‌کند: نخست این‌که وضع امروز جامعه ایران را در وضع مشابه سال‌هایی که ایده‌های نوآر شکل می‌گرفتند، می‌دانم. با یک مراجعه‌ ساده به اخبار می‌توان بحران‌های مشابه اجتماعی را ردیابی کرد. دوم، برای تأکید بر اهمیت سینمای زیرزمینی. بسیاری از نوآرها با تعاریف واضح در گروه فیلم‌هایی قرار می‌گیرند، که می‌توان آنان را زیرزمینی دانست. با کمال تأسف در ایران سینما تنها وسیله‌ای برای بازتاب فرهنگ رسمی است. در مقدمه به این تأکید کرده‌ام که تا سینمای زیرزمینی به‌رسمیت شناخته نشود، سینمای بومی نخواهیم داشت. سوم، با هدف تکوین شکلی از نظریه‌پردازی بومی در ایران. یعنی نگاه به گونه (ژانر) با هدف نگاه از زاویه نظریه‌ پارسی.

نویسنده کتاب چنین سیاه آینه‌ای با درک درست این نکته که نوآر به‌عنوان گونه سینمایی مرزهای مشخصی با گونه‌های دیگر ندارد، در سطور اول کتاب اعتراف کرده که کتابش می‌کوشد خواننده را نه به شناختی از فیلم نوآر، بلکه به شوق شناختن آن تشویق می‌کند. این کلیدی‌ترین نکته‌ای است که درباره چنین سیاه آینه‌ای می‌توان گفت. علیرضا کاوه که از دهه‌ ۱۳۷۰ شمسی در عرصه‌ سینما فعال است، اقدام به انتشار نظریه‌ فیلم بومی را ضرورت امروز سینمای ایران عنوان می‌کند. او می‌گوید این کتابی است حاصل دیدن بیش از ۵۰۰ فیلم و ۲۰‌سال پژوهش در این موضوع. نویسنده کتاب چنین سیاه آینه‌ای برای شناخت فیلم نوآر نگاه انداخته به فیلم‌های مهم این ژانر، با این‌که این ادعا را نکرده که تمام فیلم‌های مهم ژانر را مورد بررسی و تحلیل قرار داده است.

در نگاهش به فیلم‌ها، اما، این نویسنده کوشیده هر یک از مقالات تحلیلی تألیفیش به شیوه خاصی به ژانر نگاه کند؛ تا از طریق همنشینی این مقالات تحلیلی جوانب مختلفی از این ژانر سینمایی کاویده و بازکاویده شود. برای توضیح و تبیین بیشتر می‌توان گفت نویسنده در نگاه به فیلم در دنیای تبهکاران کوشیده از منظری تاریخی به ژانر فیلم مورد تحلیل نگاه کند و مثلا در مورد فیلم من یک فراری از گروه زنجیریان هستم از نگاهی اجتماعی در تحلیل فیلم استفاده کند. در شاهین مالت، نگاه مقایسه‌ای و یا به عبارت بهتر هم‌سنجی با اثر ادبی؛ در غرامت مضاعف روش ساختار روایی، در پستچی همیشه دو بار زنگ می‌زند روش تطبیقی؛ در بدنام استفاده از بررسی مایه‌های همیشگی آثار سازنده در تعامل و هم کنشی با گونه؛ در کازابلانکا روش نگاه به گونه به‌عنوان حس و حال یا لحن؛ در جنگل آسفالت هم کنشی کاراکتر با صحنه‌آرایی و عناصر بصری و در غریزه اصلی تحلیل فلسفی - فمینیستی به‌عنوان دستمایه نویسنده در خلق قواعدی مشترک و البته نانوشته در کتاب عمل کرده‌اند. کتاب چنین سیاه آینه‌ای که به‌صورت ناشر - مولف منتشر شده و در نمایشگاه کتاب در غرفه‌ روزنه‌کار عرضه خواهد شد.