انواع سرطان بر اساس سلول‌های مهاجم

وب‌سایت عصر ایران: سرطان یکی از مرگبارترین بیماری‌های جهان است که در کنار بیماری قلبی بیشترین سهم را در آمار مرگ و میر انسان‌ها به خود اختصاص داده است. شاید فکر کنید سرطان یک بیماری است، اما در واقع اصطلاحی کلی برای بیش از ۱۰۰ بیماری محسوب می‌شود.

چند نوع سرطان وجود دارند؟

انواع مختلف سرطان از وجوه اشتراک بسیاری برخوردار هستند: جهش‌ها موجب تغییر در سلول‌ها و از کنترل خارج شدن رشد آن‌ها می‌شوند که اغلب ترکیبی از ژنتیک و عوامل محیطی در این زمینه نقش دارند. بیشتر مردم انواع مختلف سرطان را بر اساس مکانی که بیماری در بدن ظاهر می‌شود از هم جدا می‌کنند، مانند سرطان پروستات یا سرطان پستان.

اما روش دیگری برای گروه بندی انواع مختلف سرطان وجود دارد که نه بر اساس مکان شکل گیری بیماری بلکه بر اساس سلول‌های مهاجم انجام می‌شود. این نوع گروه بندی، بیماری را به چند نوع شایع سرطان تقسیم می‌کند که شامل کارسینوم، سارکوم، ملانوم، لنفوم و لوسمی می‌شوند. آشنایی با چگونگی کارکرد سرطان می‌تواند به درک بهتر این بیماری کمک کند که با توجه به شیوع چشمگیر سرطان مساله‌ای مهم است.

کارسینوم

این نوع از سرطان در سلول‌های تشکیل دهنده پوست یا بافت‌هایی که اندام‌ها را پوشش می‌دهند، آغاز می‌شود که شایع‌ترین انواع سرطان هستند. به گفته موسسه ملی سلامت آمریکا، کارسینوم‌ها مسئول ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد سرطان هستند. از جمله نمونه‌های کارسینوم می‌توان به سرطان پستان، سرطان ریه، سرطان پروستات، و سرطان کلیه اشاره کرد. افراد اغلب در اندام‌ها یا غده‌ها به کارسینوم‌ها مبتلا می‌شوند. ممکن است مواردی مانند کارسینوم سلول کلیوی (سرطان کلیه)، کارسینوم پاپیلاری (سرطان تیروئید)، یا کارسینوم مهاجم مجاری (سرطان پستان) را شنیده باشید.

اگرچه این انواع سرطان متفاوت هستند، دارای تشابهاتی نیز هستند: عوامل مشخص به طور قابل توجهی خطر ابتلای یک فرد به سرطان را افزایش می‌دهند. استفاده از تنباکو شایع‌ترین دلیل است و چاقی با فاصله‌ای کم در پس آن قرار دارد.

یکی از عوامل خطرآفرین اجتناب ناپذیر و انکارناپذیر افزایش سن است و به دلیل این که کارسینوم‌ها شایع‌ترین نوع سرطان هستند، مسئول بیشترین موارد مرگ ناشی از این بیماری نیز هستند. در شرایطی که علائم بیماری با توجه به مکانی که سرطان شکل می‌گیرد، متفاوت هستند، کارسینوم‌ها موجب تشکیل تومور‌های سفت می‌شوند و ممکن است ابتدا در قالب یک توده متوجه یکی از آن‌ها شوید. کارسینوم سلول بازال و کارسینوم سلول سنگفرشی پوست شبیه وصله ها، توده ها، یا زخم‌های قرمز عجیب روی پوست به نظر می‌رسند. علائم به اندامی که درگیر سرطان شده و مرحله‌ای که بیماری در آن قرار دارد بستگی دارد. بیشتر سرطان‌ها در مراحل اولیه موجب علائم خاصی نمی‌شوند. بر همین اساس است که غربالگری اهمیت دارد.

امروزه، روش‌های درمان سرطان بیشتر از گذشته هستند، اما آن‌ها باید برای هر فرد به صورت اختصاصی طراحی شوند. درمان‌های اصلی شامل عمل جراحی برای برداشت تومور، پرتو درمانی برای کشتن سلول‌های سرطانی، دارو درمانی، از جمله شیمی درمانی برای کشتن سریع سلول‌های تقسیم شونده، درمان‌های هدفمند که می‌توانند سرطان‌هایی با جهش‌های مشخص را نابود کنند، دارو‌های هورمونی (به طور خاص مفید برای سرطان پستان)، و ایمنی درمانی که توانایی بدن برای تشخیص و نابودی سلول‌های سرطانی را افزایش می‌دهد، می‌شوند.

سارکوم

سارکوم شیوع کمتری نسبت به کارسینوم و دیگر انواع سرطان دارد. سارکوم در سلول‌هایی که بافت‌های همبند را تشکیل می‌دهند، زیر یا بین بافت‌هایی که اندام‌ها را پوشش می‌دهند، آغاز می‌شود. به عنوان مثال، می‌توان به سرطان‌های چربی، ماهیچه، و رگ‌های خونی اشاره کرد. سارکوم به دو گروه اصلی سارکوم استخوانی و سارکوم بافت نرم تقسیم می‌شود.

متاسفانه، استئوسارکوم، شایع‌ترین نوع سارکوم استخوانی است که بیشتر در کودکان و نوجوانان رخ می‌دهد. از آنجایی که این بیماری افراد جوان را هدف قرار می‌دهد، پژوهشگران بر این باورند که عوامل سبک زندگی بر میزان خطر ابتلا به بیماری اثرگذار نیستند، بلکه سرطان ممکن است به واسطه رشد سریع کودک شکل بگیرد. همچنین، افراد مبتلا به بیماری‌ها یا سندرم‌های استخوانی خاص یا افرادی که پرتو درمانی را پشت سر گذاشته اند، ممکن است در معرض خطر بیشتری قرار داشته باشند.

استئوسارکوم مردان را اندکی بیشتر از زنان تحت تاثیر قرار می‌دهد و بین آفریقایی‌آمریکایی و لاتین تبار‌ها بیشتر از سفید پوستان شایع است.

یکی از شایع‌ترین علائم استئوسارکوم درد در یک عضو بدن است، اما به دلیل این که کودکان اغلب با ضرب دیدگی و کبودی مواجه هستند، پزشکان ممکن است بیماری اصلی را تشخیص ندهند.

بیش از ۵۰ نوع سارکوم بافت نرم وجود دارند. برخی از آن‌ها بین کودکان شیوع بیشتری دارند و برخی دیگر بیشتر بزرگسالان را تحت تاثیر قرار می‌دهند. سارکوم‌ها می‌توانند در دست یا پا آغاز شوند، اما ممکن است تنه، سر یا پشت شکم را نیز تحت تاثیر قرار دهند.

پزشکان درباره عوامل خطرآفرین برای این بیماری‌ها مطمئن نیستند و عوامل سبک زندگی به نظر نمی‌رسد در آن نقش داشته باشند. پرتو درمانی یا ابتلا به برخی سندرم‌های ژنتیکی ممکن است فرد را در معرض خطر قرار دهد، اما نمی‌توان اقدام خاصی در راستای پیشگیری از بیماری انجام داد.

علائم با توجه به مکان ظهور تومور متفاوت خواهند بود، اما می‌توانند شامل یک توده روی عضو تحت تاثیر قرار گرفته، شکم درد، مدفوع سیاه یا خون آلود، یا دشواری در تنفس شوند.

همانند دیگر انواع سرطان، درمان سارکوم شامل عمل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی می‌شود. استفاده از ایمنی درمانی برای درمان سارکوم نیز در پژوهش‌های جدید نتایجی امیدوارکننده به همراه داشته است.

ملانوم

ملانوم یکی از انواع سرطان با تشخیص راحت است، زیرا به طور معمول روی پوست ظاهر می‌شود. ملانوم نوعی از سرطان است که در سلول‌های پوست حاوی رنگدانه آغاز می‌شود. بر همین اساس است که آن‌ها اغلب تیره یا سیاه هستند. این خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست است و اگرچه نسبت به کارسینوم سلول بازال و کارسینوم سلول سنگفرشی پوست شیوع کمتری دارد، اما احتمال رشد و گسترش آن بیشتر است. ملانوم مسئول بیشتر موارد مرگ ناشی از سرطان پوست نیز است.

به گفته انجمن سرطان آمریکا، بیشر موارد ملانوم قابل پیشگیری هستند. قرار گرفتن بیش از حد در معرض نور خورشید بزرگترین عامل خطرآفرین برای ملانوم است. به بیان دیگر، پرهیز از برنزه کردن پوست، استفاده از لباس مناسب و کرم‌های ضد آفتاب می‌تواند تاثیر چشمگیری در پیشگیری از ابتلا به بیماری داشته باشد. افراد سفید پوست به واسطه رنگ روشن پوست خود نسبت به ملانوم آسیب پذیرتر هستند، زیرا هرچه بیشتر مستعد آسیب ناشی از پرتو‌های فرابفنش خورشید هستند.

اگرچه افراد مسن احتمال بیشتری دارد به ملانوم مبتلا شوند، اما همچنان یکی از شایع‌ترین سرطان‌ها بین افراد کمتر از ۳۰ سال نیز است. پیش از ۵۰ سالگی، ملانوم بین زنان شایع‌تر است، اما در ۶۵ سالگی مردان دو برابر احتمال بیشتری دارد به ملانوم مبتلا شوند. در ۸۰ سالگی نیز احتمال ابتلای مردان به ملانوم نسبت به زنان سه برابر بیشتر است.

در صورت تشخیص زودهنگام، انجام عمل جراحی برای درمان ملانوم کفایت می‌کند. بر همین اساس، معاینه بدن به طور منظم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. برای تشخیص ملانوم به خال‌های نامتقارن، دارای مرز‌های نامنظم، حاوی رنگ‌های مختلف، بزرگ‌تر از قطر یک مداد و آن‌هایی که از نظر اندازه، شکل یا رنگ تغییر می‌کنند، توجه داشته باشید. در صورت گسترش ملانوم، روند درمان ممکن است نیازمند شیمی درمانی، پرتو درمانی یا درمان‌های هدفمند باشد.

لنفوم

لنفوم و لوسمی دو نوع سرطان هستند که در خون و به طور خاص گلبول‌های سفید آغاز می‌شوند. لنفوم به لنفوسیت ها، نوعی از گلبول‌های سفید که با عفونت‌ها مبارزه می‌کنند، حمله می‌کند. آن‌ها بخشی از سیستم لنفاوی هستند که شامل گره‌های لنفاوی و طحال می‌شود.

برخلاف لوسمی، لنفوم‌ها موجب تشکیل توده‌های جامد می‌شوند. لنفوم به دو نوع اصلی لنفوم هوچکین و لنفوم غیر هوچکین تقسیم می‌شود. لنفوم هوچکین شیوع بسیار کمتری دارد و به واسطه ظهور سلول‌های غیرعادی خاص به نام سلول‌های رید-اشترنبرگ تشخیص داده می‌شود. این بیماری می‌تواند کودکان و بزرگسالان را تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در بزرگسالان جوان در بازه سنی ۱۵ تا ۳۵ سال و همچنین افراد پیرتر دیده می‌شود. لنفوم هوچکین شایع‌ترین نوع سرطان در جوانان بازه سنی ۱۵ تا ۱۹ سال نیز است.

عوامل خطرآفرین اصلی برای این بیماری شامل تغییر در عملکرد سیستم ایمنی به واسطه اختلالات خودایمنی، برخی عفونت ها، و دارو‌های سرکوب کننده سیستم ایمنی (پس از پیوند عضو مصرف می‌شوند) چندان قابل پیشگیری نیستند.

لنفوم غیر هوچکین بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود، اگرچه کودکان نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند. چاقی ممکن است در برخی موارد نقش داشته باشد، اما عوامل خطرآفرین اصلی مشابه با لنفوم هوچکین هستند.

علائم برای هر دو نوع شامل تورم گره‌های لنفاوی در گردن، کشاله ران، یا زیربغل، تب، خستگی، و بی اشتهایی می‌شوند. این بیماری ممکن است شبیه سرماخوردگی که از بین نمی‌رود به نظر برسد. لنفوم می‌تواند یکی از دلایل غیرمنتظره برای تعریق شبانه نیز باشد. عمل جراحی به طور معمول یک گزینه درمان نیست و روش‌های دیگر شامل شیمی درمانی، پرتو درمانی، پیوند سلول‌های بنیادی، ایمنی درمانی یا درمان‌های هدفمند استفاده می‌شوند.

لوسمی

از آنجایی که لوسمی موجب تشکیل تومور‌های جامد نمی‌شود، به عنوان «سرطان مایع» شناخته می‌شود. لوسمی مغز استخوان را درگیر می‌کند و آزادانه در خون شناور است. زیر نوع‌های لوسمی انواع مختلف سلول‌های خون را تحت تاثیر قرار می‌دهند. اگرچه بیشر موارد در بزرگسالان رخ می‌دهند، لوسمی از انواع سرطان شایع بین کودکان نیز است.

سیگار کشیدن یک عامل خطرآفرین کلیدی در بزرگسالان است و برخی شواهد وجود دارند که سیگار کشیدن والدین پیش و پس از زایمان ممکن است خطر ابتلا به این بیماری در کودکان را نیز افزایش دهد. چاقی ممکن است یک عامل خطرآفرین برای برخی موارد لوسمی باشد. پرتوافشانی و قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی ممکن است خطر ابتلا به لوسمی را افزایش دهند.

علائم لوسمی ممکن است شامل خستگی، رنگ پریدگی پوست، کاهش وزن، تب، کبودی یا خونریزی، استخوان درد، و عفونت‌ها شوند. همانند لنفوم، شیمی درمانی، پرتو درمانی، پیوند سلول‌های بنیادی و درمان‌های هدفمند ممکن است برای درمان لوسمی استفاده شوند. طی پیشرفتی جدید، پژوهشگران دریافتند که روش درمان CAR T-Cell به طور خاص می‌تواند برای موارد دشوار برای درمان لوسمی موثر عمل کند.