ایرانی ها، فراری از سریال های خارجی دوبله

هفته نامه همشهری جوان - محمدصادق شایسته: پیش ز این در خارج از مرزهای ما سریال های آمریکایی بخشی از بازار را در اختیار داشتند اما جنس سریال سازی در آمریکا آن قدر با اروپا و آسیا متفاوت بود که عملا تلویزیون خودمان نمی توانست هیچ استفاده ای از انبوه سریال های مختلف که ساخته می شد، ببرد. تا اینکه شبکه نمایش خانگی که از اواخر دهه ۸۰ به عنوان یک رسانه مستقل در کنار سینما و تلویزیون وارد عرصه شد، تلاش کرد از این فرصت در جهت آشنا کردن مردم با سریال های روز دنیا استفاده کند و نتیجه اش توزیع چند سریال مهم از جمله «لاست»، «فرار از زندان» و «۲۴» بود.


اما این تلاش ها تا امروز بی ثمر مانده و احتمالا پس از این هم بی ثمر خواهد ماند چرا که هر سریالی وارد بازار شبکه نمایش خانگی شده عاقبت خوبی نداشته است. از «ترمیناتور» و «فهرست سیاه» تا «گروگان» و حتی سریالی مثل «بریکینگ بد»! اما چه دلایلی وجود دارد که این سریال ها با اینکه بعضی هایشان جزء موفق ترین و پرمخاطب ترین سریال های جهان بوده اند، کمتر می توانند مخاطب ایرانی را با خود همراه کنند.

سرعت لاک پشتی

اولین دلیل شاید مهم ترین دلیل باشد. امروز عصر انتقال سریع دیتا و اطلاعات است. آن هم نه به اندازه محدود، به اندازه میلیون ها سال زندگی کردن، اطلاعات در اطراف مخاطب امروز وجود دارد و او در طول زندگی اش تنها قادر به استفاده از ذره کوچکی از این دریای وسیع است. امروز شما اگر عطسه کنید سی ثانیه بعد عطسه شما ۶۰ تا لایک در اینستاگرام خورده و ۱۰۰ تا لایک در شبکه های اجتماعی و ۵۰ کانال تلگرامی هم آن را همخوان کرده اند.

در چنین شرایطی عملکرد موسسات فعال در شبکه نمایش خانکی کمی شبیه رقابت لاک پشت با اوسین بولت در دوی سرعت المپیک است. تصور کنید- البته چرا تصور کنید، این تجربه به عین دیده شده- قسمتی از یک سریال پرمخاطب روز یکشنبه ساعت دو بامداد به وقت ایران پخش می شود. ساعت چهار بامداد نسخه باکیفیتی از آن در اینترنت است و اگر سریال خیلی محبوبی باشد، کمتر از سه ساعت بعد از آن، زیرنویس فارسی سریال هم قابل دسترسی است. یعنی شما شب بخوابید، صبح بیدار شوید، همه چیز برای دیدن قسمت جدید یک سریال معروف آماده است، فقط باید چند مگر ترافیک اینترنت داشته باشید.


که تازه اگر نیمه شب سریال را دانلود کنید، آن حجم مورد نیاز هم یا نصف می شود یا رایگان. آن وقت موسسات شبکه نمایش خانگی اگر بخواهند قانونی سریالی را به مخاطب عرضه کنند اول باید کپی رایت آن را بخرند، بعد آن را دوبله کنند، بعد چند هفته دنبال گرفتن مجوز آن از وزارت ارشاد بروند و تازه اگر ارشاد مجوز همه قسمت های یک سریال را بدهد، مراحل چاپ و بسته بندی دی وی دی های آن شروع می شود. یک حساب سرانگشتی کنید تا ببینید با وجود بوروکراسی موجود در ایران، چقدر طول می کشد یک فصل از یک سریال خارجی تا به دست مخاطب ایران برسد؟

چندقسمت اونا و چند قسمت ما

حالا شاید عده ای بگویند حداقل عرضه این سریال ها به درد آرشیوکردن که می خورد اما پاسخ باز هم منفی است؛ به چند دلیل، اول اینکه دوبله سریال هایی که تا به حال عرضه شده عموما بی کیفیت و دم دستی است. به هر حال اگر قرار باشد دوبله خوب انجام دهید، نیاز به آدم های حرفه ای دارید. آدم های حرفه ای پول خوب می گیرند خصوصا از موسسات خصوصی، و تجربه نشان داده کمترکسی حاضر است برای دوبله هزینه بالایی بپردازد.

وقتی دوبله خوبی نباشد، اگر مخاطب با زیرنویس سریال را ببیند که بهتر است، دندش نرم خودش هم آرشیو می کند. این به کنار، مجوز گرفتن از ارشاد برای هر قسمت سریال های خارجی دنگ و فنگ های خاص خودش را دارد. میزان حذفیاتی که هر سریال خارجی دارد از یک قانون مشخص پیروی نمی کند و همین مشکل ساز است. به همین دلیل و البته دلایل دیگری که وجود دارد معلوم نیست سریالی که هر فصل آن ۲۰ قسمت ۶۰ دقیقه ای است در نهایت چند قسمت چنددقیقه ای از آن مجور می گیرد. البته باید تاکید کرد که سریال های خارجی با دوبله و اصلاحات برای خانواده ها مقبول تر است و حداقل می توانند دست جمعی نگاه کنند و لذت ببرند اما با مشکلات مطرح شده و البته عدم اطلاع همه مردم از توزیع چنین سریال هایی مخاطبان را کم می کند.


یک بازی از پیش باخته

اما این هم تنها اشکال ماجرا نیست، عموما از آنجا که موسسات شبکه نمایش خانگی در ایران درخصوص آثار خارجی اصلا حرفه ای عمل نمی کنند و کمترین توجه آنها احترام گذاشتن به مخاطب است (ارجاعتان می دهم به نسخه های بی کیفیت و پرده ای انیمیشن ها و برخی فیلم های روز جهان که رسما با کیفیتی که دارند، کلاه گشادی سر مخاطب بی خبر می گذارند) در این شرایط دیده شده که موسسه ای فلان سریال را پخش کرده و تنها بعد از یک یا دو فصل متوجه شده که کار، سوددهی مورد انتظارش را ندارد و خیلی راحت تصمیم گرفته باقی سریال را پخش نکند، به همین راحتی! حق مخاطب؟! گفتیم که معمولا خیلی به آن فکر نمی شود.

پس همان گونه که دیدید، حتی برای آرشیوکردن هم این سریال ها چندان به درد نمی خورند. حالا با توجه به همه نکاتی که در این گزارش گفتیم، به نظر می رسد که پخش سریال خارجی در ایران آن هم توسط موسسات شبکه نمایش خانگی یک بازی از پیش باخته، هم برای مخاطب امروزی و هم برای خود فعالان این عرصه است. حالا اینکه این اصرار تا کجا ادامه پیدا کند، باید منتظر ماند و دید.


فقط کاش تلویزیون خودمان کمی به خود زحمت می داد و برای این حجم مخاطب- که مدعی آن است- کمی کارشناسی تر محصولات خوب و به روز دنیا را رصد کرده و با احترام گذاشتن به سلیقه مخاطب و رعایت همه موازین و عرفی که بر سازمان صدا و سیما حاکم است با دوبله ای درست، سریال های جذاب دنیا را پخش می کرد و موسسات شبکه نمایش خانگی هم تمرکز خود را بر کیفیت محصولات سینمایی ارائه شده می گذاشتند تا مخاطب ایرانی در حوزه فرهنگ و هنر برای یک بار هم که شده، احساس کند به او احترام گذاشته می شود.

• «بهتر است با سول تماس بگیری» نام سریالی است که به تازگی در لیست ورود به شبکه خانگی قرار گرفته و می توان آن را جزء جدیدترین سریال های آمریکایی دانست که سر از سوپرمارکت ها در می آورد.

• «خانه پوشالی» یکی زا سریال های پرمخاطبی است که تولید و پخش آن از شبکه نت فیلیکس ادامه دارد. رایت نسخه قانونی این سریال به تازگی خریداری شده و به زودی وارد شبکه نمایش خانگی می شود.

• سریال «ترمیناتور؛ سارا کانر» جزء مجموعه هایی است که کمپانی تولیدکننده اش بعد از ساخت دو فصل از آن، ترجیح داد روند تولید سریال را متوقف کند اما با این حال حق پخش این سریال ناقص خریداری و در شبکه قانونی ایران توزیع گردید.

• شبکه نمایش قصد دارد با خرید حق پخش سریال «فرار از زندان» آن را روی آنتن بفرستد. نسخه ای که قرار است از تلویزیون پخش شود، دوبله ای متفاوت از نسخه توزیع شده در شبکه نمایش خانگی دارد.

مثلث آسیب رسان به آثار شبکه نماش خانگی به خصوص سریال های خارجی

ممیزی، کپی، دانلود

شهاب کاظمی، کارشناس شبکه نمایش خانگی: به طور قطع نمی توان گفت سریال های خارجی دوبله شده در ایران تا به اینجا موفق بوده اند، چون موفقیت زمانی حاصل می شود که حداقل به اندازه یک فیلم سینمایی مخاطب داشته باشند و نسبت به قیمت رایتی که هزینه می شود، از تیراژ حداقلی برخوردار باشند. در زمینه سریال های خارجی تا به امروز آن طور نبوده و چنین اتفاقی هنوز نیفتاده است و تنها شاید دلیل اصلی اینکه شرکت های توزیع کننده آثار در شبکه نمایش خانگی به سراغ این کارها می روند این است که از لحاظ قیمتی از فیلم های سینمایی به صرفه تر هستند.


در مقایسه یک فیلم سینمایی و یک سریال خارجی تعداد قسمت ها تعیین کننده است؛ مثلا اگر از یک فیلم سینمایی n تعداد به فروش برسد، هزینه رایت و تولید آن درآمده است و از آنجا به بعد وارد سوددهی می شود. اما برای یک سریال ممکن است در قسمت دهم به آن عدد برسند و بعد از آن سود مالی شان آغاز شود. با این وجود ما تا الان در شبکه نمایش خانگی تعداد خیلی محدودی از آثار داشتیم که توانستند هزینه های خود را دربیاورند و به سود برسند. در بیشتر موارد پروژه های خرید سریال های خارجی شکست خوردند.

فکر می کنم در میان سریال های خارجی «فرار از زندان» تنها اثری بوده که بازدهی خوبی داشته چون در دوره ای توزیع شد که خیلی از پخش اصلی سریال عقب نبود و جذابیت هایی که سریال داشت و کشش دراماتیکی که در آن نهفته بود، برای مخاطب جالب به نظر می رسید و او را مجبور می کرد هرهفته به دنبال خرید سریال باشد.

خیلی از افرادی که کار را به صورت اوریجینال هم دیده بودند، دوست داشتند نسخه دوبله شده کار را هم تماشا کنند تا بفهمند کاراکترها با صدای ایرانیزه شده چه حال و هوایی دارند، البته آن سریال در همه جای دنیا فروش خوبی داشت و در هر قالب و شکلی ارائه شد، محبوب بود و منجر به ضرر نشد اما در این میان، یک نکته مهم حائز اهمیت است، ممیزی ها.

با توجه به اصلاحاتی که فیلم ها و سریال های آمریکایی با آنها مواجه می شوند، و حتی گاهی می توان گفت به شعور مخاطب توهین می شود چون بعضی مواقع با این ممیزی ها داستان اصلی تغییر پیدا می کند و به همین خاطر جلب نظر صددرصدی مخاطب را در پی ندارد. به طور کلی سریال های خارجی به خاطر دانلود غیررسمی، کپی دی وی دی و ممیزی هایی که روی آنها اعمال می شود، نمی توانند چندان پرقدرت ظاهر شوند و بسیاری از آنها در همان روزهای ابتدایی ورودشان به شبکه نمایش خانگی با شکست مواجه می شوند.