فیلمسازانی که مدت هاست از آنها بی خبریم

مجله چلچراغ: جشنواره سی و دوم و تماشای دوباره فیلم هایی که دست کم سه، چهار سالی از آخرین حضور کارگردانانشان بر پرده سینما می گذشت، به تک تک ما یادآوری کرد که حال و احوال ناخوش سینما در روزها و سال هایی که گذشت، به غیبت نام های زیادی عادتمان داد و کم کم خیلی از این اسم های کوچک و بزرگ را با کارنامه های متنوع و پر فراز و نشیب، فراموش کردیم و خبری از هیچ کدامشان نداریم.

ابوالحسن داوودی؛ 3 سال دوری

همانقدر که «زادبوم» در اواخر دهه 80، نقطه شروع جدایی تدریجی بهرام رادان از سینمای ایران شد، با توقیف پنج ساله اش داوودی را هم که چند سال قبل ترش مدیریت خانه سینما را به عهده داشت، از جایی وسط هیاهو و شلوغی سینما به حاشیه برد؛ تا جایی که به سرش زد سال 89 «زمین انسان ها» را برای شبکه پنج بسازد؛ سریالی که یک سر و گردن از سریال های دیگر بالاتر بود و این تفاوت کیفیت، خودش را به خوبی نشان می داد.


کم کم متوجه شد که نوع تعامل مدیران وقت با دورخیزهایش برای ساخت فیلم، منصفانه نیست و از برخوردهای شخصی با خودش و فیلمنامه های بعدی دلخور بود. برخوردهایی که ناچار، گریبان همکارانش را هم می گرفت. قید ساخت فیلمنامه «رخ دیوانه» را هم زد؛ فیلمنامه ای که این روزها بعد از چهار سال انتظار، دوباره دست گرفته و قصد دارد پشت دوربین بایستد. «تقاطع» با شکل روایی خاصش، آخرین ملاقات ما و داوودی بود در سالن سینما. البته سالی دو سه بار هم در تلویزیون و به بهانه تکرار هزارباره «جیب برها به بهشت نمی روند» با آقای داوودی ملاقات می کنیم!

رسول صدر عاملی؛ ۳ سال دوری

خیلی قبل تر از اینکه او را به عنوان کارگردان دوست داشتنی و آرام سینما بشناسیم، روزنامه نگاری می کرد و گاهی دست به دوربین هم می برد. بعد از «من، ترانه، ۱۵ سال دارم» در سال ۸۱، آرام آرام و با هر فیلم از حجم ستایش ها نسبت به سینمایش کم شد. «شب»، «هر شب تنهایی» و «قسم به دلتنگی» را ساخت که غیر از سیمرغی که امین حیایی برای فیلم اول برد و به جز چند موفقیت خارجی چیزی نصیب آقای «گل های داوودی» نکرد.


«زندگی با چشمان بسته» آخرین فیلم بود که در سال ۹۰ ساخت و این روزها به طرح تازه ای فکر می کند که چیزی از جزییات آن را لو نداده و البته تعریف خوش سروشکلش از «چ» حاتمی کیا هم اسم او را در خبرها برجسته کرد. غیر از یک ترانه علیدوستی که برای فیلم جدید پیشنهاد می کنیم، تماشای مجدد دوباره و سه باره «من ترانه...» هم در چنین شرایطی به استاد تجویز می شود. سخت می شود رسول صدر عاملی را دوست نداشت و سخت تر اینکه، فیلم هایی را در مقام کارگردان روی پرده بفرستد که به دل نمی چسبد.

عزیزالله حمیدنژاد؛ ۵ سال دوری


از سال ۵۶ با ساخت مستندهای سوپر هشت کار خود را شروع کرد. وقتی سال ۷۰ «هور در آتش» را ساخت، سیل تحسین ها و تشویق ها نامش را سر زبان ها انداخت. بعد از آن چهار فیلم دیگر ساخت که «اشک سرما» در سال ۸۲ بیش از بقیه دیده و تحسین شد. بعد از چند سال دوری از سینما، سال ۸۸، «آناهیتا» را با موضوعی عجیب و غریب درباره پژوهش های یک محقق ژاپنی درباره تغییرات مولکولی آب ساخت و با وجود بازی شهاب حسینی و پوریا پورسرخ، چندان تحویل گرفته نشد. بعد از آن از سینما فاصله گرفت و خبر پشت دوربین رفتن مجددش هنوز و پس از نزدیک به شش سال دوری، شنیده نشده است.

پریسا بخت آور؛ ۷ سال دوری

احتمالا شراکت زندگی با سازنده «درباره الی...» و «جدایی نادر از سیمین»، خودش به اندازه ساخت دو سه فیلم سینمایی اهمیت و اعتبار دارد! چند سریال موفق را برای تلویزیون ساخت که فرهادی هم نویسنده چندتا از آنها بود. «پشت کنکوری ها» و «من یک مستاجرم» از مهمترین آنهاست.


قصه جوانانه و سرخوش اولی و بازی ها و ساختار درست و ظریف دومی کار خودش را کرد و شهرت قابل توجهی برای یکی از معدود کارگردان های خانم سینما و تلویزیون ایران، و لااقل تنها کارگردان زن تلویزیون دست و پا کرد. سال ۸۶ با «دایره زنگی» و حجم قابل توجه ستاره هایش، بیشتر دیده شد؛ فیلمی خوش سروشکل و جذاب با ریتم مناسب. فروش چندان بدی هم نداشت اما طبق انتظار، نقدها باعث سنگینی سایه نام همسر بر سر خانم فیلمساز شد. اما پریسا بخت آور، کارگردان امتحان پس داده ای است که مدت هاست به شدت سکوت کرده و خبر تازه ای از پشت دوربین رفتنش شنیده نمی شود. «دایره زنگی» هنوز یکی از تجربه های موفق ساخت یک فیلم آبرومند در جریان سینمای بدنه است.

شهریار بحرانی؛ ۴ سال دوری

هر چند ابتدا با تجربه فیلمی در ژانر دفاع مقدس وارد سینمای ایران شد اما اولین مواجهه جدی مخاطب پیگیر سینمای ایران با نام او، به عنوان کارگردان «مریم مقدس» بود. شبنم قلی خانی که آن روزها فقط دختر نوجوان گمنامی بود با چهره ای معصوم، در نقش مادر عیسی مسیح ظاهر شد و درست در روزهای ماه رمضان، فیلم بحرانی روی پرده رفت.


بعد از آن مدتی از بحرانی خبری نشد تا اینکه خبر رسید قرار است سه گانه ای با موضوع زندگی حضرت سلیمان بسازد. سال ۸۹ «ملک سلیمان» با برچسب پروژه فاخر فارابی و با هزینه بالا و در زمان طولانی اکران شد و بیشتر از هر چیز روی جلوه های ویژه پر زرق و برقش تاکید شد.

فیلم روی پرده رفت اما هیچ چیز مطابق انتظار نبود. بحرانی که تحصیلکرده سینما در خارج از کشور است، باز هم در همان سکوت گذشته فرو رفت و دیگر خبری از قسمت های بعدی «ملک سلیمان» نشد. اواسط سال گذشته مستندی را با موضوع حجاب ساخت که به اسم «راه رستگاری» در خبرها معرفی شد. از گوشه و کنار خبرهایی درباره ساخت فیلم زندگی ائمه توسط او شنیده می شود که هنوز درباره تولید آنها خبری شنیده نشده است.

حمید لبخنده؛ ۱۴ سال دوری

خیلی سخت می شود حمید لبخنده دهه ۷۰ باشی و این روزها هیچ خبری از تو شنیده نشود و به فراموشی سپرده شده باشی. سریال های ملودرام تلویزیونی دهه ۷۰ با چاشنی عشق های خط قرمزی، بدون اسم «در قلب من» و «در پناه تو» به سختی یادآوری می شوند. لعیا زنگنه و پارسا پیروزفر و حسن جوهرچی و رامین پرچمی را به تلویزیون و سینما معرفی کرد.

راه موفقیت با استفاده از قصه های سرراست و اشک انگیز محبوب خانم های خانه دار و دختران جوان را به بقیه هم یاد داد و چند خط شکنی در فضای حصار کشیده تلویزیون آن روزها را به نام خودش ثبت کرد. و مهمتر از همه به موفقیت عجیبی در جذب مخاطب دست پیدا کرد که هنوز هم کمی دور از دسترس است.


سال ۷۹ «آبی» را با بهرام رادان ساخت و پشت دوربین فیلمی سینمایی قرار گرفت. آخرین بار، دیدن اسم حمید لبخنده جلوی عنوان کارگردان سریال «کارآگاهان»، امید زنده شدن خاطره سریال های پر اشک و آهش را زنده کرد اما دیده نشدن سریال در حد و اندازه مطرح شدن دوباره نام او، باز هم آقای کارگردان را مجبور به سکوت و به حاشیه رفتن کرد.

اواخر سال ۹۲ از تصمیمش برای ساخت فیلم «سوءتفاهم» خبر داد که فیلمنامه اش را به اتفاق اصغر عبداللهی نوشته بود اما هنوز اتفاق تازه ای نیفتاده. هر چند اس ام اس «به شدت درگیر کار هستم» در جواب درخواست گفتگوی ما، شاید به معنی جدی شدن دوباره ساخت «سوءتفاهم» باشد.

سیروس الوند؛ ۴ سال دوری

کار را با نوشتن نقد فیلم در مجله های سینمایی قبل از انقلاب شروع کرد. بعد فیلمنامه نوشت و راهش را برای ورود به سینما باز کرد. سال ۵۴ با «شب آفتابی»، کارگردانی را تجربه کرد و از آن به بعد مسیری را ادامه داد که می شود با جرأت لقب پر فراز و نشیب ترین مسیر کارنامه کارگردانی در سینمای ایران را به آن داد.


«یک بار برای همیشه» به شدت مورد استقبال و ستایش قرار گرفت، دوباره با «مزاحم» و «دست های آلوده» چهره شد. «رستگاری در هشت و بیست دقیقه» را با سوژه ای خطرناک روی پرده فرستاد و از همانجا، با شیب تندی رو به افول رفت. تجربه ساخت «زن دوم» با محمدرضا فروتن و نیکی کریمی نتیجه دلخواه را نداشت. سراغ تلویزیون رفت و «خسته دلان» را ساخت. ساده و کمی تا قسمتی انگار برای جدا شدن از کم کاری و سکون. با لوکیشن ساده قطاری که هر بار قصه یکی از مسافرهایش روایت می شد. هر چند پای خیلی ها را به تلویزیون باز کرد، ولی برای الوند نقطه عطفی به حساب نمی آمد.

آخرین تلاشش در سینما «پرتقال خونی» بود که سال ۸۹ اکران شد و بعد بابت اظهارنظرش درباره سینمای اصغر فرهادی برای مدت کوتاهی مهمان خبرها بود. ظاهرا در یکی از آخرین جلسه های شورای پروانه نمایش، برای فیلمنامه ای به اسم «این سیب هم برای تو» مجوز ساخت گرفته و احتمالا در سال جدید و به تهیه کنندگی محمد نشاط پشت دوربین یک فیلم سینمایی قرار خواهد گرفت.

شهرام اسدی؛ ۵ سال دوری

بهرام بیضایی فیلمنامه ای نوشت با عنوان «روز واقعه». قصه؟ مرتبط با واقعه عاشورا. اما استاد برای ساخت، فرصت پیدا نکرد. قرعه به نام شهرام اسدی زده شد تا کارگردان فیلمی باشد که از نظر پخش در تلویزیون، اگر پخش قسمت ها و لحظه های کوتاه آن را هم در نظر بگیریم، قطعا رکورددار است.


اسدی پیش از «روز واقعه» تنها «اوینار» را در کارنامه سینمایی داشت اما مهمترین و مشهورترین ساخته تصویری با موضوع قیام امام حسین (ع) با نام او به عنوان کارگردان روانه پرده شد. با یک علیرضا شجاع نوری که تا آخر با همان نقش در خاطره ها می ماند. با چند پلان از صحرای کربلا که در حافظه تصویری سینما و تلویزیون ایران جاودانه شد.

دو فیلم نه چندان موفق را با فاصله چند ساله از «روز واقعه» ساخت تا اینکه در بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر، با وام گرفتن از عنوان ماندگار فیلمنامه بیضایی، «شب واقعه» را با حمید فرخ نژاد ساخت؛ فیلمی براساس زندگی شهید دریاقلی سورانی. سیمرغ بلورین بهترین فیلمنامه را برای نگارش «شب واقعه» گرفت و از همان موقع، گوشه نشین شده و با شدت بیشتری نسبت به همسرش، لادن مستوفی، کم کاری را تجربه می کند. خبر تازه ای از اسدی نیست و ظاهرا به این زودی ها قصد بازگشت به سینما را ندارد.

محمد علی طالبی؛ ۷ سال دوری

از ابتدا به جریان خاصی از سینما تعلق داشت و نگاه تازه ای به ژانر کودک و نوجوان را وارد سینمای ایران کرد. فیلم های ساده ای را با کمترین میزان جلوه گری می ساخت که «شهر موش ها»، «چکمه» و «کیسه برنج» مشهورترین آنهاست. «بید و باد» را براساس فیلمنامه ای از عباس کیارستمی ساخت که تجربه تازه ای در گونه فیلم های نزدیک به جهان بصری کیارستمی بود.


«گل پامچال» شاید مهمترین اثر او از نظر اقبال عمومی و مطرح شدن نامش بر سر زبان ها باشد. سال ۸۶، «دیوار» را ساخت؛ قصه دختری که با موتورسواری روی دیوار مرگ شهر بازی امرار معاش می کند. فیلم کمتر از حد انتظار دیده شد. مدت نسبتا زیادی از آخرین حضور طالبی در سطح اول سینمای ایران می گذرد و در این مدت کمتر خبری هم از او شنیده شد.

ایرج کریمی؛ ۶ سال دوری

منتقد با سابقه ای است که طیف های متنوعی در جریان نقدنویسی ایران، او و نوشته هایش را تایید می کنند. از نسل طلایی مجله فیلم به حساب می آید و گهگاه که در یکی دو سال اخیر مطلبی به قلم او در فیلم چاپ می شود، واکنش ها و برخوردها نشان می دهد هنوز طرفدار خاص خود را در نقد دارد و البته قلم و نثر جذابی برای نوشتن.


پنج فیلم ساخته و از میان آنها «باغ های کندلوس» بیش از همه مورد ستایش همکارانش در مطبوعات قرار گرفت. فیلم پرستاره ای به اسم «نسل جادویی» را کارگردانی کرد که بعید است خودش هم چیز زیادی از آن سر دربیاورد. سال ۸۷ «روابط» را ساخت که محمدرضا فروتن بی رمقی داشت و وضعیت نمایش فیلم هم تابعی از همین حال و روز فروتن بود. فیلم وارد شبکه نمایش خانگی شد و بعد سر از تلویزیون درآورد. بعد از آن کریمی بیشتر نوشت تا بسازد و جز ساخت یک اپیزود از «راه شیری»، خبری از او منتشر نشد.

شاهد احمدلو؛ ۴ سال دوری

«چند می گیری گریه کنی» را با کمک جمعی از بازیگران طنز تلویزیونی ساخت و خواست با رخصت گرفتن از اسکورسیزی، «اگه می تونی منو بگیر» را بسازد که خب... نشد! دورترین موضوع قابل تصور برای ساخت فیلم بعدی شاهد احمدلو، حضور آمریکا در عراق بود که البته اتفاق افتاد و سال ۸۹ «موش» را ساخت.


بعد، از سینما فاصله گرفت و سراغ تلویزیون رفت تا کارگردانی سریال های ماه رمضان را هم تجربه کند. او در گفتگو با چلچراغ این جدایی را آگاهانه می داند و تاکید می کند دنبال فرصتی بود تا از سینمایی که دوست ندارد فاصله بگیرد و قدم های بزرگتری بردارد. استاد انتخاب اسم های بلند برای ساخته های خود، سراغ فیلمنامه «چه کسی خرها را رها کرد» رفت تا به تهیه کنندگی مسعود خان جعفری جوزانی آن را بسازد ولی مجوز ساخت نگرفت.

یک سال از تلویزیون دوری کرد و فیلمنامه «کتک خور» را نوشت. با آرام شدن شرایط سینما، خود را آماده ساختن این فیلمنامه می کند. او از بخش بندی های بیرون و درون سینما در سال های گذشته گله دارد و معتقد است آنقدر مانع های سر راه فیلمسازی زیاد شده که هنوز نمی تواند با قطعیت درباره اینکه در سال جدید می تواند فیلمنامه مورد علاقه اش را بسازد یا نه صحبت کند.

قاسم جعفری؛ ۳ سال دوری

این روزها احتمالا پیدا کردن حمید گودرزی، که شهرت و محبوبیت اوایل دهه هشتادش را مدیون قاسم جعفری است، از پیدا کردن خود آقای کارگردان هم ساده تر است. بعد از ساخت چندتا از پربیننده ترین سریال های تلویزیون، آرام آرام غیب شد.«مسافری از هند» در زمان خودش خیابان خلوت می کرد و موج سیتا، هم شیلا خداداد را چهره کرد، هم فرزاد حسنی را بیشتر از قبل نشان داد و هم شکل تازه ای از درام خانوادگی را به تلویزیون پیشنهاد داد.


«خط قرمز» هم با فیلمنامه ای که پنهان یا رو، آب هم به سر و تهش اضافه می شد، یکی از پرمخاطب ترین سریال های شبکه شد و ترانه انتهایی اش، سر زبان ها افتاد. بعد از سریال مناسبتی «کمکم کن»، به سینما نزدیکتر شد و «مجنون لیلی» و «گرگ و میش» را ساخت. دو تجربه ناموفق «دختران» و «پروانگی» را به کارنامه اضافه کرد که آخری سال ۹۰ راهی پرده سینما شد.