آزمایش اسپرم و تفسیر نتایج آن

وب‌سایت اوما - دکتر زهرا سیفی: یکی از اولین آزمایشاتی که پزشکان سفارش می‌دهند، آزمایش تجزیه و تحلیل مایع منی (آزمایش اسپرم) است، زیرا ناهنجاری‌های اسپرم بسیار متداول است. برای بررسی اسپرم باید یک نمونه مایع منی جمع آوری شود.

نمونه‌ها را می‌توان در خانه یا اتاق خصوصی آزمایشگاه یا کلینیک جمع آوری کرد. در صورت جمع آوری نمونه اسپرم در خانه، باید آن را طی یک ساعت پس از جمع آوری به آزمایشگاه تحویل دهید و در حین حمل باید نمونه در نزدیکی دمای بدن نگهداری شود.

نتایج حاصل از آزمایش اسپرم به طور معمول طی یک هفته یا کمتر آماده می‌شود. زمان بندی به آزمایشگاه و اورولوژیست که در حال بررسی نمونه است بستگی دارد. نتایج به عنوان یک راهنمای درمانی برای شما و همسرتان ارائه می‌شود.

حداکثر ۴۰ ٪ از زوجینی که دارای مشکلات باروری هستند دارای مشکلات اسپرم هستند، بنابراین بررسی دقیق باروری مردان از اهمیت بالایی برخوردار است. اولین قدم، ارزیابی باروری زوجین است. این ارزیابی شامل آزمایش دقیق اسپرم برای مردان است.

نحوه تفسیر نتایج در آزمایشگاه‌های مختلف متفاوت است، زیرا مدل‌ها و روش‌های زیادی برای بررسی اسپرم وجود دارد. اما نگران نباشید، مبانی تجزیه و تحلیل مایع منی یکسان است و پزشک شما را در تفسیر نتایج راهنمایی می‌کند.

تولید اسپرم در بدن آقایان فرایندی ظریف و پیچیده است. تولید اسپرم با همکاری چندین اندام انجام می‌شود. بیضه ها، کیسه‌های منی و پروستات اندام‌های اصلی لازم برای تولید اسپرم هستند.

وزیکول‌های (کیسه ها) منی بیشتر مایعات موجود در مایع منی را تولید می‌کنند. این مایعات برای خنثی کردن اسیدیته در واژن، pH بالایی دارد و به زنده ماندن اسپرم کمک می‌کند. همچنین یک قند (فروکتوز) تولید می‌کند، که انرژی کافی برای حرکت اسپرم را تأمین می‌کند.

زمان مناسب برای آزمایش اسپرم

زمان مناسب برای آزمایش آنالیز اسپرم این است که سه روز نزدیکی نداشته باشید و بیشتر از ۵، ۶ روز هم نشود، چون در هر دو صورت روی کیفیت اسپرم اثرگذار است.

تفسیر آزمایش اسپرم برای پسردار شدن

افزایش تعداد اسپرم‌ها احتمال پسر دار شدن را بیشتر می‌کند. بهتر است برای بیشتر شدن تعداد اسپرم در هنگام نزدیکی، پدر ۲ تا ۵ روز قبل از تخمک گذاری از ارگاسم خودداری نماید. بیضه‌ها را خنک نگه دارید.

هنگامی که بیضه‌ها خنک‌تر از دمای بدن هستند تولید اسپرم بیشتر می‌شود. مردانی که سیگار می‌کشند و مشروب می‌خورند تعداد اسپرم پایین تری دارند. ماری جوآنا همان اثری را بر تعداد اسپرم دارد که سیگار دارد. کوکائین و دیگر انواع مواد مخدر مانع از تولید اسپرم می‌شوند.

قیمت آزمایش اسپرم

هزینه آزمایش اسپرم در هر آزمایشگاه متفاوت است و اگر جای دولتی انجام شود ممکنه بیشتر از ۵۰ هزار تومان نشود.

تفسیر جواب آزمایش اسپرم مردان

اگر میخواهید متخصصین آزمایش اسپرم همسر شما را بصورت آنلاین تفسیر کنند، باید نرم افزار بارداری اوما را دانلود و نصب کنید. در قسمت پرسش و پاسخ میتونید با ارسال تصویر آزمایش، از متخصصین اوما کمک بخواهید.

موارد اصلی در آزمایش اسپرم:

حجم مایع منی (Volume)

چند میلی لیتر تولید شده است؟ مقدار نرمال بین ۱.۵ تا ۵ میلی لیتر یا یک چهارم تا ۱ قاشق چایخوری است. حجم کم می‌تواند نشانه انسداد یا اختلال در وزیکول‌های منی یا پروستات باشد و حجم کم مایع منی میتواند به علت انسداد سیستم جمع آوری اسپرم، کمبود هورمون اندروژنی و یا انزال رتروگراد (به عقب) مایع منی باشد.

غلظت یا تعداد اسپرم (ml / countsperm)

تعداد نرمال اسپرم‌ها ۱۵ میلیون در یک سی سی مایع منی یا ۴۰ میلیون اسپرم در کل حجم انزال میباشد. اگر تعداد اسپرم‌ها کمتر از ۱۵ میلیون باشد الیگو اسپرمی و اگر تعداد اسپرم‌ها صفر باشد آزوسپرمی نامیده می‌شود.

تحرک اسپرم (motility)

چه تعداد اسپرم متحرک وجود دارد؟ این تعداد بسته به سیستم مورد استفاده برای آزمایش، بالاتر از ۴۰ - ۵۰ ٪ است. تعداد کمتر نشان می‌دهد در معرض سموم مانند سیگار، الکل، کافئین یا مواد شیمیایی قرار دارید. تحرک کم نشان دهنده مشکلات هورمونی یا واریکوسل (رگ‌های واریسی در ناحیه اسکروتوم) است.

پارامتر اصلی در تعیین کیفیت مایع منی، تحرک اسپرم‌ها است. چون اسپرم‌های غیر متحرک قادر به عبور از مجاری تناسلی زن نبوده و نمی‌تواند تخمک را بارور سازد.

در طبقه بندی قدیم چهار درجه بندی برای حرکت اسپرم‌ها در نظر گرفته شده بود که پس از مشاهده اسپرم‌ها در زیر میکروسکوپ برحسب میزان سرعت آن‌ها در این چهار گروه با معیار درصد بیان می‌شدند؛ که به صورت A و B و C و D یا ۴ و ۳ و ۲ و ۱ تعریف می‌گردد؛ که A معادل ۴ بوده و به معنی حرکت سریع اسپرم‌ها می‌باشد.

همچنین D معادل ۱ بوده و به معنی اسپرم‌های بدون حرکت یا immotile می‌باشد. در این تقسیم بندی حداقل حرکت A > ۲۵% یا A+B > ۵۰% باید باشد. کمبود حرکت اسپرم ها، آستنوسپرمی نامیده می‌شود.

در سیستم گریدینگ (درجه بندی) جدید سرعت اسپرم اهمیت کمتری دارد و این که اسپرم حرکت رو به جلو داشته باشد، در اولویت قرار دارد و حرکت اسپرم‌ها در ۳ گروه تقسیم میگردد:

• حرکت پیشرونده Progressive motility
• حرکت غیر پیشرونده Non progressive motility
• بی حرکت Immotile

در این سیستم درصد حرکت پیشرونده اسپرم‌ها (Progressive motility) حداقل ۳۲% و کل اسپرم‌های دارای حرکت باید حداقل ۴۰% باشند.

مورفولوژی اسپرم

چند درصد از اسپرم‌ها به طور طبیعی شکل می‌گیرند؟ اغلب از من سؤال می‌شود آیا اسپرم غیر طبیعی احتمال نقص تولد را افزایش می‌دهد یا خیر. خیر. زیرا فقط اسپرم‌هایی که به طور طبیعی شکل گرفته اند می‌توانند تخمک را بارور کنند. اما وجود تعداد کم اسپرم‌های طبیعی، احتمال بارداری را کاهش می‌دهد.

درصد شکل طبیعی اسپرم‌ها در سیستم قدیمی حداقل ۱۴% و در سیستم جدید حداقل ۴% می‌باشد. اگر شکل اسپرم‌ها در نمونه‌ای کمتر از این اعداد باشد، تراتوسپرمی گفته می‌شود.

تبدیل شدن به مایع (LIQUEFACATION TIME)

این باید ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از مایع منی باشد. در حالی که اسپرم در ابتدا ضخیم است توانایی آن برای مایع شدن، یا تبدیل شدن به یک همزیستی آبدار، به حرکت اسپرم کمک می‌کند. اگر اسپرم در ۱۵ تا ۳۰ دقیقه مایع نباشد باروری می‌تواند تحت تأثیر قرار گیرد.

عوامل دیگر

تعداد روز‌هایی که انزال رخ نداده است نیز مهم است. این روز‌ها باید بین ۲-۵ روز باشد. هر چه این مدت طولانی‌تر شود تعداد اسپرم بیشتر می‌شود، اما تحرک یا مورفولوژی کمتر می‌شود. مدت کوتاهتر باعث می‌شود تعداد اسپرم کمتری وجود داشته باشد. همچنین سلول‌های دیگر مانند گلبول‌های سفید نیز مهم می‌باشند. این سلول‌ها نشان دهنده عفونت بالقوه می‌باشند.

رنگ مایع منی (APPEARANCE) در آزمایش اسپرم؟

مایع منی از نظر رنگ باید نمای شیری رنگ باشد. زرد بودن یا نمای قهوه‌ای یا خونی غیرطبیعی محسوب می‌گردند.

PH مایع منی در آزمایش اسپرم؟

PH مایع منی قلیایی و معمولا حدود ۷ تا ۸ می‌باشد. با گذشت زمان یا وجود عفونت PH مایع منی افزایش یافته و قلیایی می‌شود. بر عکس در مواردی که بیماری‌های مزمن غده پروستات، کیسه منی و اپی دیدیم وجود داشته باشد، نمونه به طرف اسیدی شدن تغییر می‌کند.

WBC در آزمایش اسپرم؟

میزان طبیعی WBC یا گلبول سفید کمتر از ۱۰ در میلی لیتر است. مقادیر بیشتر از این مطرح کننده عفونت یا التهاب مایع منی بوده و لکوسیتوسپرمی نامیده می‌شود و نیاز به آنتی بیوتیک دارد.

RBC در آزمایش اسپرم؟

در آزمایش اسپرم تعداد نرمال RBC کمتر از ۳ عدد است و در صورتیکه بدون افزایش WBC باشد، نیاز به بررسی بیشتر با سونوگرافی وآزمایشات تکمیلی توسط متخصص ارولوژی یا فوق تخصص اورولوژی دارد.

VIABILITY یا VITALITY یا تست زنده بودن اسپرم‌ها در آزمایش اسپرم

در مواردی که اسپرم‌ها بی حرکت هستند، برای بررسی زنده بودن آن‌ها از روش‌های رنگ آمیزی‌های ویژه استفاده می‌شود. در سیستم قدیمی میزان زنده بودن اسپرم‌ها حداقل ۷۵% و در سیستم جدید ۵۸% درنظر گرفته شده است.

Agglutination چسبندگی اسپرم‌ها به هم

چسبیدن اسپرم‌ها به همدیگر که ممکن است بصورت سر به سر، سر به دم، دم به دم باشد. علت آن ترشح آنتی بادی ضد اسپرم می‌باشد، آگلوتیناسیون بصورت few، some، most و all گزارش می‌دهد که حاکی از میزان تجمع اسپرم می‌باشد.

viscosity در آزمایش اسپرم چیست؟

ویسکوزیته منی نیز مانند سایر مایعات با درجه حرارت تغییر کرده و گذشت زمان نیز آن را کاهش می‌دهد.

progressive در آزمایش اسپرم چیست؟

در معیار جدید در آزمایش اسپرم تحرک اسپرم‌ها بر اساس کیفیت و تعداد حرکت آن‌ها مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. چندین معیار زیر برای ارزیابی مورد بررسی قرار می‌گیرد:

- rapid progressive: اسپرم‌هایی که دارای حرکت تند هستند.

- slow progressive: اسپرم‌هایی با حرکت آهسته

- non-progressive and immotile: اسپرم‌هایی که بدون حرکت هستند و اسپرم‌هایی که دارای حرکت رو به جلو نیستند.

زمانی حرکت اسپرم‌ها عادی است که حداقل ۵۰ درصد از اسپرم‌های کل آزمایش دارای حرکت آهسته و تند (rapid progressive، slow progressive) باشند. این نوع حرکت اسپرم‌ها بلافاصله پس از مایع کردن آزمایش شروع می‌شوند و همچینین این حرکت باید تا سه ساعت بعد نیز ادامه داشته باشد.

Appearance یا ظاهر

ظاهر باید سفید و خاکستری باشد. اسپرم با رنگ قرمز قهوه‌ای می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود خون باشد، در حالی که رنگ زرد می‌تواند ناشی از زردی یا عوارض جانبی دارو باشد

حتما نتایج را با پزشک بررسی کنید تا مشخص شود آیا مشکلی وجود دارد یا خیر. در صورت وجود مشکل روش‌های درمان مورد بررسی قرار می‌گیرد.

پارامتر‌های تحلیل نتایج آزمایش اسپرم

به طور معمول، برای کسب اطلاعات بیشتر از آزمایش اسپرم، باید مقادیر ذکر شده را بررسی کنیم. به طور خلاصه، حجم مایع مقدار مایع در هنگام انزال مرد می‌باشد. فقط حدود ۱۰ ٪ از حجم این مایع اسپرم است. اگر حجم مایع کم باشد، ممکن است نشانه وجود مشکل و انسداد و عدم خروج اسپرم از بیضه، یا برگشت اسپرم بعد از انزال به مثانه باشد.

شمارش تعداد کل اسپرم‌ها و تحرک آن‌ها به معنی تعداد اسپرم‌هایی است که حرکت می‌کنند. تحرک پیشرونده تعداد اسپرم‌هایی است که نه تنها حرکت می‌کنند بلکه می‌توانند به تدریج به جلو حرکت کنند. تعداد اسپرم‌های در حال حرکت از پارامتر‌های دیگر مهم‌تر است.

مورفولوژی به معنی شکل اسپرم در زیر میکروسکوپ می‌باشد. معیار‌های بسیار دقیقی برای طبیعی بودن اسپرم وجود دارد. به طور معمول، فقط ۴ تا ۱۰ ٪ از اسپرم‌های مرد طبیعی هستند. یعنی اکثریت قریب به اتفاق اسپرم‌ها زیر میکروسکوپ طبیعی به نظر نمی‌رسند.

چطور می‌توان به تولید بیشتر اسپرم کمک کرد؟

برای بهبود کیفیت اسپرم می‌توان تغییراتی در شیوه زندگی ایجاد کرد:

فولات:

فولات و اسیدفولیک بخش مهمی از ویتامین‌های دوران بارداری زنان هستند. فولات همچنین به بهبود کیفیت اسپرم مرتبط است. رژیم غذایی سالم با غذا‌های سرشار از فولات (مانند سبزیجات برگ سبز) یا مصرف مکمل می‌تواند به بهبود خصوصیاتی مانند محافظت از DNA شکننده در داخل سر اسپرم کمک کند.

آنتی اکسیدان ها:

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد گونه‌های واکنش پذیر اکسیژن (چیزی که آنتی اکسیدان‌ها در برابر آن‌ها از شما محافظت می‌کنند) در تحرک اسپرم دخالت دارند. این دلیل دیگری است که یک رژیم غذایی سالم برای باروری مردان مهم است.

الکل:

شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد الکل می‌تواند نقایص مورفولوژی را افزایش داده و تحرک را کاهش دهد. تمام شواهد علمی با این مسئله موافق نیستند که الکل به طور قطعی باعث کاهش کیفیت اسپرم می‌شود. شواهد علمی می‌گویند کیفیت اسپرم به تأثیرات ژنتیکی و محیطی (مانند رژیم غذایی) نیز بستگی دارند.