آلزایمر؛ نشانه‌ها، درمان و راه‌های پیشگیری
۳۰ شهریور (۲۱ سپتامبر) روز جهانی آلزایمر نامگذاری شده است. به بهانه این روز در این مطلب با این بیماری بیشتر آشنا خواهید شد.
وب‌سایت عصر ایران: آلزایمر یک بیماری پیشرونده زوال حافظه و دیگر کارکرد‌های مهم ذهنی است. آلزایمر معمولترین علت دمانس (زوال عقلی) است. گروهی از اختلالات مغزی که منجر به از دست دادن مهارت‌های فکری و اجتماعی می‌شوند، این تغییرات به اندازه‌ای شدید اند که می‌توانند زندگی روزمره فرد را تحت تاثیر قرار دهند.
در آلزایمر، تخریب و مرگ سلول‌های مغزی و همچنین تخریب ارتباط بین آن‌ها باعث کاهش دائم حافظه و عملکرد ذهنی می‌شود. اقدامات پزشکی فعلی برای بیماری آلزایمرو استراتژی‌های مدیریت آن می‌تواند به طور موقت علائم را بهبود بخشد که اغلب در به حداکثر رساندن کارایی و حفظ استقلال بیمار موثر است. از آنجا که هیچ درمانی برای بیماری آلزایمر وجود ندارد، قرار گرفتن هر چه سریعتر بیمار در شبکه خدمات حمایت کننده بسیار مهم است.
نشانه‌ها
در مراحل ابتدایی فراموشی و یا گیجی خفیف ممکن است تنها علامت مورد توجه آلزایمر باشد. اما با گذشت زمان بیشتر خاطرات به خصوص حافظه اخیر از یاد می‌رود. سرعت پیشرفت علائم در افراد مختلف متفاوت است. در صورتی که فرد مبتلا به آلزایمر شود احتمالاً اولین علامتی که فرد متوجه آن می‌شود سخت‌تر شدن غیر معمول به خاطر آوردن و سازماندهی افکار است. ممکن است خود بیمار هیچ مشکلی احساس نکند وخانواده، دوستان نزدیک یا همکاران این تغییرات را حس کنند.
تغییرات مغزی ناشی از بیماری آلزایمر منجر به ایجاد مشکلات زیر می‌شود:
حافظه
هر شخصی گاهی دچار فراموشکاری می‌شود. این که گاهی شخص به یاد نیاورد دسته کلید را کجا گذاشته است یا نام یک آشنا را به خاطر نیاورد طبیعی است. اما اختلال حافظه ناشی از آلزایمر، دائم و وخیم شونده است و توانایی و عملکرد فرد را در محیط کار و منزل تحت تأثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است:
- عبارات و سوالات خود را بار‌ها و بار‌ها تکرار کنند و متوجه نباشند که قبلا آن سوال را پرسیده اند.
- مکالمات، ملاقات‌ها و مناسبت‌ها را فراموش کنند و بعدا ًنیز به یاد نیاورند.
- به طور مکرر اشیاء را در جایی غیر از جای خود و اغلب در جا‌های غیرمعمول قرار دهند.
- به طور مکرر اسم اعضای خانواده و اشیا را از یاد ببرند.
اختلال جهت یابی و تشخیص ارتباطات فضایی
افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است آگاهی خود را نسبت به شرایط فعلی که در آن زندگی می‌کنند مثل روزها، فصل و ... از دست بدهند. همچنین آلزایمر توانایی مغز را برای تفسیر آنچه فرد می‌بیند مختل می‌کند و به طور کل فهم وقایع اطراف را با مشکل مواجه می‌سازد و در نتیجه بیماران ممکن است حتی در محیط‌های آشنا نیز گم شوند.
نوشتار و گفتار
آلزایمر باعث اختلال در توانایی تمرکز و تفکر به خصوص در مفاهیم انتزاعی مانند اعداد می‌شود. بیماران ممکن است در مدیریت مالی، تنظیم یادداشت‌ها و صورتحساب‌ها و پرداخت به موقع آن‌ها با مشکل مواجه شوند. حتی با پیشرفت این اختلال ممکن است توانایی فرد برای فهم و محاسبه اعداد با مشکل مواجه شود.
قضاوت و تصمیم گیری
بیماران مبتلا به آلزایمر در اتفاقات روزمره متداول، مثل سوختن غذا روی شعله گاز یا یک تصادف رانندگی قادر به عکس العملی مناسب نیستند.
برنامه ریزی و اجرای وظایف
فعالیت‌های روزمره‌ای مانند برنامه ریزی برای آشپزی و پخت غذا در افراد مبتلا به آلزایمر با مشکل مواجه می‌شود. معمولاً افرادی که بیماری آن‌ها پیشرفته‌تر است ممکن وظایف ساده‌ای مثل لباس پوشیدن یا حمام کردن را فراموش کنند.
تغییر در شخصیت و رفتار
تغییرات مغزی که در بیماری آلزایمر رخ می‌دهد می‌تواند نحوه رفتار و احساسات فرد را تحت تأثیر قرار دهد. بیماران ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- افسردگی
- اجتماع گریزی
- تغییرات سریع خلقی
- عدم اعتماد به دیگران
- تحریک پذیری و پرخاشگری
- تغییر در عادات خواب
- پرسه زنی و جستجوگری
- هنجارشکنی
- توهم، مثلاً توهم در اینکه چیزی از آن‌ها دزدیده شده است.
علت
دانشمندان معتقدند که آلزایمر در بیشتر افراد در اثر تلفیقی از عوامل مانند وراثت، سبک زندگی و عوامل محیطی رخ می‌دهد و به تدریج مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
بروز آلزایمردر کمتر از ۵% افراد ناشی از یک تغییر ژنتیکی خاص است که منجر به پیشرفت بیماری می‌شود.
هرچند دلایل ابتلا به آلزایمر هنوز به طور دقیق مشخص نشده است، اما تاثیر آن بر مغز به وضوح مشخص گردیده است. بیماری آلزایمر موجب آسیب دیدن و مرگ سلول‌های مغزی می‌شود. اتصالات بین سلولی در مغزی که مبتلا به آلزایمر شده است بسیار کمتر از مغز سالم است.
هرچه سلول‌های مغزی بیشتری می‌میرند مغز نیز کوچکتر می‌شود. وقتی پزشک بافت مغز را زیر میکروسکوپ معاینه می‌کند، دو نوع بافت غیر طبیعی می‌بیند که نشانه آلزایمرند:
- پلاک ها: این توده‌های پروتئینی، بتا آمیلوئید نام دارند که ممکن است سلول‌های مغزی را به چند طریق تخریب کنند، مثلاً ممکن است با ارتباط بین سلولی تداخل کنند. هر چند عامل اصلی مرگ سلولی در آلزایمر هنوز شناخته شده نیست، اما تجمع بتا آمیلوئید‌ها در خارج سلول‌های مغزی از متهمان اصلی است.
- پیچ خوردگی ها: سلول‌های مغزی برای دریافت مواد مغذی و حیاتی از طریق زوائدشان، وابسته به یک حمایت داخلی اند. این سیستم نیازمند ساختار طبیعی پروتئینی به نام tau می‌باشد. در بیماران مبتلا به آلزایمر رشته‌های پروتئین tau درون سلول‌ها دچار پیچ خوردگی‌های غیرطبیعی می‌شوند که این باعث اختلال در سیستم ارتباطات و حمل و نقل درون سلولی می‌شود که این امر نیز موجب پسرفت و مرگ سلول‌های مغزی می‌شود.
عوامل خطر
سن
افزایش سن مهمترین عامل خطر شناخته شده در ابتلاء به آلزایمر است. آلزایمر جزئی از روند طبیعی پیر شدن نیست، اما خطر ابتلاء به آن با افزایش سن به خصوص پس از ۶۵ سالگی افزایش می‌یابد. تقریباً نیمی از افراد بالای ۸۵ سال مبتلا به آلزایمر می‌شوند.
افرادی که تغییرات ژنتیکی نادری دارند که آن‌ها را مستعد ابتلاء به آلزایمر می‌کند اغلب در ۴۰ یا ۵۰ سالگی علائم را تجربه می‌کنند.
سابقه خانوادگی و وراثت
خطر ابتلاء به آلزایمر در افرادی که یکی از اقوام درجه یک آن‌ها والدین یا خواهر و برادر سابقه ابتلاء داشته اند بیشتر است. دانشمندان موفق به شناسایی جهش‌هایی در سه ژن شده اند که منجر به ابتلاء فرد به آلزایمر می‌شود. اما این جهش‌های ژنتیکی مسئول کمتر از ۵ % موارد ابتلاء به آلزایمر هستند. اغلب مکانیسم‌های ژنتیکی دخیل در بروز آلزایمر هنوز شناخته شده نیست. مهمترین ژن دخیل در ابتلاء به آلزایمر آپولیپوپروتئین e۴ می‌باشد.
جنس
احتمال ابتلاء زنان نسبت به مردان بیشتر است. شاید این بدان علت باشد که میانگین طول عمر زنان بیش از مردان است.
اختلالات شناختی خفیف
افراد مبتلا به اختلالات شناختی خفیف (MCI) افرادی هستند که مشکل حافظه دارند یا کارایی شناختی آن‌ها بیش از آنچه برای سن شان انتظار می‌رود کاهش یافته است، اما به حدی نیست که به عنوان فرد دارای زوال عقل در نظر گرفته شود. در این افراد خطر ابتلاء به دمانس یا زوال عقل افزایش می‌یابد، اما قطعی نیست. در این شرایط اقدام به موقع برای در پیش گرفتن الگوی زندگی سالم و راهکار‌هایی برای جبران کمبود حافظه می‌تواند در پیشگیری از ابتلاء به دمانس موثر باشد.
سابقه ضربه سر
افرادی که در گذشته ضربه شدید سر را تجربه کرده اند با احتمال بیشتری در معرض خطر ابتلاء به آلزایمر می‌باشند.
سبک زندگی و سلامت قلب
هیچ عاملی از شیوه زندگی وجود ندارد که به طور قطعی با خطر ابتلاء به آلزایمر ارتباط داشته باشد. هر چند شواهدی وجود دارد مبنی بر اینکه همان عواملی که فرد را مستعد بیماری‌های قلبی می‌کنند، احتمال ابتلاء به آلزایمر را نیز افزایش می‌دهند. این عوامل می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- ورزش نکردن
- استعمال دخانیات
- پرفشاری خون
- کلسترول خون بالا
- دیابت کنترل نشده
- رژیم غذایی با میوه و سبزی ناکافی
- عدم فعالیت اجتماعی
این عوامل خطر با دمانس عروقی (نوعی دمانس که باعث آسیب عروق مغزی می‌شود) نیز مرتبط اند. تلاش برای ارتقاء سلامت قلب با همکاری تیم درمان، احتمالاً در پیشگیری از ابتلاء به آلزایمر و دمانس عروقی مؤثر است.
حفظ فعالیت ذهنی و یادگیری و اشتغال به فعالیت‌های اجتماعی در تمام طول زندگی:
نتایج حاصل از مطالعات نشان می‌دهد که بین حفظ کار ذهنی و فعالیت‌های اجتماعی و ارتباط به آلزایمر ارتباط عکس وجود دارد.
عواملی که ممکن است خطر ابتلاء به آلزایمر را کاهش دهند شامل موارد زیر است:
- سطح بالاتر تحصیلات و تحصیلات تکمیلی
- داشتن شغلی پر دغدغه و فعال
- داشتن فعالیت‌هایی که ذهن را به چالش می‌کشد مانند مطالعه، بازی کردن، نواختن یک آلت موسیقی
- دارا بودن ارتباطات اجتماعی مداوم
محققان هنوز نمی‌توانند دقیقاً مکانیسم اثر این عامل را توضیح دهند. یک نظریه مبنی بر این است که به کار گیری ذهن، ارتباطات بین سلول‌های مغزی را گسترش می‌دهد که این باعث حفاظت از مغز در برابر تغییرات مسبب آلزایمر می‌شود. نظریه‌ای دیگر مبنی بر این است که احتمالاً پی بردن به کاهش قدرت شناختی در افرادی که تحصیل کرده ترند و به طور منظم ذهن خود را تمرین می‌دهند سخت‌تر است. نظریه دیگری معتقد است که افراد مبتلا به آلزایمر قبل از شناسایی و پیشرفت بیماری شان تمایل کمتری برای حفظ و پرورش قوای ذهنی خود نشان می‌دهند.
عوارض
کاهش حافظه، اختلال در قضاوت و دیگر تغییرات شناختی ناشی از آلزایمر ممکن است درمان بیماری‌های دیگر را در فرد با مشکل مواجه کند. فرد مبتلا به آلزایمر ممکن است.
- توانایی تشخیص و بیان درد را نداشته باشد. مثلاً درد دندان.
- توانایی تشخیص علائم بیماری‌های دیگر را نداشته باشد.
- توانایی پیروی از نسخه درمانی تجویز شده را نداشته باشد.
- توانایی توجه به عوارض ناشی از دارو‌ها و درمان را نداشته باشد.
زمانی که بیماری آلزایمر به مراحل پیشرفته خود می‌رسد، تغییرات مغز منجر به ایجاد اختلال در کارکرد اندام و فعالیت‌های جسمانی می‌شود مانند توانایی بلع، حفظ تعادل، کنترل روده و مثانه. این تغییرات به نوبه خود می‌توانند فرد را مستعد ابتلاء به دیگر بیماری‌ها کنند مانند:
- پنومنی و سایر عفونت ها: اشکال در بلع ممکن است سبب آسپیره شدن مواد غذایی یا مایعات به مجاری هوایی و ریه‌ها شود و منجر به پنومنی (عفونت ریه) گردد. عدم توانایی در کنترل تخلیه مثانه (بی اختیاری ادرار) احتمال دارد فرد را نیازمند استفاده از سوند ادراری نماید که ممکن است منجر به ایجاد عفونت‌های خطرناک مجاری ادرار شود.
- آسیب‌های ناشی از زمین خوردن: افراد مبتلا به آلزایمر بسیار مستعد زمین خوردن هستند. زمین خوردن ممکن است منجر به شکستگی شود. به علاوه، زمین خوردن یکی از معمولترین علل آسیب‌های شدید سر است.
آمادگی برای ویزیت پزشک
از آنجایی که وعده‌های ملاقات با پزشک معمولا کوتاهند و ممکن است سوالات زیادی برای بیمار پیش بیاید بهتر است فرد از پیش، خود را آماده کند. برای مثال در اینجا پیشنهاداتی برای آمادگی بیشتر برای ملاقات با پزشک آمده است.
آنچه می‌توانید انجام دهید:
اطلاع یافتن از شرایط قبل از معاینه: از پزشک در مورد اینکه لازم است ناشتا باشید یا شرایط خاص دیگری را رعایت نمائید سؤال کنید.
تمام علائم خود را یادداشت کنید: پزشک ممکن است بخواهد تمام جزئیات اختلالات ذهنی و حافظه و... را که باعث نگرانی شما از احتمال ابتلاء به بیماری شده است بداند. فهرستی از مهمترین موارد فراموشی یا دیگرمشکلات ذهنی خود تهیه کنید. برای مثال آیا در پیدا کردن دسته کلیدهایتان دچار مشکل می‌شوید یا آن‌ها را در فریزر پیدا می‌کنید؟ سعی کنید اولین عاملی را که باعث شد شما نسبت به احتمال بیمار بودنتان شک کنید را به یاد آورید. اگر احساس می‌کنید که اختلالتان در حال پیشرفت است چند مورد برای توضیح آن یادداشت نمائید.
سعی کنید یکی از اعضای خانواده یا دوستان صمیمی را همراه خود ببرید: تائید گفته‌های شما توسط یکی از دوستان یا اعضای خانواده می‌تواند ثابت کند که علائمی را که شما حس می‌کنید برای دیگران نیز مشهود بوده است. همچنین همراهتان می‌تواند شما را در به خاطر آوردن مطالبی که می‌خواهید با پزشک در میان بگذارید یاری کند.
فهرستی از سایر بیماری‌های خود تهیه نمائید: پزشکتان ممکن است بخواهد از سایر بیماری‌هایی که به آن مبتلا هستید و شرایط درمانی تان اطلاع یابد مانند وضعیت ابتلاء به دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی، سابقه وقوع سکته مغزی و ....
فهرستی از دارو‌های مورد مصرفتان تهیه نمائید: این لیست می‌تواند شامل دارو‌های بدون نسخه و ویتامین‌ها و مکمل‌ها نیز باشد.
سوالاتی که می‌توانید از پزشک بپرسید
از آنجا که زمان ملاقات شما با پزشک محدود است نوشتن سوالاتی که می‌خواهید بپرسید می‌تواند به استفاده مفید‌تر از وقت کمک کند. چند موردی که می‌توانید در رابطه با بیماری آلزایمر بپرسید می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آیا فکر می‌کنید علائمی که من دارم ناشی از ابتلاء به آلزایمر است؟
- چه آزمایشاتی باید انجام دهم؟
- در صورتی که من مبتلا به آلزایمر هستم آیا لازم است که تحت درمان مداوم شما یا پزشک دیگری باشم؟
- چه درمان‌های برای بیماری من وجود دارد؟ این درمان‌ها چقدر مؤثرند و عوارض جانبی احتمالی آن‌ها چیست؟
- آیا جایگزین دیگری برای دارو‌هایی که برایم تجویز کرده اید وجود دارد؟
- آیا هیچ کارآزمایی بالینی در مورد درمان‌های تجربی انجام گرفته است که بتوانم مطالعه کنم؟
- سیر پیشرفت بیماری من در گذر زمان چگونه خواهد بود؟
- آیا عوارض ناشی از این بیماری می‌تواند بر سایر بیماری‌هایی که به آن مبتلا هستم تأثیر بگذارد؟
- آیا بروشور یا دفترچه‌ای در این زمینه دارید که به من بدهید؟ چه وب سایت‌هایی را برای مطالعه در این زمینه پیشنهاد می‌کنید؟
علاوه بر پرسیدن این سوال ها، اگر مواردی را متوجه نشدید، مردد نشوید و حتماً از پزشکتان بخواهید که موضوع را برایتان شفاف سازی کند و به وضوح توضیح دهد.
چه انتظاری می‌توانید از پزشکتان داشته باشید؟
پزشک نیز ممکن است سوالاتی از شما بپرسد. برای جلوگیری از اتلاف وقت بهتر است از قبل آمادگی داشته باشید. این سوالات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- چه اختلالاتی در رابطه با حافظه یا کارکرد‌های ذهنی خود دارید؟ اولین بار چه وقت متوجه این علائم شدید؟
- آیا علائم به طور منظم بدتر می‌شوند یا گاهی بهتر و گاهی بدتر می‌شوند؟
- آیا این علائم باعث شده اند که نتوانید برخی از کارهایتان را انجام دهید و احساس کنید انجام آن‌ها برایتان بسیار سخت شده است، مانند حساب و کتاب‌های اقتصادی یا خرید کردن؟
- آیا نسبت به قبل احساس غمگینی یا اضطراب بیشتری می‌کنید؟
- آیا اخیراً در جایی آشنا یا هنگام رانندگی در مسیری آشنا گم شده اید؟
- آیا اخیراً کسی از رانندگی شما نگران شده است؟
- آیا اخیراً در رفتار شما تفییراتی غیرمعمول رخ داده است؟
- آیا سطح انرژی شما تغییر کرده است، بیشتر یا کمتر شده است؟ یا ثابت مانده است؟
- از چه دارو‌هایی استفاده می‌کنید؟ آیا از ویتامین یا مکمل خاصی استفاده می‌کنید؟ آیا برای ابتلاء به بیماری دیگری تحت درمان می‌باشید؟
- آیا اخیراً متوجه لرزش اندام یا مشکل در راه رفتن تان شده اید؟
- آیا هیچ گاه قرار ملاقات با پزشک یا مصرف داروی خود را فراموش کرده اید؟
- آیا اخیراً بینایی و شنوایی خود را سنجش نموده اید؟
- آیا کسی در خانواده تان با مشکل حافظه مواجه بوده است؟ یا کسی مبتلا به آلزایمر یا دمانس بوده است؟
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
فرد می‌تواند شخصاً برای مشورت در مورد اختلال حواس و کمبود حافظه اش به پزشک مراجعه کند یا از یکی از بستگانش بخواهد که قرار ملاقاتی را ترتیب دهد. معمولاً پزشک عمومی فرد را به منظور انجام معاینات بیشتر به متخصص مغز و اعصاب ارجاع می‌دهد.
آزمایش‌های تشخیصی
امروزه آزمایشی برای تشخیص ابتلاء به آلزایمر وجود ندارد. پزشک از مجموعه بیانات شما و علائمی که به او شرح داده اید و همچنین اطلاعات حاصل از انجام آزمایشات مختلف در مورد ابتلاء به بیماری قضاوت خواهد نمود.
پزشک تقریباً به وضوح می‌تواند تشخیص دهد که آیا فرد دچار دمانس شده است و آیا این دمانس ناشی از ابتلاء به آلزایمر است یا خیر؟
صحت این تشخیص تنها پس از فوت بیمار و بررسی میکروسکوپیک مغز و مشاهده پلاک‌ها وساختار‌های غیرطبیعی می‌تواند ثابت شود.
پزشکان در حال حاضر برای تمییز دادن آلزایمر از دیگر اختلالات حافظه معمولاً به یکی از آزمایشات زیر اتکا می‌کنند:
آزمایشات جسمی و نورولوژیکی
پزشک معمولا از طریق معاینه فیزیکی و بررسی کلی سلامت عصبی موارد زیر را بررسی می‌کند:
- عکس العمل‌های عصبی (رفلکس ها)
- توان عضلات و قدرت آن‌ها
- توانایی برخاستن از صندلی و راه رفتن در اتاق
- بینایی و شنوایی
- هماهنگی و تطابق
- تعادل
بررسی‌های آزمایشگاهی
آزمایش خون می‌تواند به پزشک در تشخیص علل دیگر محتمل در ایجاد فراموشی و گیجی مانند اختلالات تیروئیدی و کمبود ویتامینی کمک کننده باشد.
بررسی وضعیت ذهنی
ممکن است پزشک برای ارزیابی وضعیت ذهنی فرد، حافظه و مهارت‌های فکری او را بررسی نماید. آزمایشات مختصر و کوتاه مدت وضعیت ذهنی می‌تواند در عرض ۱۰ دقیق انجام شود.
آزمایشات عصبی
پزشک ممکن است بخواهد به ارزیابی وسیع‌تر وضعیت ذهنی و فکری بپردازد. انجام آزمایشات مفصل‌تر عصبی روانی می‌تواند تا چند ساعت به طول انجامد. این آزمایشات جزئیات دقیق تری از کارکرد ذهنی به وجود می‌آورند و امکان مقایسه آن را با افراد هم سن و دارای تحصیلات مشابه فراهم می‌کنند. این آزمایشات به خصوص در مراحل ابتدایی آلزایمر یا دمانس و همچنین در تشخیص الگو‌های تغییرات ناشی از انواع مختلف دمانس بسیار کمک کننده اند. از این طریق پزشک می‌تواند توانایی فرد را در انجام فعالیت‌های مهم مانند تصمیم گیری‌های اقتصادی و درمانی تخمین بزند.
تصویربرداری از مغز
امروزه از تصویر‌های مغز بیشتر برای تشخیص تغییرات غیرطبیعی مشهود ناشی از بیماری‌هایی به جز آلزایمرمانند سکته مغزی، ضربه یا تومورکه ممکن است منجر به تغییرات شناختی شوند استفاده می‌شود.
تکنیک‌های تصویر برداری از مغز شامل موارد زیر است:
- سی تی اسکن: برای انجام سی تی اسکن فرد بر روی یک تخت باریک که در یک تونل کوچک در حرکت است دراز می‌کشد. اشعه ایکس، از زوایای مختلف به بدن می‌تابد و اطلاعات حاصل از آن از طریق کامپیوتر به عکس‌هایی از لایه‌های مختلف مغز تبدیل می‌شود. این روش به طور عمده در تشخیص تومورها، سکته مغزی و آسیب‌های سر به کار می‌رود.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (ام. آر. آی): در ام. آر. آی از امواج رادیویی در یک میدان قوی مغناطیسی استفاده می‌شود تا یک تصویر از جزئیات مغز به دست آید. در این روش نیز فرد بر روی تخت دراز می‌کشد و به درون دستگاه ام. آر. آی که مانند یک تونل باریک است انتقال می‌یابد. تصویربرداری ام. آر. آی بدون درد است، اما چون با سر وصدای زیادی همراه است برخی افراد می‌ترسند یا آزرده می‌شوند. ام. آر. آی به طور عمده برای تشخیص مشکلاتی که سبب اختلالات شناختی شده است به کار می‌رود. ام. آر. آی ممکن است در آینده برای اندازه گیری حجم مغز و مشخص نمودن مناطقی از مغز که در اثر آلزایمر دچار انقباض شده است به کار رود.
- توموگرافی پوزیترون (PET): در اسکن PET یک مایع ردیاب با خاصیت رادیواکتیوتی ضعیف مانند نوع خاصی از قند گلوکز به فرد تزریق می‌شود و جریان این ماده در مغز از بیرون توسط یک اسکنر ردیابی می‌شود. فعالیت کلی بخش‌های مختلف مغز از این طریق نشان داده می‌شود و مشخص می‌شود که کدام یک از مناطق مغز عملکرد مناسبی ندارد. اسکنر‌های جدید PET می‌توانند پلاک‌های مرتبط در ایجاد آلزایمر را مشخص نمایند.
تست‌های تشخیصی آینده:
محققین و پزشکان در تلاشند تا ابزارهای تشخیصی جدید و مطمئن تری را برای تشخیص آلزایمر تولید نمایند. یکی از اهداف مهم آن‌ها تشخیص آلزایمر پیش از وقوع علائم و در مرحله‌ای که بیماری بیشترین درمان پذیری را توسط دارو‌های جدید دارد می‌باشد. این مرحله، مرحله پیش بالینی آلزایمر نام دارد.
ابزارهای جدید تحت بررسی دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد:
- رویکرد‌های جدید برای تصویربرداری از مغز
- تست‌های توانایی‌های ذهنی با حساسیت بالاتر
- اندازه گیری پروتئین‌های ویژه یا الگو‌های پروتئینی در خون و مایع نخاعی (شاخص‌های حیاتی)
- این موارد علاوه بر کمک به تشخیص آلزایمر در مراحل اولیه، در تشخیص موثر بودن درمان نیز مفید خواهند بود.
درمان دارویی
دارو‌های فعلی آلزایمر به بهبود علائم اختلالات حافظه و تغییرات شناختی کمک می‌کنند. دو نوع مختلف از دارو‌هایی که برای بهبود علائم شناختی به کار می‌رود وجود دارد که شامل موارد زیر می‌باشد:
مهارکننده‌های کولین استراز: این دارو‌ها سطح یک ماده میانجی بین سلولی که در آلزایمر کاهش می‌یابد را افزایش می‌دهد. این دارو‌ها برای مدتی علائم بیماری را در افراد تا حدی بهبود می‌بخشد. کولین استراز‌هایی که به طور معمول تجویز می‌شوند شامل دونپزیل (donepezil)، گالانتامین (galantamine) و ریوستیگمین (rivastigmine) می‌باشند. مهمترین عارضه جانبی این دارو‌ها شامل اسهال، تهوع و اختلال در خواب می‌باشد.
ممانتین (نامندا): این دارو بر شبکه بین سلولی مغزی دیگری تاثیر می‌گذارد و سرعت پیشرفت علائم را در آلزایمر متوسط تا شدید کاهش می‌دهد.
ایجاد فضایی امن و حمایت کننده:
یکی از بخش‌های مهم درمان بیماری آلزایمر ایجاد شرایط مناسب زندگی سازگار با بیماری فرد و نیازهایش می‌باشد. برای این منظور می‌توان از توصیه‌های زیر استفاده نمود:
- جمع نمودن وسایل و مبلمان و فرش‌های اضافی که منجر به شلوغی و ایجاد مزاحمت می‌شود.
- نصب نرده و دستگیره‌های محکم در کنار پله‌ها و سرویس بهداشتی.
- اطمینان حاصل نمودن از اینکه کفش‌ها و روفرشی بیمار راحت و محافظت کننده است.
- کاهش دادن تعداد آینه ها: تصویر‌ها و انعکاس‌های درون آینه برای افراد مبتلا به آلزایمر گیج کننده و یا حتی ترسناک هستند.
تغییر شیوه زندگی
ورزش
ورزش منظم جزئی مهم از برنامه سلامتی هر فرد حتی افراد مبتلا به آلزایمر می‌باشد. فعالیت‌هایی مثل ۳۰ دقیقه پیاده روی روزانه می‌تواند به بهبود خلق وخو، سلامتی مفاصل، ماهیچه‌ها و قلب کمک کند. همچنین ورزش می‌تواند به خواب راحت و پیشگیری از یبوست کمک کند. در صورتی که بیمار می‌خواهد بدون همراهی اطرافیان پیاده روی نماید حتماً باید یک برگه شامل هویت و آدرس را به همراه داشته باشد.
آن دسته از بیمارانی که نمی‌توانند پیاده روی کنند می‌توانند از دستگاه‌هایی مانند دوچرخه ثابت و دیگر ابزارهای ورزش نشسته بهره‌مند شوند یا از برنامه ها، سی دی‌ها و دی وی دی‌های ورزشی مناسب برای افراد مسن استفاده کنند
شیوه زندگی و درمان‌های خانگی
نتایج تحقیقات در مورد اینکه آیا تغذیه، ورزش و ... می‌تواند در پیشگیری یا بهبود اختلالات ذهنی موثر باشد یا نه، ضد و نقیض است. اما شیوه زندگی سالم سلامت کلی را بهبود می‌بخشد بنابراین، در پیش گرفتن یک الگوی زندگی سالم که می‌تواند شامل موارد زیر باشد مفید به نظر می‌رسد:
- ورزش منظم: برای سلامتی قلب مفید است و می‌تواند در پیشگیری از رکود توانایی‌های ذهنی نیز موثر باشد. همچنین خلق و خو را بهبود می‌بخشد.
- رژیمی کم چربی و سرشار از میوه‌ها و سبزیجات: انتخابی دیگر برای سلامت قلب و محافظت از سلامت ذهنی است.
- اسید‌های چرب امگا ۳ نیز برای قلب مفیدند: خوردن ماهی‌های غنی از امگا ۳ برای سلامت ذهنی مفید است.
- فعال بودن از نظر اجتماعی و ذهنی باعث می‌شود فرد رضایتمندی بیشتری از زندگی داشته باشد و به حفظ عملکرد ذهنی کمک می‌کند.
نکات تغذیه‌ای
تغذیه
افراد مبتلا به آلزایمر ممکن است فراموش کنند که غذا بخورند یا علاقه‌ای برای تهیه غذا نداشته باشند و یا قادر نباشند غذایی تهیه نمایند که ترکیب سالمی داشته باشد. همچنین ممکن است فراموش کنند که به اندازه کافی مایعات بنوشند که این امر می‌تواند منجر به بی آب شدن بدن و ایجاد یبوست شود.
توصیه ها
تهیه معجون‌ها و پوره‌های پرکالری و سالم: می‌توان با استفاده از مخولوط کن از مواد غذایی مختلف مایعی نرم و کرم مانند تهیه نمود و برای غنی سازی چنین غذا‌هایی (مانند میلک شیک) از پودر پروتئین که در داروخانه موجود می‌باشد استفاده نمود.
آب، آبمیوه و نوشیدنی‌های سالم دیگر: باید اطمینان حاصل نمود که بیمار حداقل چند لیوان مایعات در روز می‌نوشد. از نوشیدنی‌هایی که حاوی کافئین هستند باید اجتناب شود چرا که ممکن است منجر به ناآرامی یا تکرر ادرار شود و یا خواب بیمار را دچار اختلال نماید.
مواد غذایی و ترکیبات مکملی در بازار موجود است که ادعا می‌کنند باعث بهبود و درمان آلزایمر می‌شود که مورد تائید سازمان دارو و غذا نمی‌باشد چرا که شواهد محکمی برای اثبات اثر آن‌ها یا امن بودن آن‌ها برای سلامتی در دست نمی‌باشد.
نکات اساسی درمان
درمان‌های مکمل
دارو‌های گیاهی، ویتامین‌ها و مکمل‌های مختلفی وجود دارد که ادعا می‌کنند برای حفاظت از سلامت ذهنی، پیشگیری و یا به تأخیر انداختن آلزایمر مفیدند. سازمان سلامت ملی آمریکا اعلام کرده است که مصرف ویتامین B، C، E، فولیک اسید یا بتاکاروتن بیش از مقدار مورد نیاز هیچ اثر محافظت کننده مفیدی در رابطه با این بیماری ندارد.
اسید‌های چرب امگا ۳
سازمان سلامت ملی آمریکا اعلام کرده است که اسید‌های چرب امگا ۳ موجود در روغن ماهی به احتمال قوی می‌توانند در پیشگیری از رکود توانایی‌های ذهنی نقش داشته باشند.
ویتامین E
برخی از پزشکان بر اساس برخی مطالعات که نشان می‌دادند ویتامین E می‌تواند ناتوانی در انجام کار‌های روزانه را به تأخیر بیندازد به بیماران مبتلا به آلزایمر ویتامین E تجویز می‌نمایند. از آنجا که مطالعات دیگر حاکی از آن است که مصرف ویتامین E احتمال مرگ ناگهانی را افزایش می‌دهد هیچ فردی نباید خود سرانه و بدون تجویز پزشک از این مکمل ویتامینی استفاده نماید.
عصاره جینکو (Ginkgo)
جینکو عصاره‌ای گیاهی است که ادعا می‌شود حاوی ترکیباتی است که ممکن است برای آلزایمر مفید باشد. تعداد کثیری از مطالعات نشان داده است که جینکو هیچ تأثیر پیشگیری کننده یا به تأخیر اندازنده آلزایمر ندارد.
این گونه مکمل‌ها ممکن است با دارو‌ها تداخل کنند. فرد باید در مورد مصرف آن‌ها حتماً با پزشک معالجش مشورت نماید و در مورد خطرات احتمالی و فواید آن‌ها اطمینان حاصل کند.
پیشگیری
افراد مبتلا به آلزایمر ملقمه‌ای از احساسات گیجی، ترس، خشم، یأس، تردید، غم و افسردگی را تجربه می‌نمایند.
فردی که می‌خواهد از این بیماران مراقبت نماید باید با گوش کردن به حرف‌های بیمار او را برای سازگاری با بیماری اش آماده کند و به او اطمینان دهد که با وجود بیماری اش هنوز می‌تواند از زندگی لذت ببرد و به او کمک کند عزت نفس اش را حفظ نماید.
فضای آرام و دور از تنش خانه می‌تواند بدخلقی‌های بیمار را بهبود بخشد. موقعیت‌های جدید، سر وصدا، افراد متعدد، اصرار و تحت فشار قرار دادن بیمار برای به یاد آوردن یا انجام فعالیت‌های پیچیده ممکن است در بیمار اضطراب ایجاد نماید که در این صورت رکود توانایی ذهنی بیمار بیشتر می‌شود.
توصیه‌هایی برای حفظ سلامتی مراقبین بیمار
مراقبت از بیماران مبتلا به آلزایمر نیازمند صرف هزینه جسمی و احساسی است. احساس خشم، گناه، استرس، ناامیدی، نگرانی، غم و انزوا در این افرادی که از بیماران مبتلا به آلزایمر مراقبت می‌نمایند معمول است. مراقبت از بیمار حتی ممکن است سلامتی جسمی مراقبین را به خطر بیندازد؛ بنابراین مراقبین باید به خاطر خود و بیمارشان حتماً مراقب سلامتی خود باشند. به طور مثال می‌توانند توصیه‌های زیر را در نظر داشته باشند:
- مطالعه هر چه بیشتر در مورد بیماری آلزایمر.
- مشورت خواستن از افراد مختلف مانند پزشکان و اعضای تیم درمان.
- کمک خواستن از دوستان، اعضای خانواده در مواقع نیاز.
- در نظر گرفتن اوقات استراحت و تفریح به طور روزانه.
- وقت گذراندن در جمع دوستان.
- مراقبت از سلامتی و انجام معاینات منظم توسط پزشک، خوردن غذا‌های سالم و ورزش منظم.
- شرکت کردن در انجمن‌های حمایتی.
در حال حاضر هیچ شیوه اثبات شده‌ای برای پیشگیری از ابتلا به آلزایمر وجود ندارد، اما تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد. تنها توصیه‌ای که در این زمینه تا حد زیادی می‌توان به آن اعتماد کرد این است که با کاهش دادن خطر ابتلاء به بیماری‌های قلبی می‌توان خطر ابتلاء به آلزایمر را نیز کاهش داد.
چرا که بسیاری از عواملی که احتمال ابتلاء به بیماری قلبی را افزایش می‌دهند، احتمال ابتلاء به آلزایمر و دمانس عروق مغزی را نیز افزایش می‌دهند. مهمترین این عوامل عبارتند از: فشار حون بالا، کلسترول خون بالا، اضافه وزن و دیابت؛ بنابراین فعالیت ورزشی، رژیم غذایی سالم، فعال بودن از نظر اجتماعی و انجام فعالیت‌های ذهنی می‌تواند در این زمینه قابل توصیه باشد.
ارسال نظر