تاریچه جشنواره فیلم کن

خبرگزاری ایسنا: فیلم‌های بخش رقابتی جشنواره کن ۲۰۱۴ امروز (پنجشنبه) اعلام می‌شوند و درحالیکه کمتر از یک ماه به آغاز شصت‌وهفتمین دوره این فستیوال معتبر مانده، نگاهی به تاریخچه و بخش‌های گوناگون جشنواره کن، شکل‌گیری نخل طلای کن و برندگان این جایزه معتبر در ژانرهای گوناگون سینمایی می‌اندازیم.

تاریخچه جشنواره فیلم کن به اواخر دهه ‌۳۰ بازمی‌گردد؛ زمانی که «ژان زای»، وزیر آموزش ملی دولت فرانسه با حمایت آمریکا و انگلیس تصمیم گرفت در واکنش به نفوذ دولت‌های فاشسیت آلمان و ایتالیا در انتخاب فیلم‌های جشنواره ونیز، جشنواره‌ای سینمایی راه‌اندازی کنند.

در ژوئن ‌۱۹۳۹ بود که «لویز لومیر»، از بنیانگذاران صنعت فیلم هالیوود پذیرفت تا اولین رییس جشنواره فیلم کن نام بگیرد که قرار بود از اول تا ‌۳۰ سپتامبر برگزار شود. اما حمله آلمان به لهستان و متعاقب آن اعلام جنگ فرانسه و انگلیس علیه آلمان موجب شد تا اولین دوره جشنواره فیلم کن پیش از آنکه آغاز شود پایان یابد.

جشنواره فیلم کن در سال ‌۱۹۴۶ با حمایت وزارت خارجه فرانسه باردیگر راه‌اندازی شد و با وجود آنکه ماهیت اصلی شکل‌گیری آن رقابت با جشنواره ونیز بود، اما مقامات این دو فستیوال در توافقی پنهانی پذیرفتند تا برگزاری هر دو فستیوال در سال‌های متمادی را جشن گرفته و رسمی بدارند.

جشنواره کن در اولین سال برگزاری به موفقیت چشمگیری دست یافت و در سال دوم در پیشرفتی قابل توجه، ‌۱۶ فیلم به بخش رقابتی آن دعوت شدند و تصمیم گرفته شد برای اجرای عدالت، هیات داوران متشکل از یک نماینده از هر کشور باشد.


این رویداد سینمایی معتبر در سال‌های ‌۱۹۴۸ و ‌۱۹۵۰ به علت مشکل بودجه برگزار نشد و در سال ‌۱۹۵۱ بود که به لطف روابط حسنه میان فرانسه و ایتالیا، زمان برگزاری جشنواره کن به بهار منتقل شد و جشنواره ونیز در همان پاییز ماند.

موقعیت جشنواره کن در سال‌های ‌۱۹۶۰ در جهان فرهنگ و هنر تثبیت شد و از آن زمان به‌عنوان معتبرترین جشنواره فیلم در دنیا شناخته می‌شود. از سال ۱۹۵۵ بود که جایزه نخل طلا به عنوان جایزه اصلی این رویداد سینمایی معرفی شد.

برنامه‌های این جشنواره از هفت بخش اصلی مسابقه، خارج از مسابقه، نوعی نگاه، سینه‌فونداسیون، هفته منتقدان، دو هفته کارگردانان و بازار فیلم تشکیل شده است.

بخش مسابقه؛ در این بخش مسابقه معمولا ‌۲۰ فیلم حضور دارند که نامزد دریافت نخل طلا هستند که کسب این جایزه تاثیر بسزایی در فروش آن فیلم در اکران‌های عمومی خواهد داشت.

خارج از مسابقه؛ تعداد زیادی از فیلم‌های سینمایی بلند در این بخش جشنواره به نمایش گذاشته می‌شوند که معمولا فیلم‌هایی هستند که ازسوی هیئت انتخاب برای بخش مسابقه انتخاب نمی‌شوند، اما ازنظر برگزارکنندگان جشنواره کن شایستگی حضور در این جشنواره را دارند. یکی از برنامه‌های این بخش نمایش بخش‌های تدوین‌نشده فیلم‌های درحال تولید کارگردانان مطرح سینما است.

بخش «نوعی نگاه» برای اولین‌بار در سال ‌۱۹۷۸ برگزار شد که به معرفی آثار برجسته سینمای جهان اختصاص دارد. این بخش غیررقابتی است.

بخش «سینه‌فونداسیون» که به مسابقه فیلم‌های کوتاه اختصاص دارد در سال ۱۹۹۸ به برنامه‌های جشنواره کن اضافه شد. حدود ‌۱۵ فیلم کوتاه از سراسر جهان که عموما توسط دانشجویان مدرسه‌های فیلم ساخته شده، توسط جشنواره انتخاب می‌شوند. این بخش هیات داوری جداگانه دارد و سه جایزه به فیلمهای برگزیده اعطا می شود.


بخش «هفته منتقدان» به‌عنوان قدیمی‌ترین بخش جنبی جشنواره کن در سال ۱۹۶۲ پایه‌گذاری شد و توسط انجمن منتقدان فیلم فرانسه اداره می‌شود. این بخش به معرفی آثار فیلم‌سازان جدید جهان می‌پردازد.

بخش «دوهفته کارگردانان» در سال ‌۱۹۶۸ هم‌زمان با اعتصاب‌های سراسری فرانسه که به لغو برگزاری جشنواره کن در آن سال انجامید آغاز به‌کار کرد. این بخش به رادیکال‌ترین بخش جشنواره کن مشهور است و به معرفی فیلم‌های بلند و کوتاه فیلم‌سازان جهان می‌پردازد.

«مارش دو فیلم» و یا همان بازار فیلم از دیگر بخش‌های اصلی جشنواره کن است. بازاریاب‌ها و پخش‌کننده‌های فیلم از سراسر دنیا برای خرید، فروش و گرفتن اجازه پخش جهانی فیلم به کن می‌آیند. این بازار در نوع خودش مهم‌ترین و بزرگ‌ترین بازار فیلم جهان محسوب می‌شود.

از سال ۱۹۳۹ تا ۱۹۵۴ جایزه‌ای تحت عنوان "جایزه بزرگ جشنواره کن" به برنده بهترین فیلم این رویداد سینمایی اعطاء می‌شد اما در سال ۱۹۶۵ هیئت داروان جشنواره پیشنهاد دادند چایزه‌ی بزرگ جشنواره هر سال با طراحی جدید از یکی از هنرمندان معاصر ساخته شود. در اواخر سال ۱۹۵۴ هیئت مدیره جشنواره کن گروهی از جواهرسازان را برای طراحی "نخل" دعوت کردند و در نهایت «لوچینه لازون» طراحی نخل طلای جشنواره کن را انجام داد.

اولین جایزه نخل طلا در سال ۱۹۵۵ به «دلبرت مان» کارگردان آمریکایی برای فیلم «مارتی» اعطاء شد و تا سال ۱۹۶۴ نخل طلا جایزه اصلی این رویداد سینمایی بود تا اینکه بدلیل برخی مشکلات مرتبط با کپی رایت، جایزه بزرگ دوباره جای نخل طلا را گرفت.

در سال ۱۹۷۵ جایزه نخل طلا دوباره به عنوان جایزه اصلی کن معرفی شد و تا به امروز جایزه سمبولیک این رویداد سینمایی باقی مانده است.

در میان کشورهای برنده نخل طلای کن (نخل طلا بعلاوه‌ی جایزه بزرگ جشنواره) کارگردانان آمریکایی با ۱۹بار کسب این جایزه سینمایی، با اختلافی فاحش پیش‌تاز هستند، «ترنس مالیک» آخرین کارگردان آمریکایی است که در سال ۲۰۱۱ با فیلم «درخت زندگی» موفق به کسب نخل طلای کن شد.


رتبه دوم با ۱۲ نخل طلا در اختیار سینمای ایتالیا قرار دارد که آخرین بار در سال ۲۰۰۱ با فیلم «اتاق فرزند» ساخته «نانی مورتی» موفق به کسب این جایزه شد.

کارگردانان فرانسوی نیز تاکنون ۱۱ بار موفق به نخل طلایی کن شده‌اند که عبدالطیف کشیش» با فیلم «آبی گرمترین رنگ است» در سال ۲۰۱۳ آخرین برنده فرانسوی این جایزه سینمایی معتبر محسوب میشود و کارگردانان انگلیسی نیز ‌۱۰بار کسب نخل طلای کن را تجربه کرده‌اند.

نگاهی به فهرست برندگان جایزه نخل طلای کن نشان می‌دهد، ‌۲۸ و نیم درصد از فیلم‌های برنده‌ نخل طلا، یعنی ‌۱۱ فیلم با موضوع جنگ و درگیری‌های نظامی بوده‌اند که آثار ذیل را شامل می‌شوند: «طبل حلبی» فولکر شلوندروف(‌۱۹۷۹)، «اینک آخر‌الزمان» فرانسیس فورد کوپولا(‌۱۹۷۹)، «کاگه‌موشه» آکی‌را کوروساوا(‌۱۹۸۰)، «مرد آهنین» آندره وایدا (‌۱۹۸۱)، «گمشده» کوستا گاوراس(‌۱۹۸۲)، «وداع با محبوبه‌ام» چن کایگه (‌۱۹۹۳)، «زیرزمین» امیر کاستاریکا(‌۱۹۹۵)، «پیانیست» رومن پولانسکی(‌۲۰۰۲)، «فارنهایت ‌۹/۱۱» مایکل مور(‌۲۰۰۴)، «بادی که به مرغزار می‌وزد» کن لوچ (۲۰۰۶). و «روبان سفید» (۲۰۰۹).

فیلم‌های با موضوع خانوادگی در رتبه‌ دوم، بیشترین آثار برنده‌ نخل طلا قرار دارند که ‌۲۰ درصد، یعنی هفت فیلم را دربرمی‌گیرند: «راه» ساخته‌ یلماز گونی (‌۱۹۸۲)، «ترانه غم‌انگیزی از نارایاما» ساخته‌ شوهی ایمامورا (۱۹۸۳)، «پاریس، تگزاس» ساخته‌ ویم وندرس (‌۱۹۸۴)، «وقتی پدر به ماموریت رفت» ساخته‌ امیر کاستاریکا (‌۱۹۸۵)، «پله فاتح» ساخته‌ بیل آگوست (‌۱۹۸۸)، «رازها و دروغ‌ها» ساخته‌ مایک‌ لی (‌۱۹۹۶)، «اتاق پسر» ساخته‌ نانی مورتی (۲۰۰۱).

فیلم‌های رمانیتک و عاشقانه شامل چهار فیلم، حدود ‌۱۱ و نیم درصد از مجموع فیلم‌های برنده نخل طلا را تشکیل می‌دهند؛ «جنسیت، دروغ‌ها و نوار ویدئو» ساخته‌ استیون سودربرگ (‌۱۹۸۹)، «بهترین نیات» ساخته‌ بیل آگوست (۱۹۹۲)، «پیانو» ساخته‌ جین کمپیون (‌۱۹۹۳)، «مارماهی» ساخته‌ شوهی ایمامورا (‌۱۹۹۷)و «عشق» (۲۰۱۲)

فیلم «طعم گیلاس» ساخته‌ عباس کیارستمی که در سال ‌۱۹۹۷ نخل طلا را کسب کرد، به‌همراه فیلم «ابدیت و یک روز» (‌۱۹۹۸) ساخته‌ «تئو آنجلوپولوس» کارگردان سرشناس یونانی تنها کارگردانانی هستند که طی ‌۳۵ سال اخیر در ژانر مرگ موفق به کسب نخل طلا شده‌اند.

در ژانر فیلم‌های مذهبی، «ماموریت مذهبی» ساخته‌ «رولند جافه» (‌۱۹۸۶) و «زیر خورشید شیطان» ساخته‌ موریس پیالا (‌۱۹۸۷) تنها دو اثر برنده نخل طلای کن هستند.

در ژانر فیلم‌های جنایی، «پالپ فیکشن» ساخته‌ کوئنتین تارانتینو (۱۹۹۴) و «قلبا وحشی» ساخته‌ دیوید لینچ (‌۱۹۹۰) مجموعا ‌۵ و ‌۷ دهم درصد از کل فیلم‌های برنده نخل طلا را تشکیل می‌دهند.


فیلم‌های با موضوع کودکان با دو اثر «کودک» ساخته‌ برادران داردن (۲۰۰۵) و «چهارماه، سه هفته و دو روز» ساخته‌ کریستین مونگیو (‌۲۰۰۷) دراین گزارش دیده می‌شوند.

در زمینه‌ صنعت و اقتصاد دو فیلم «All That Jazz» ساخته‌ باب فاس (۱۹۸۰) و بارتون فینک ساخته‌ برادران کوئن (‌۱۹۹۱)، در بخش فیلم‌های همراه با تخیلات ذهنی دو فیلم «رزتا» ساخته‌ برادران داردن (‌۱۹۹۹) و «رقصنده در تاریکی» ساخته‌ لارس فون تریر (‌۲۰۰۰) و هم‌چنین در بخش فیلم‌های با موضوع محیط‌های آموزشی، دو فیلم «کلاس» ساخته‌ لاورنت کانته (‌۲۰۰۸) و «فیل» ساخته‌ گاس ون سنت (‌۲۰۰۳) از برندگان نخل طلای کن هستند.

شصت‌وهفتمین جشنواره فیلم کن از روز ۱۴ می (۲۴ اردیبهشت) با نمایش فیلم «گریس از موناکو» آغاز به کار خواهد کرد و تا ۲۵ می (چهارم خرداد) ادامه خواهد داشت.