چرا منتظر مدیری و در حاشیه نیستیم؟

روزنامه هفت صبح - احمد رنجبر، مرجان فاطمی: آنالیز شش اتفاق که باعث شده مهران مدیری با روزهای اوج فاصله داشته باشد؛ از ضعف سریال ها تا حذف خودخواسته.

فصل دوم «در حاشیه» از امشب شروع می شود. همین سرفصل تدوین پرونده ای شد برای مهران مدیری و کارنامه هفت سال اخیرش که در این سال ها بر مدیری چه گذشته؟ آیا همچنان در اوج است یا به زعم برخی منتقدان، پایه های امپراتوری اش به لرزه افتاده؟ مدیری همچنان چهره ای است یا هواداران بسیار؛ با این حال یک سوال را نمی توان نادیده گرفت. آیا کسی منتظر سریال تازه مهران مدیری هست؟ مقایسه حجم اخبار و واکنش هایی که در سایت ها و فضای مجازی مدت ها پیش از پخش فصل اول «در حاشیه» راه افتاده بود با سری دوم آن، واقعیتی را نشان می دهد که عطش تماشای اثر تازه مدیری کم شده. دلیل آن چیست؟ این مطلب ضمن کنکاش این مسئله، حواشی فصل دوم «در حاشیه» و کارنامه سال های اخیر مدیری در چهار حوزه را دربر می گیرد.


چرا دیگر منتظر مهران مدیری نیستیم؟ این سوار شاید ظاهری بی رحمانه داشته باشد اما با اندکی کنکاش می توان پی به این نکته برد که عطش مواجهه با سریال جدید مدیری به شدت کم شده. مقایسه کنید میزان اخباری که پیش از فصل اول «در حاشیه» در رسانه ها و فضاهای مجازی موجود بود با آن چه در روزهای منتهی به پخش فصل دوم شاهدیم. قبول داریم که بخش زیادی از این اتفاق به خاطر قلع و قمع شدن فصل اول «در حاشیه» است اما این را هم نباید فراموش کرد که آن هیاهو و جنجال ها در نهایت به نفع مدیری شد. در آن برهه اشاره کردیم سریال در حد و اندازه مدیری نیست. در آستانه پخش فصل دوم سریال ماجرا را بازتر دیده ایم و شش عاملی را که باعث شده اند عطش عمومی برای ساخته تازه مدیری کم باشد، مرور کرده ایم. شاید فصل دوم «در حاشیه» معادلات را به هم بریزد؛ شاید.

نبودن خود مدیری

هرچقدر هم که مدیری برای «در حاشیه ۲» زحمت کشیده باشد و اثرش استانداردهای مخصوص او را داشته باشد اما یک ضعف اصلی را نمی تواند بپوشاند؛ اینکه خود در سریالش بازی ندارد. غیبت مدیری در اثری که امضای او را روی پیشانی اش دارد از آن دست اتفاقاتی است که نمی شود راحت از کنارش گذشت. در تمام این سال ها یکی از مهمترین نقاط قوت مجموعه های مهران مدیری، بازی خودش بود. اصلا بیشتر مردم به خاطر بازی او بود که دلشان می خواست بنشینند و سریال هایش را دنبال کنند. الان هم هنوز خیلی ها نمی دانند که مدیری در این سریال بازی نمی کند و احتمالا همچنان منتظرند تا در «در حاشیه ۲» هم او را ببینند. بعید است بازی بازیگران کمدی کنار هم آنقدر جذاب از آب درآمده باشد که بتواند ضعف حاصل از نبودن او را جبران کند. نهایتا اثری قابل قبول اما نه بسیار ممتاز روانه آنتن خواهد شد.


سیر نزولی سریال ها

مهران مدیری برای بازگشت به نقطه اوج نیاز به ساخت اثری ویژه دارد؛ درست مثل کاری که در «مرد هزار چهره» انجام داد و محبوبیتش را پیش مخاطبان عام و سخت پسندها دوچندان کرد. وقتی از تلویزیون به شبکه نمایش خانگی رفت؛ باور کارشناس ها این بود که مدیران سیما باید بیشتر از مدیری مراقبت می کردند تا این وزنه را از دست ندهند. خروجی «قهوه تلخ» مهر تاییدی بر این نظریه بود. او سریال خوب و جذابی روانه بازار کرد و جدا از پایان و اتفاقات فرامتنش جزو آثار پرمخاطب کارنامه مدیری رده بندی می شود.

مدیری برای ترمیم رابطه خراب شده اش با مردم پس از «قهوه تلخ»، «ویلای من» را ساخت. به وعده اش بر سر دادن جایزه و توزیع منظم وفا کرد اما کیفیت سریال هرگز به آثار متوسطش هم تنه نمی زد. «شوخی کردم!» از نظر کیفی قابل دفاع است اما موجی ایجاد نکرد. درباره فصل اول «در حاشیه» به شکل مجزا گفته ایم؛ بعد از آن «عطسه» ضربه مهلکی به کارنامه اش محسوب می شود.

نداشتن ژنرال نویسنده

تا قبل از «مرد دوهزار چهره»، یکی از دلایل موفقیت آثار مهران مدیری، حضور پیمان قاسم خانی به عنوان سرپرست نویسندگان بود. درواقع اشتراک مدیری- قاسم خانی بود که آثار قابل توجه «پاورچین» تا «مرد هزار چهره» را تا این حد موفق کرد. زمان «قهوه تلخ» با اینکه برادران قاسم خانی در کار نبودند اما امیرمهدی ژوله و خشایار الوند توانستند کنار هم متن های جذابی بنویسند و ماحصل کار، قابل قبول از آب درآمد. تجربه این دو نفر اما در «ویلای من» جواب نداد و سریال آن طور که باید موفق نشد.


از زمان «شوخی کردم» و با خارج شدن خشایار الوند از گروه، وضعیت باز هم تغییر کرد. طبیعتا ژوله هم با وجود قابلیت زیادی که در طنزپردازی دارد، نمی توانست به تنهایی از عهده این کار سنگین بربیاید. این ضعف در «در حاشیه» هم کاملا مشهود بود و با وجود تلاش های زیادی که در آن صورت گرفت، نتوانست به اندازه آثار قبل از «ویلای من» به چشم بیاید.

سرنوشت فصل اول در حاشیه

مهران مدیری ظاهرا با انرژی به تلویزیون بازگشته بود اما چند اتفاق فرامتن حالش را گرفت و نتیجه آن شد که فصل اول «در حاشیه» به اثری ضعیف بدل شود. مدیری می توانست با «در حاشیه» گل طلایی را بزند اما اعتراض پزشکان نفس کار را گرفت. ابتدا نام سریال یعنی «اتاق عمل» تغییر کرد و بعد نوبت به جرح و تعدیل فیلمنامه رسید.

مدیران تلویزیون در حرکتی تحسین شده ابتدا نقش حامی او را بازی کردند؛ در برابر اعتراض وزیر بهداشت گفتند باید سعه صدر داشت و دست هنرمند را نبست اما بعدا خبری به رسانه ها راه یافت که مدیران در برابر اعتراض ها موضع انفعال پیشه کرده اند. نتیجه این عقب نشینی به خوبی در خروجی سریال مشهود بود. شوخی ها ابتر و بی خاصیت بودند و هیچ سخن و کنایه ای در آن دیده نمی شد. تلاش کاراکتر جواد رضویان و مهران غفوریان هم به خاطر قلع و قمع شدن فیلمنامه از میانه سریال دیگر جواب نداد و تکراری شد.


مورد عجیب سیامک انصاری

مهران مدیری علاقه عجیبی به سیامک انصاری دارد و نقش های مهم جلو و پشت دوربین کارهایش را به او می سپارد. انصاری دقیقا از سریال «پاورچین» جلوی دوربین مدیری قرار گرفت و با کاراکتر سپهر به مخاطبان معرفی شد. او در این نقش حضوری موفق داشت که بخشی از آن به طراوت همکاری تازه با مدیری باز می گشت. بعد از چند همکاری، در «شب های برره» نقش متفاوتی به او رسید؛ کیانوش شمایل آدم های بافهم و شعور بود که در جامعه ای نادان گیر افتاده. این تضاد هم نقش را ویژه می کرد و هم برای انصاری جای کار بیشتری داشت.

این موفقیت به مدیری چسبید و در چند سریال آن را تکرار کرد: «باغ مظفر»، «گنج مظفر»، «قهوه تلخ، و «در حاشیه». سیامک انصاری چهره سمپاتی ندارد و جزو بازیگران محبوب کمدی نیست؛ د راین شرایط سپردن نقش های تکراری به او خطای استراتژیک مدیری است که حالا پاشنه آشیل کارهایش شده. این اتفاق در فصل اول «در حاشیه» بیش از پیش مشهود بود؛ جایی که غفوریان و رضویان طنازی می کردند و انصاری روی دور تکرار بود.


عدم وجود کاراکتر جذاب

مهمترین شاخصه سریال های مدیری، وجود همزمان چند کاراکتر جذاب کنار هم بود. در «پاورچین» از خود فرهاد و داوود گرفته تا سپهر و شادی و یاسمن و حتی طغرل، همگی کاراکترهای جذابی بودند. یعنی هر کدام از آنها به طور کامل می توانستند بار جذابیت کار را به تنهایی پیش ببرند. در سایر کارهای مدیری هم چنین ویژگی هایی وجود داشت. مثلا در «قهوه تلخ»، جدای از خود مستشار، کاراکترهای باباشاه، بابااتی، بلوتوث، جهانگیر و حتی فخرالتاج و برزوخان و... همگی جذاب بودند.

در «در حاشیه» اما عملا چنین اتفاقی نیفتاد. با اینکه تلاش های زیادی صورت گرفت تا کاراکترهای صولت و بهروز عشقی به چشم بیایند اما نهایتا بار تمام جذابیت کار روی دوش زهتاب بود. از یک جایی به بعد فقط زهتاب بود که مورد توجه مخاطبان قرار گرفت و به همین دلیل هم بود که خیلی بیش از اندازه روی این کاراکتر مانور داده شد.