هفت نکته درباره «خواکین فینیکس» بازیگر

مجله روشن - روزبه صدرآرا: فینیکس بازیگری است که در کارنامه کاری اش گونه ای مداومت و تنوع وجود دارد؛ او نقش های متفاوت و حتی متضاد را غربال و جذب می کند تا بتواند پیوسته و آهسته، لایه ها و میدان های بازی هایش را گسترش دهد و هدایت کند. در این سلوک، آنچه درباره فینیکس کلیدی است، گذر و گریز او از کلیشه بازیگران خوش قیافه و خوش اندامی است که دمی در هالیوود می خرامند و دمی دیگر محو می شوند. فینیکس شمایل آلترناتیو دیگری از هالیوود را به رخ می کشد؛ او در 2010 فیلمی را با عنوان «من هنوز اینجام» ساخته «کیسی افلک» در نقش خودش بازی و تهیه کنندگی کرد که درونمایه ای کمیک و هجوآمیز با فضایی مستندگونه داشت.

1- سه گانه اول

فینیکس با ورود به دنیای سینمای «گاس ون سنت» در 1995، در فیلم «به خاطرش مردن» نقش پسرکی دبیرستانی را ایفا کرد که به وسوسه معاشقه با یک مجری تلویزیونی (با بازی نیکول کیدمن) تن می دهد و به سراشیبی سقوط می کند. او در این فیلم با ارائه کاراکتری درون گرا و متزلزل و عاشق پیشه توانست نگاه تهیه کنندگان را جذب کند.


در ۱۹۹۷، نقش کوچکی را در فیلم به شدت تلخ و متفاوت «دور برگردان» ساخته «الیور استون» بر عهده گرفت که توانست شمایل او را به عنوان یک بازیگر هوشمند آشکار کند. در ۱۹۹۹ فینیکس به دنیای درام جنایی دلهره آور (تریلفر) «جوئل شوماخر» با عنوان «هشت میلیمتری» پا گذاشت و نقش ویژه ای را ایفا کرد. او با بازی در رل یک پسر فروشنده فیلم های ممنوعه که کمی اطوار دخترانه دارد، توانست بازی «نیکلاس کیج» را که رل محوری فیلم را داشت کاملا تحت تاثیر قرار دهد و به یک حرفه ای بدل شود.

۲- سه گانه دوم

در سال ۲۰۰۰ بخت به فینیکس رو آورد و از دو دعوت شد تا در درام تاریخی و حماسی «ریدلی اسکات»، «گلادیاتور» در نقش پسر ناخلف سزار رم که به شدت انتقام جو و جاه طلب است، نقش بیافریند. این فیلم پنج جایزه اسکار برد و بیش از پیش فینیکس را در کانون توجه هالیوود قرار داد. در همان سال فینیکس در یک درام بیوگرافیک درباره «مارکی دوساد» نویسنده نامتعارف فرانسوی همبازی «جفری راش» و «کیت وینسلت» شد و جامه۸ کشیش به تن کرد.


او در این فیلم دائما به وسوسه معاشقه با یکی از خدمتکاران زیبای تیمارستان شارنتون (با بازی وینسلت) به تحریک ساد (با بازی راش) گرفتار است. در ۲۰۰۳ فینیکس به یک درام رمانتیک همراه با «شان پن» و «کلر دینز» ساخته کارگردان آوانگارد دانمارکی و از بانیان جنبش دگما (به همراه لارس فون تریه) پیوست. البته فیلم در بین مخاطبان عام نفوذ چندانی نیافت اما جای پای فینیکس را محکمتر کرد.

۳- سه گانه سوم

در ۲۰۰۴ سلوک بازیگری فینیکس شتاب گرفت و به فیلم هایی رو کرد که عامه پسندتر بودند. او سه فیلم بازی کرد که در گیشه توفیق نسبی داشتند و استراحتی یک ساله برای او بودند: «دهکده» ساخته «ام. نایت شیامالان» که در یک دهکده جنگلی با فضایی راز آمیز می گذشت که چون مهری سربسته می نماید. دومی فیلم نه چندان مطلوب «نردبان ۴۹» است که به روایت دو آتش نشان با بازی فینیکس و «جان تراولتا» می پردازد. این فیلم نقدهای منفی متعددی گرفت و عملا شکست خورد.


فیلم سوم، ساخته «تری جورج» ایرلندی با عنوان «هتل رواندا» از دو مورد قبلی چشمگیرتر شد چرا که یک درام سیاسی در باب نسل کشی ۱۹۹۴ در رواندا بود که هم از منظر سیاسی مجاب کننده و هم از لحاظ سینمایی خوش ساخت بود. هتل رواندا توانست برای کارگردان، «کر پیرسون»، فیلمنامه نویس و بازیگر نقش اولش «دان چیدل» جوایز بسیاری را به ارمغان بیاورد. فینیکس - گرچه نقشی نسبتا حاشیه ای در فیلم داشت - اما کنار «نیک نولتی» و «ژان رنو» توانست بازی یک دست و روانی ارائه دهد.

۴- سه گانه چهارم

سال های ۲۰۰۵ تا ۲۰۰۷ را می توان دوره اوج و بازیابی توان بازیگری فینیکس دانست چرا که او از این دوره تاکنون صعود چشمگیری داشته و تمام توان و فعالیت اش را در خلق کاراکترهای مثال زدنی و ماندگار به کار بسته است تا جایی که از یک بازیگر حرفه ای نیز سبقت بجوید و کمی بالاتر بایستد.


در ۲۰۰۵ فینیکس با درام بیوگرافیک «جیمز منگولد» با عنوان «سر به راه باش!» در نقش «جانی کش» موزیسین آمریکایی، جهش فوق العاده ای به کارنامه کاری اش داد و توانست همراه با «ریزویذرسیون» در نقش «جون کارتر» (موزیسین و معشوق کش) روی دیگری از جانی کش را به عنوان آدمی خودخواه، سبک سر و معتاد به الکل و مواد مخدر تصویر کند. این کار به شدت استقبال شد و جوایز بسیاری برد.

۵

در ۲۰۰۷ فینیکس (همراه با مارک و البرگ و رابرت دووال) به «شب از آن ماست»، درامی از «جیمز گری» دعوت شد تا تصویر تازه تری از دنیای مافیای مواد مخدر و پلیس ها ارائه دهد و به یک موضع گیری اخلاقی علیه زد و بندهای درون مافیا و به نفع پلیس های شرافتمند دست بزند. در این فیلم ما با اغواها و دلفریبی ها و شکوه گنگسترها مواجه نیستیم بلکه با رذالت موجود در آنها روبروییم و نهایتا فینیکس انتخابی اخلاقی را علیه خلافکارها پیش پای مخاطبش می گذارد.


در ۲۰۰۷، تری جورج که پیش تر، از فینیکس برای بازی در «هتل رواندا» دعوت کرده بود حال سر آن داشت تا یک درام اجتماعی و انتقادی با عنوان «جاده سکوت» را با بازی فینیکس، «مارک روفالو» و «جنیفر کانلی» در باب عقیم بودن سیاست های دادگستری و پلیس و همچنین فساد رخنه کرده در آنها نمایش دهد.

فینیکس به زیبایی نقش پدری عزادار مرگ پسر کوچکش را به عهده گرفت تا بتواند به طرزی وسواسی، هر نشانی از قاتل پسرش را که بر اثر تصادف مرده است، بیابد. در این تصویر، شکنندگی و از پا افتادگی و در عین حال پیگیری جنون آمیز پدری برای احقاق حق فرزند از دست رفته اش به شدت گیرا و مجاب کننده است و پیچیدگی و دقت بازی فینیکس را دو چندان می کند.

۶- سه گانه پنجم

سال های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۳ دومین دوره اوج بازیگری فینیکس است؛ او بار دیگر با جیمز گری کارگردان همراه شد تا در درام رمانتیک هوشمندانه «دو عاشق» که اقتباسی بود از داستان «شب های روشن» «داستایفسکی» ایفای نقش کند.


او در این فیلم کاراکتر یک پیرپسر احساساتی، تودار و خجالتی برخاسته از خانواده تک هسته ای یهودی را بر عهده گرفت که ناگهان زندگی اش در یک دوراهی عاطفی میان «گوئینت پالترو» و «وینسا شا» قرار می گیرد؛ که اولی نشان از عشقی سودایی و نامنتظره دارد و دومی خبر از یک وصلت خانوادگی و حتی آیینی می دهد و فینیکس را با تضادهای درونش مواجه می کند.

در ۲۰۱۲ در فیلم «مرشد» ساخته «پل توماس اندرسون»، فینیکس بار دیگر بازی قدرتمندش را در ارائه مالیخولیای موجود در کاراکتر مرید مرشدی مذهبی (با بازی فیلیپ سیمور هافمن فقید) نشان داد و به زیبایی، تباهی یک وجود انسانی را تصویر کرد و توانست هم کاری ظریفی را در برابر و در کنار هافمن در پیشبرد فضای شور و جذبه مرید و مرادی خلق کند؛ فیلم با به دست آوردن جوایز بسیار، به عنوان نقطه عطفی در کارنامه فینیکس و هافمن و نیز «ایمی آدامز» ثبت شد.

۷

در ۲۰۱۳ فینیکس به یک درام رمانتیک نامتعارف با نام «او» ساخته «اسپایک جونز» پیوست تا بتواند شیدایی و شوری را که در «دو عاشق» تصویر کرده بود به نحوی غریب و فرابدنی به یک نرم افزار با صدای «اسکارلت جوهانسن» ابراز کند.


این فیلم نشان داد که فینیکس توانایی منحصر به فردی در خلق کاراکترهای انزواطلب، درونگرا و ایزوله شده و نیز ساختن روایت های ویژه ای از منش و خصوصیت چنین رل هایی دارد که او را یگانه نشان می دهد؛ چیزی که به فیلم جونز غنا می بخشد، برش های ظریف و حساب شده از مالیخولیای یک مرد روشنفکر طبقه متوسط با بازی خواکین فینیکس است که پیش می رود، می شکند و باز از نو خودش را مرمت می کند.

این دوره از سلوک بازیگری فینیکس با اندکی مکث و تأمل، به خودکاوی ها و لایروبی های درونی آدم های مسئله مند و دغدغه دار معطوف بوده است.