۱۰ ستاره برتر تاریخ سینمای رزمی جهان

همشهری جوان: او اولین کسی بود که آمیزه‌ای از فنون رشته‌های مختلف را در فیلم‌هایش به کار گرفت. حرکات بروس لی تلفیقی بود از تکواندو، مشت‌زنی و سبک مبارزات وینگ چان. همین تلفیق باعث شد که بروس به یک سبک منحصر به‌ فرد برسد و انواع شیوه‌های مبارزه را در یک فیلم به کار بگیرد. این شیوه بعدها به «جیت کان دو» مشهور شد.»

«تا اسم فیلم رزمی می‌آید همه‌ ما به یاد «بروس لی» می‌افتیم. این تصور وجود دارد که او نخستین کسی بوده که به طور جدی سینمای رزمی را به ژانرهای موجود در سینمای جهان افزوده است اما حقیقت این است که ماجرای این سینمای سرشار از بزن‌بزن و تحرک به مدت‌ها پیشتر برمی‌گردد.

هنرهای رزمی در چندین فیلم به عنوان چاشنی صحنه‌های کتک‌کاری مورد استفاده قرار گرفته بود اما اولین بار در سال ۱۹۴۹ بر اساس یک افسانه‌ بومی چینی به نام «داستان وونگ فی - هانگ» پای رزمی‌کاران به دنیای سینما باز شد. نمونه‌های اولیه بر اساس شخصیت‌های افسانه‌ای و دارای قدرت‌های جادویی ساخته می‌شدند اما کم‌کم این قهرمانان نیز همرنگ جماعت شدند و بدل شدند به شخصیت‌هایی که قدرت جادویی نداشتند و کسی بودند مثل من و شما اما با این تفاوت که از هنرهای رزمی در مبارزات و زندگی‌هایشان سود می‌بردند. بعدها برادران شاو به عنوان تهیه‌ کننده به طور جدی وارد این عرصه شدند و فیلم‌هایی چون «مشت خشم» و «شمشیرزن یک‌دست» را ساختند که صحنه‌های مبارزه بسیار پرتحرک و باورپذیری داشت. استودیوی آنها با کارگردانی به نام «چانگ چه» همکاری می‌کرد.

اما مرد تاریخ‌ساز فیلم‌های رسمی بدون شک «بروس لی» اسطوره‌ای است. او نخستین کسی بود که با فیلم‌هایش توانست ژانر رزمی را به ژانری پرهوادار و مقبول عامه تبدیل کند. او اولین کسی بود که آمیزه‌ای از فنون رشته‌های مختلف را در فیلم‌هایش به کار گرفت. حرکات بروس لی تلفیقی بود از تکواندو، مشت‌زنی و سبک مبارزات وینگ چان. همین تلفیق باعث شد که بروس به یک سبک منحصر به‌ فرد برسد و انواع شیوه‌های مبارزه را در یک فیلم به کار بگیرد. این شیوه بعدها به «جیت کان دو» مشهور شد. بروس لی با خشونت و انتقام و جدیت سروکار داشت اما بعد از مرگ او این ژانر دستخوش تغییراتی جدی شد. کم‌کم پای شوخی و خنده هم به سینمای رزمی باز شد و جکی چان تبدیل شد به مهم‌ترین ستاره‌ی رزمی‌های سرخوشانه.

جکی چان تلاش کرد تا خشونت فیلم‌های این ژانر را تلطیف کند. کم‌کم برای چشم‌بادامی‌ها رقبایی اروپایی و آمریکایی هم پیدا شد و حتی سینمای هنری نیز به این ژانر توجه نشان داد. «ببر خفته، اژدهای خیزان» توانست جایزه‌ اسکار بگیرد و سینماگران صاحب‌سبک و مهمی چون «کوئینتین تارانتینو» نیز به آن توجه نشان دادند. حالا سینمای رزمی بخشی از فرهنگ عامه‌ تمام دنیاست. آرزوها و فانتزی‌های بشری که قدرت و سرکوب دشمن و دفاع از خویش را دوست دارد، ولو به ضرب مشت و لگد.

مرور کارنامه ستارگان رزمی سینمای جهان که اتفاقا طرفداران زیادی هم در ایران دارند و روزگاری فیلم هایشان بین جوان‌ها دست به دست می‌شد، بهانه‌ای شد تا فهرست ده‌ نفره ستارگان سینمای رزمی را مروری ‌کنیم.

۱۰- جت لی

رشته: ووشو

این بازیگر چینی در ایران بسیار شناخته‌ شده است. جت لی یک هنرپیشه صاحب‌سبک و مهم است. هر چند شروع خوبی نداشت و فیلم‌های اولیه‌اش در آمریکا مورد تمسخر تماشاگران و منتقدان قرار گرفت. او هم به هنگ‌کنگ رفت و کارش را در آنجا ادامه داد اما در دهه ۹۰ دوباره بختش را در آمریکا آزمود و بالاخره بخت یارش شد و در کنار مل گیبسون در فیلم «اسلحه مرگبار ۴» بازی کرد و سیر ترقی‌اش آغاز شد. ووشو نسبت به سایر هنرهای رزمی برای تماشاگران سینما ناشناخته‌تر بود و حرکات و شیوه مبارزه کند و با دقت او (خلاف سرعت عمل و خشونت سایر هنرهای رزمی) بسیار مورد استقبال قرار گرفت و کم‌کم او را به یک قهرمان اکشن واقعی تبدیل کرد. «بوسه اژدها»، «جنگ» و «اقیانوس بهشت» از فیلم‌های مشهور این چینی ۵۳ ساله هستند.

۹- استیون سِگال

رشته: آیکیدو / کنجوتسو

شاید فیلم‌بازها انتظار رتبه‌ بالاتری برای این آمریکایی صورت‌سنگی داشتند اما همین است که هست. البته مدت‌هاست که سگال را بیشتر به جای حضور در مبارزه رسمی، اسلحه به دست و در حال تیراندازی می‌بینیم. اما او که عاشق هنرهای رزمی بود، تمام دوران آموزشی خود را در کشور ژاپن و نزد برترین استادان فن گذراند. در اواخر دهه ۸۰ میلادی بالاخره پایش به سینما باز شد و با فیلم «فراتر از قانون» توانست خود را در هالیوود تثبیت کند. امروزه سگال یکی از مشهورترین و ثروتمندترین بازیگران رزمی‌کار دنیاست. او زمانی با فیلم «در محاصره» یکی از پول‌سازترین ستارگان هالیوود بود. البته با ۹ بار نامزدی و یک بار دریافت جایزه «تمشک طلایی» (که همه‌ ساله بدترین‌های هالیوود را معرفی می‌کند) برای خودش به نوعی رکورددار است. اما چه کسی اهمیت می‌دهد؟ سگال همیشه محبوب بوده.

۸- دُلف لاندگرن

رشته: کیوکوشین/ گوجوریو

لاندگرن را خاطرتان هست؟ همان بوکسور کله‌شق و خشن روس که در فیلم «راکی۴» حریف سیلوستر استالونه بود. «سرباز جهانی» را هم اگر یادتان باشد او را در کنار ژان کلود ون دام حتما دیده‌اید. با آن قد بلند و شمایل مهیب، لاندگرن انتخاب خوبی بود برای حضور در فیلم‌های رزمی و اکشن. در دوران اوجش در دهه ۹۰ منتقدان از او به عنوان رقیبی جدی برای ژان کلود ون دام یاد می‌کردند. لاندگرن در تعداد زیادی فیلم رزمی حضور یافت. شاید به این سوئدی غول‌آسا اصلا نیاید که مهندس شیمی باشد. او کارش را با بازی در «نمایی بر یک قتل» از سری فیلم‌های جیمز باند آغاز کرد و البته نقشش آن‌ قدر کوچک بود که به خاطر کسی نمانده. لاندگرن را البته زیاد در نقش‌های کاراته‌ای ندیده‌ایم، اما او دو بار قهرمان اروپا شده است.

۷- جیمی وانگ یو

رشته: ندارد

این یکی ستاره بازیگری‌اش همیشه بر مهارت رزمی‌اش می‌چربیده. جیمی وانگ یو هرگز به طور حرفه‌ای هیچ یک از رشته‌های رزمی را دنبال نکرد اما با بازی در فیلم «شمشیرزن یک‌دست» که از نقاط عطف سینمای رزمی هنگ‌کنگ بود نام خود را بر سر زبان‌ها انداخت. او در دهه ۷۰ میلادی ستاره بلامنازع فیلم‌های رزمی بود و دوران افولش با ورود بروس لی به این عرصه آغاز شد. او هم بخت حضور در نقش‌های اصلی را از دست داد و در اواخر این دهه بیشتر در کنار بازیگران دیگری - چون جکی چان - در نقش‌های فرعی و مکمل ظاهر شد. در اوایل دهه ۸۰ متهم به ارتکاب قتل شد اما شواهد آن‌ قدر نبود که دادگاه تایوان مجرم بشناسدش. او در قریب به صد فیلم بازی کرده و چند بار هم نامزد دریافت جوایز سینمایی تایوان و هنگ‌کنگ شده است.

۶- جکی چان

رشته: هاپکیدو/ وینگ چون

انتظار می‌رفت سلطان شیرین‌کاری و دلقک‌بازی در هنرهای رزمی را در رتبه‌هایی بالاتر از این ببینیم اما منتقدان رحم ندارند. راستش کسانی که فیلم‌های رزمی اصیل و کلاسیک را می‌پسندند، چندان از نمک‌ریختن‌ها و مبارزه‌های فانتزی جکی چان دل خوشی ندارند. او بیشتر آکروباتیست است تا رزمی‌کار. اما جکی چان نقطه عطفی در سینمای رزمی بوده و هست. او برای نخستین بار نشان داد که از این خشونت و تحرک و درگیری فیزیکی می‌توان برای خنداندن مخاطب هم بهره برد. حسابی هم خاک صحنه خورد: در چند فیلم بروس‌ لی سیاهی لشکر و کتک‌خور و بدل‌کار بود اما با «سایه عقاب» و «میمون مست» در کل دنیا - از جمله در ایران - به شهرت رسید و ستاره شد. او این ایده را مطرح کرد که فیلم رزمی باید مناسب کل خانواده و تمامی سنین باشد و خشونت ظاهری آن نباید تاثیر منفی روی بیننده بگذارد. جکی چان استاد سرعت عمل و فانتزی است و شوخی‌هایش هم گاهی معرکه از آب درمی‌آید.


۵- وسلی اسنایپس

رشته: شوتوکان کاراته / تکواندو

خشن و ترسناک و قوی تا دلتان بخواهد. اولین سیاهپوست این فهرست کلی فیلم موفق در کارنامه‌ خود دارد. «تیغه» و «بلید» را تقریبا همه فیلم‌بازهای دنیا دیده و پسندیده‌اند. اسنایپس هم هر چند کارش را با فیلم‌های اکشن و رزمی آغاز کرد اما رفته‌رفته چنان در بازیگری خبره شد که جایزه بهترین بازیگر فستیوال ونیز را بابت فیلم «رابطه یک‌ شبه» دریافت کرد. او همه‌ جور نقشی بازی کرده و در کنار بزرگ‌ترین بازیگر هالیوود حضور داشته. حتما او را در «مرد خرابکار» در کنار سیلوستر استالونه به خاطر دارید. اسنایپس در طراحی مبارزه و اجرای تکنیک‌های ریسکی و پیچیده تبحر بسیاری دارد اما هرگز در دایره اکشن و رزمی محدود نماند. او می‌تواند شرور، مسخره، مصمم و عاشق‌پیشه باشد. کیفیتی که شاید در هیچ بازیگر رزمی‌کار دیگری نتوان سراغ گرفت.


۴- مایکل جی وایت

رشته: کیوکوشین کاراته/ شوتوکان

دومین سیاهپوست این فهرست کلکسیونی دارد از کمربند مشکی رشته‌های مختلف رزمی. اندام ورزیده و چهره خشنش خیلی زود نامش را بر سر زبان‌ها انداخت. تخصص او بازی در فیلم‌هایی است که بر اساس کمیک‌های ابرقهرمانی ساخته می‌شوند. فیلم‌هایی چون «شوالیه تاریکی» و «دینامیت سیاه». شهرتش را با بازی در سریال «تایسون» در نقش مایک تایسون - بوکسور افسانه‌ای - به دست آورد و بعد مدام پیشرفت کرد. حالا کارنامه‌اش خیلی عریض و طویل شده. او را چندان در فیلم‌های رزمی با حال و هوای کلاسیک ندیده‌ایم. بیشتر در اکشن‌های خشن و فانتزی حضور می‌یابد و ظاهرا بیشتر نان هیکلش را می‌خورد تا مهارت رزمی‌اش را. اما شکل و شمایلش واقعا به درد فیلم‌های ابرقهرمانی می‌خورد.


۳- ژان کلود ون دام

رشته: شوتوکان/ کیک بوکسینگ

خیلی دیر فهمیدیم که «فرانکی» مشهور فیلم «رینگ خونین» یک بلژیکی است که کلی مدال و جایزه جهانی دارد و در یک مسابقه ظرف سه روز توانسته ۲۵ حریف را شکست دهد و تنها یک بار در دوران حرفه‌ای فول‌کنتاکت شکست خورده. ون‌ دام حالا یک ستاره بزرگ است با تعداد زیادی فیلم پولساز و موفق در کارنامه‌اش. البته این پول و موفقیت چندان برایش خوش‌یمن نبود. او به کوکایین معتاد شد و در یک پروسه دشوار ترک مواد مخدر توانایی و چهره و اندامش بسیار لطمه دیدند. با این حال همچنان یکی از بزرگ‌ترین بازیگران رزمی تاریخ است. یک ستاره خوش‌فکر و خوش‌تکنیک که در فیلم‌های مهمی چون «سرباز جهانی» و «هدف سخت» غوغا کرده است. او محبوب جوان‌های دهه ۹۰ میلادی بود. تلفیقی از خوش‌سیمایی و قدرت بدنی و مهارت رزمی. درست همان چیزی که آرزوی هر جوانی در دنیا می‌تواند باشد.

۲- چاک نوریس

رشته: چون کوک دو

چند سالی است که این ستاره مشهور را در فیلم‌ها نمی‌بینیم اما زمانی برای خودش اوج و افتخاری داشت. او که دو مدال طلای قهرمانی جهان در رشته کاراته را تصاحب کرده بود، با حضور در فیلم «راه اژدها» مقابل بروس لی به شهرت رسید. بعدها که هالیوود به صرافت افتاد رقبایی آمریکایی برای چشم‌بادامی‌های فیلم‌های رزمی پیدا کند، نوریس انتخاب اول بود. او هم بازیگری را خوب می‌دانست و هم یک مبارز حرفه‌ای درجه یک بود. هرچند که به مرور زمان و با افول موفقیت فیلم‌های رزمی به سمت فیلم‌های اکشن و پلیسی روی آورد و در آثاری چون «کلانتر تگزاس» خوش درخشید. او به‌ حق مهم‌ترین شمایل رزمی‌کار سفیدپوست تاریخ سینماست. بازیگری که بیش از فنون رزمی روی احساس خود حساب می‌کرد اما اگر پایش می‌افتاد می‌توانست یک صحنه بیست دقیقه‌ای مبارزه را هم یک تنه پیش ببرد و تماشاگر را هیجان‌زده کند.


۱- بروس لی

رشته: جیت کان دو

بعید است کسی جز نام بروس لی در صدر این فهرست در انتظار نام دیگری بود. بهترین بهترین‌ها یا همان رییس بزرگ. مردی که زندگی و مرگش از او اسطوره و افسانه ساخت و چیزی شد فراتر از یک ورزشکار یا بازیگر. او نماد یک فرهنگ جهانی است. همواره سودای بازیگری داشت و در کنارش به سبکی شخصی و ترکیبی از هنرهای رزمی می‌اندیشید. هر چند بروس‌ لی را معمولا در صحنه‌های مبارزه به خاطر می‌آوریم اما او مرد تفکر و فلسفه بود. نخبه‌ای که جسم و روح خود را با هم به تعالی می‌رساند و در فیلم‌هایش همواره نماد نیروهای خیر بود و نابودگر نیروهای شر.

هرگز کسی چون او در عرصه سینمای رزمی موفق نبود: آن جیغ‌ها، پنجه بر سینه کشیدن‌ها، نگاه نافذ و مهارت عجیب در مبارزه از او یک بت واقعی ساخت که یک عصر خاص را در فرهنگ عامه دنیا به نامش زد. درباره مرگش افسانه‌های زیادی ساختند اما حقیقت این است که بروس لی در اثر ابتلا به تومور مغزی از دنیا رفت. تنها شش فیلم در کارنامه سینمایی خود ثبت و با همین شش فیلم دنیا را تصرف کرد. هنوز پوسترهایش روی دیوارهاست، در موردش مستند می‌سازند و کتاب چاپ می‌کنند. بروس لی تنها ستاره رزمی است که هرگز نمی‌میرد؛ قهرمان قهرمانان.