پذیرایی ساده مانی حقیقی با ترانه علیدوستی

تماشا: یک شب بعد از اینکه مانی حقیقی دیپلم افتخار بهترین کارگردانی را برای فیلم «پذیرایی ساده» از ششمین جشن انجمن منتقدان و نویسندگان ایران گرفت همراه ترانه علیدوستی، بازیگر نقش اول زن در فیلم و امیررضا کوهستانی، یکی از نویسندگان فیلم «پذیرایی ساده» به تماشای این فیلم نشست.

این اولین باری بود که این گروه فیلمشان را با مخاطبان ایرانی می دیدند. بعد از تماشای فیلم، حقیقی و همکارانش پاسخگوی پرسش های تماشاگران و شنونده انتقادها و اعتراض های آنها شدند.

«پذیرایی ساده» چه در زمان جشنواره و چه این روزها که در حال اکران است همواره مورد اتهام بی اخلاق بودن و تحقیر فرودست جامعه قرار گرفته است. بحث های این نشست هم بیشتر پاسخگویی به این نقدها و اعتراض ها و موضوع اصلی فیلم، «پول» بود:

مانی حقیقی صحبت های خود را با این توضیح شروع کرد: «این اولین بار است که ما این شانس را داریم با تماشاگران ایرانی «پذیرایی ساده» را از نزدیک ببینیم و درباره آن صحبت کنیم. این فیلم تمام دنیا را چرخیده است و تازه الان موفق شدیم آن را در ایران به اکران عمومی دربیاوریم. این اولین باری است که رو در رو با تماشاگران ایرانی می توانیم درباره آن صحبت کنیم.»

تیر خلاص برای رهایی

بازیگر نقش «لیلا» در فیلم «پذیرایی ساده» در ادامه این بحث گفت: «در کنار این فیلم هایی که از آنها رضایت زیادی دارم، فیلم هایی هم هستند که دوستشان دارم و برایشان زحمت زیادی کشیده ام اما همیشه آن مقدار فاصله ای که با حرف اصلی فیلم داشتم یا آن یک سانتیمتری که مانده بوده تا بتوانم خودم را به جهتی که آن موضع داشته برسانم، باعث شده نتوانم صددرصد اجرایم را داشته باشم. من در فیلم هایی که خیلی خوب درکشان می کنم خودم را بیشتر دوست دارم.»

علیدوستی همچنین درباره این نکته که آیا در «پذیرایی ساده» کاملا وابسته به فیلمنامه بوده یا حس او زاییده فضا و لوکیشن و عوامل دیگر بوده است، گفت: «فکر می کنم مجموعه ای از هر دو بوده چون فیلمنامه این اثر سرشار از آدرس هایی است که به من می گفتند چگونه هدفم را پیدا کنم. جنس دیالوگ نویسی و شخصیت پرذدازی ها بسیار دقیق نوشته شده بود و وقتی من قبل از فیلمبرداری روی کاغذ هم نقشم را می خواندم خیلی دور از فضای زمان فیلمبرداری نبود و اینکه بفهمم چطور اجرایش کنم برایم آسان بود اما من به عنوان بازیگر ذاتا اینطوری هستم که وقتی وارد پروسه ساخت فیلم می شویم بسیاری از افکاری که درباره آن قصه و مضمون آن در طول زمان ساخت فیلم دارم روی جنس اجرایم تاثیر می گذارد.

بازی من در زمان ساخت ابعاد بیشتر از آنچه قبلا روی کاغذ بوده پیدا می کند؛ مثلا در صحنه آخ رفیلم همه چیز در فیلمنامه به همان شکل بود که الان در فیلم می بینید اما وقتی به فیلمبرداری آن صحنه رسیدیم من احساس کردم آن شلیک مثل شلیک گلوله خلاصی به خودمان است. این انباشتگی خشم و ناراحتی و فشاری که این قصه روی من داشت و احتمالا روی تماشاگر هم دارد به من این حس را داد که این شلیک پایانی نوعی تیر خلاص به خودمان است برای رهایی از همه اینها و آزاد شدن این انرژی. مسلما این در فیلمنامه نبوده اما ممکن است در بازی من منعکس شده باشد.»


کاوه اخلاقی ترین آدم است

«پذیرایی ساده» اولین تجربه فیلمنامه نویسی امیررضا کوهستانی، نمایشنامه نویس شناخته شده تئاتر است. او درباره این تجربه گفت: «چون «پذیرایی ساده» اولین فیلمنامه من است برای اولین بار است که درباره یک فیلم سینمایی با مخاطبان و علاقه مندان سینما رو در رو صحبت می کنم و خیلی از این اتفاق خوشحال هستم.»

او درباره ویژگی های فیلمنامه ادامه داد: «من هم موافق کسانی هستم که «پذیرایی ساده» را فیلمی اخلاقی می دانند. »کاوه» شخصیتی است که برای من از هر آدمی که تا به حال در عمرم دیده ام اخلاقی تر است. منتها اخلاقیات برای او آن فرمول های از پیش تعیین شده و تظاهر به اخلاقیات که متاسفانه در جامعه ما هم وجود دارد، نیست. او اخلاقیات به این شکل را قبول ندارد، در نتیجه آدم هایی که با آنها روبرو می شود را به چالش می کشند و به انتخاب وادار می کنند.»


همه پول را قبول نمی کنند

کوهستانی همچنین درباره بحثی که پیرامون تحقیر طبقات فرودست در این فیلم می شود، گفت: «نکته این است که اولا همه آدم ها این پول را قبول نمی کنند. مثل مرد قهوه چی و پیرمردی که انگار از لای تذکره اولیا بیرون آمده. این جور نیست که همه پول را بپذیرند اما نکته این است که بحث انتخاب و این چالشی که در فیلم هست شاید هیچ وقت در زندگی واقعی اتفاق نیفتد اما خیلی وقت ها در زندگی عادی هم ما بر سر راه انتخاب های انسانی و اخلاقی قرار می گیریم و این موضوع خیلی ربطی به طبقه ندارد.

شاید برای طبقات فرودست 10 میلیون تومان خیلی پول باشد و برای طبقات مرفه 10 میلیارد تومان ولی مسئله این است که عدد مهم نیست، مهم آن بهایی است که آدم ها برای به دست آوردن آن پول حاضر هستند بدهند. به نظر من نآدم ها خودشان در این چالش باعث تحقیر شدن خودشان می شوند. کاوه آدم ها را به چالش می کشد اما تحقیر نمی کند، آدم ها هستند که تحقیر شدن را انتخاب می کنند.»


مرفه ها دستشان بازتر است

مانی حقیقی در پاسخ به اعتراض های یکی از حاضران که او را محکوم به این کرد که در فیلم او باز هم پولدارها هر کاری دلشان می خواهد می کنند، گفت: «من اعتقاد دارم در جامعه ای که این مقدار تبعیض طبقاتی در آن مشاهده می شود خب، روشن است که پولدارها آن کارهایی که دلشان بخواهد را می کنند.

این شعار نیست، واقعیت این است که آدم های مرفه دستشان بازتر است آن کارهایی را که می خواهند بکنند و برای آدم های محروم سخت تر است. من صرفا منعکس کننده این واقعیت اجتماعی در فیلم خودم هستم و قرار نیست در فیلمم انتقام این وضعیت اجتماعی را بگیرم. بنابراین طبیعی است همان اتفاقی که در جامعه می افتد در فیلم من هم می افتد.»


این فیلم، فیلم من است

اما یکی از بحث های داغ این نشست اعتراضی بود که به نحوه انتخاب بازیگران فیلم های حقیقی شد. برخی از شرکت کنندگان او را متهم کردند که صرفا به خاطر رفاقت، ترانه علیدوستی را برای نقش اول زن در این فیلم انتخاب کرده است. حقیقی در این باره ضمن تاکید بر اینکه صددرصد این دوستی در انتخابش تاثیرگذار است، گفت: «نکته کلیدی این است که ما هنرمندها آزاد هستیم هر کاری دلمان می خواهد بکنیم. من زحمت بسیاری برای نگارش فیلمنامه فیلمم می کشم، زحمت بسیاری می کشم برای اینکه پول ساخت آن را جمع کنم، این فیلم، فیلم من است و مختارم که هر کاری که دلم می خواهد با آن بکنم و هر بازیگری که دلم می خواهد را در آن بگذارم و هر کار دیگری می خواهم بکنم. معیار و ملاک من هم برای انتخاب بازیگر در فیلم های مختلفم فرق می کنند.

در «کارگرها مشغول کارند» ما در واقع با ته مانده بودجه یک فیلم دیگری فیلممان را ساختیم. راستش مهمترین نکته هم این بود کسانی بیایند که حاضر باشند برای فیلم من مجانی بازی کنند و به خاطر رفاقتشان با من پول نخواهند چون نمی توانستیم پولی به آنها بدهیم. «کنعان» اینطوری بود که تهیه کننده حرفه ای داشتیم که پول کلانی خرج فیلم می کرد و انتظار داشت فیلم بازدهی اقتصادی به صرفه ای داشته باشد. بنابراین یکی از اصول اصلی قضیه این بود که از بازیگرانی استفاده کنیم که محبوب تماشاگر عام هستند.

در مورد «پذیرایی ساده» یک اتفاق دیگری افتاد. ما از همان وقتی که نگارش فیلمنامه را شروع کردیم از اول برای نقش لیلا به خانم علیدوستی فکر می کردیم و این نقش را برای ایشان نوشتیم. در مورد خودم اصلا اینطور نبود و من در لحظات آخر پیش تولید به کار اضافه شدم به خاطر اینکه بازیگرانی که خودم در نظر داشتم به دلایل مختلف نشد که بیایند. در مورد بازیگرهای فرعی فیلم هم هیچ کدام را جز محمد عاقبتی و صابر ابر از قبل نمی شناختم و از میان ده ها تئاتر خوبی که حدود یک سال به من پیشنهاد شد ببینم آنها را انتخاب کردم.»


حرف «پذیرایی ساده»، حرف «جدایی نادر از سیمین» است

کوهستانی برای اولین بار از شباهت های این فیلم با فیلم «جدایی نادر از سیمین» صحبت کرد و گفت: «بحثی که ما هنگام نگارش فیلمنامه داشتیم گفت و گوی بین طبقات اجتماعی بود. اتفاقی که می توانیم به جامعه معاصر ارجاع دهیم بحث شکافی است که بین طبقات اجتماعی در سال های اخیر ایجاد شده است. این نکته به نظر من خیلی نزدیک است به آن کاری که آقای فرهادی هم در فیلم «جدایی نادر و سیمین» انجام داده اند.

ما دچار وضعیتی شده ایم که روشنفکرهایی مثل آقای فرهادی و آقای حقیقی در سال های اخیر به آن پی بردند و آن بحث اختلافی است که بین طبقات مختلف جامعه پیش آمده. اتفاق های این 3، 4 سال اخیر و این اتهام زنی هایی که طبقه بالای جامعه دائم طبقه پایین جامعه را به کم فهم بودن و متوجه نبودن محکوم می کند و از آن سو هم طبقه پایین است هم طبقه بالا دست را دائم به واقع بین نبودن و وضعیت حال را در نظر نگرفتن متهم می کند.

در «جدایی نادر از سیمین» جایی شهاب حسینی می گوید: «شما چرا فکر می کنید ما همه اش داریم زنمون رو کتک می زنیم.» این همان تصوری است که طبقه بالادست از طبقه پایین دست جامعه دارند و از آن طرف هم خشمی که طبقات پایین دست از طبقات بالادست جامعه دارند، دارد به یک بحران تبدیل می شود. این خشم را فرهادی در «جدایی نادر از سیمین» آرامتر و از طریق گفت و گو نشان داده اما مانی حقیقی در «پذیرایی ساده» این خشم که بین کاوه و لیلا به عنوان طبقات بالای جامعه با آن ادم هایی که نیازمند این پول هستند وجود دارد را بی رو دربایستی تر نشان می دهد. شاید در یک جاهایی از فیلم به نظر شما بیاید که این آدم ها نگاه تحقیرآمیزی نسبت به هم دارند اما مسئله این است که فیلم تنها راوی این ضوعیت است و همانطور که می بینید، لیلا و کاوه هم در بخش پایانی فیلم به قربانیان این وضعیت افزوده می شوند.»


ترانه علیدوستی درباره نحوه انتخاب هایش گفت: «ترجیح من در انتخاب هایم تجربه دو حالت ایده آلم است. من هم سینمای ملموس و قصه گویی را دوست دارم که بسیاری از مردم بتوانند راحت با آن ارتباط برقرار بکنند و سینمای ساده تری برای ارتباط با مخاطب باشد و هم حضور در فیلم هایی از جنس «پذیرایی ساده» را.

صددرصد وقتی بازیگر خوب کار می کند و وقتی می تواند از توانایی هایش نهایت استفاده را کند که بتواند با گوشت و استخوانش با فیلم ارتباط برقرار کند. بازیگر دوست دارد نقش هایی را بازی کند که اینقدر فکر او را درگیر کنند که بتواند چیزی غیر از یک اجرای خوب هم به کار اضافه کند و این همیشه برای من خیلی جذاب است.

در مورد «پذیرایی ساده» هم فکر می کنم این اتفاق افتاده یا مثلا درباره «چهارشنبه سوری». همیشه بعد از این فیلم ها هر چقدر هم مخاطب آنها را دوست داشته یا نداشته است من خیلی احساس پیشرفت و زندگی کرده ام و راضی بودم که توانستم چنین تجربه ای را از سر بگذرانم.»


مانی حقیقی در بخشی از صحبت هایش گفت: «برای من سینما یک داستان شخصی است. من در سینما بزرگ شده ام و هیچ وقت اصلا هیچ تصوری جز اینکه فیلم بسازم در زندگی ام نداشتم. من تقریبا از وقتی پنج سالم بود خودم را فیلمساز می دانستم و انگار قرار بود این کاره بشوم و الان هم این کاره هستم و مطمئن هستم تا روز مرگم شغل دیگری نخواهم داشت.»

او ادامه داد: «شاید بعضی آدم هایی که اینجا هستندموافق نباشند اما به نظر من فیلمسازی واقعا کار ساده ای است. اصل فیلمسازی به معنی فنی آن، کار سختی نیست، یکسری قواعدی دارد خیلی ساده تر از قواعد راهنمایی و رانندگی. یعنی خط فرزی، زاویه نگاه و ... چهارتا از این چیزهاست و بقیه اش دیگر واقعا فقط شعور آدم است. من نمی فهمم در کلاس های سینما واقعا چه اتفاقی می افتد. برای همین من فلسفه خواندم برای اینکه نیازی به یاد گرفتن سینما نبود، نیاز این بود که تلاش کنم خودم را بتوانم بشناسم و یک سفر درونی عمیق تری کنم.»