آنوریسم مغزی؛ علل و علائم و درمان

برترین‌ها: آنوریسم مغزی یک برآمدگی یا بادکنک مانند در یکی از شریان‌های مغز است که اغلب شبیه میوه‌ای به نظر می‌رسد که از شاخه آویزان شده. یک آنوریسم مغزی می‌تواند نشت کرده یا پاره شده و سبب خونریزی در مغز شود (سکته مغزی هموراژیک). بیشتر اوقات یک آنوریسم مغزی در فضای بین مغز و بافت نرم پوشاننده‌ی مغز روی می‌دهد. این نوع سکته مغزی هموراژیک، خونریزی زیر عنکبوتیه یا ساب آراکنوئید نامیده می‌شود. پارگی یک آنوریسم خیلی سریع فرد را در وضعیت بسیار خطرناک قرار می‌دهد و نیاز به اقدام فوری پزشکی دارد.

اما بیشتر آنوریسم‌های مغزی، پاره نمی‌شوند و مشکل یا عارضه‌ای در سلامتی ایجاد نمی‌کنند. چنین آنوریسم‌هایی معمولا حین آزمایشات و معاینات مربوط به سایر بیماری‌ها، شناسایی می‌شوند. درمان یک آنوریسم مغزی پاره نشده در برخی موارد می‌تواند به جا باشد و جلوی پارگی آن را در آینده بگیرد.

علائم آنوریسم مغزی

پارگی آنوریسم

یک سر درد شدید و ناگهانی، اصلی‌ترین علامت پارگی یک آنوریسم است. این سر درد اغلب به عنوان «بدترین سر درد»‌ی که فرد تا به حال تجربه کرده توضیح داده می‌شود. علائم شایع یک آنوریسم مغزی پاره شده شامل موارد زیر می‌شود:

• سر درد شدید و ناگهانی
• تهوع و استفراغ
• گرفتگی گردن
• تاری دید یا دو بینی
• حساسیت نسبت به نور
• تشنج
• افتادگی پلک چشم
• از دست دادن هوشیاری
• اختلال حواس

نشت آنوریسم

در برخی موارد، یک آنوریسم می‌تواند مقداری خون نشت بدهد. این نشت (تراوش خون) می‌تواند تنها علامتش یک سر درد ناگهانی و بینهایت شدید باشد. معمولا بعد از نشت آنوریسم، یک پارگی شدیدتر روی می‌دهد.

آنوریسم پاره نشده

یک آنوریسم مغزی پاره نشده ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد، مخصوصا اگر کوچک باشد. اما یک آنوریسم بزرگ‌تر که پاره نشده ممکن است به بافت مغز و عصب‌ها فشار وارد کرده و سبب علائم زیر شود:

• درد در قسمت بالا و پشت چشم‌ها
• گشاد شدن مردمُک
• اختلال در بینایی
• کرختی و بی‌حسی در یک طرف صورت

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر علائم زیر را داشتید هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید:. سر درد ناگهانی و بسیار شدید

اگر با کسی هستید که از یک سر درد بسیار شدید و ناگهانی شکایت دارد یا هوشیاری‌اش را از دست داده و یا دچار تشنج شده، فورا اورژانس را خبر کنید.

آنوریسم مغزی در اثر نازک شدن دیواره‌های شریان بروز می‌کند. آنوریسم‌ها معمولا در شاخه‌ها یا انشعاب‌های شریان تشکیل می‌شوند، زیرا این قسمت‌ها در شریان، ضعیف‌ترند. البته آنوریسم‌ها می‌توانند هر جایی در مغز به وجود بیایند، اما معمولا در شریان‌های پایین مغز تشکیل می‌شوند.

علت‌ها

علت‌های آنوریسم مغزی ناشناخته‌اند، اما طیفی از عوامل می‌توانند این ریسک را افزایش بدهند.

ریسک فاکتور‌ها

بعضی از ریسک فاکتور‌های می‌توانند موجب ضعف در دیواره‌ی یک شریان شده و احتمال تشکیل یک آنوریسم مغزی را پارگی آنوریسم را افزایش بدهند. آنوریسم‌های مغزی بیشتر در افراد بزرگسال شایع‌اند تا در کودکان و معمولا بیشتر در خانم‌ها دیده می‌شوند تا در مردان.

برخی از این ریسک فاکتور‌ها به مرور زمان ایجاد می‌شوند، اما برخی دیگر در زمان تولد وجود دارند.

ریسک فاکتور‌هایی که در زمان تولد وجود دارند

برخی از عوارضی که در زمان تولد روی می‌دهند می‌توانند با افزایش ریسک ابتلا به آنوریسم مغزی مرتبط باشند:

• اختلالات وراثتی بافت همبد مانند سندرم اهلرزدانلوس که شریان‌ها را ضعیف می‌کنند.
• بیماری کلیه پلی کیستیک که یک اختلال ژنتیکی بوده و موجب تشکیل کیسه‌های پُر از مایعی در کلیه‌ها شده و معمولا فشار خون را بالا می‌برد.
• باریکی آئورت یا کوآرکتاسیون آئورت. آئورت سرخرگ بزرگی است که خون اکسیژن دار را از قلب به بدن می‌برد.
• ناهنجاری عروق مغزی (AVM مغزی) که یک ارتباط غیرطبیعی میان سرخرگ‌ها و ورید‌ها در مغز است و باعث می‌شود جریان خون بین‌شان مختل شود.
• سابقه‌ی آنوریسم مغزی در خانواده، مخصوصا در بستگان درجه اول مانند یکی از والدین، برادر، خواهر و یا فرزند.

ریسک فاکتور‌های آنوریسم مغزی که به مرور زمان ایجاد می‌شوند و می‌توانید کنترل‌شان کنید

فشار خون بالا

فشار خون بالا می‌تواند سبب خیلی از بیماری‌ها شود مانند حمله قلبی، سکته مغزی و حتی آنوریسم مغزی. وقتی خون با فشار زیادی به منطقه ا‌ی ضعیف در شریان‌ها می‌رسد، احتمال ایجاد آنوریسم و رشد آن بالاتر می‌رود، و اگر این آنوریسم بزرگ‌تر شود می‌تواند در اثر تغییرات فشار، خونریزی کند. فشار خون بالا می‌تواند به شریان‌ها آسیب بزند و آن‌ها را ضعیف کند، در نتیجه فرد مستعد ابتلا به آنوریسم مغزی خواهد شد.

مطالعه‌ای نشان داده تثبیت فشار خون بعد از تشکیل آنوریسم، کمک کرده بود جلوی پارگی آن‌ها گرفته شود. دستورالعمل‌های جدید از سوی انجمن قلب آمریکا توصیه می‌کند فشار خون باید کمتر از ۱۳۰ روی ۸۰ باشد. داشتن رژیم غذایی سالم و متعادل که کم نمک باشد (کمتر از ۱۵۰۰ میلی گرم در روز) و ورزش کردن به مدت دست کم ۱۵۰ دقیقه در هفته، از بهترین راه‌های کنترل فشار خون و حفظ آن در سطح نرمال هستند.

سیگار کشیدن

گفتن اینکه سیگار چقدر برای سلامتی ضرر دارد تازگی ندارد. سیگار نه تنها می‌تواند دندان‌های‌تان را از بین ببرد و ریسک سرطان ریه را افزایش بدهد، بلکه می‌تواند ریسک ابتلا به آنوریسم مغزی را نیز بالا ببرد. تخمین زده شده ۷۰ تا ۸۰ درصد از افرادی که آنوریسم دارند، قبلا سیگاری بوده‌اند یا هم اکنون سیگاری هستند. سیگار، ریسک فاکتوری سه جانبه برای آنوریسم مغزی محسوب می‌شود؛ تشکیل، پارگی و عود آنوریسم مغزی.

محققان دانشگاه میشیگان دریافته‌اند در افراد سیگاری، احتمال عود آنوریسم مغزی، سه برابر است. این را هم باید بدانید که تمام این افراد تحت درمان اندوواسکولار قرار گرفته بودند که به کاهش جریان خون به سمت آنوریسم در مغز کمک می‌کند تا از پارگی آن و آسیبی که می‌تواند وارد کند پیشگیری شود. نیکوتین موجود در سیگار باعث انقباض رگ‌های خونی می‌شود. شما ممکن است در اثر سیگار کشیدن دچار افزایش فشار خون شوید که رگ‌ها و شریان‌ها را ضعیف می‌کند.

مصرف مواد مخدر

مصرف کوکائین یا آمفتامین دو تا از بزرگ‌ترین ریسک فاکتور‌ها برای یک آنوریسم مغزی‌اند، زیرا این داروها، فشار خون را بسیار بالا می‌برند. پارگی آنوریسم مغزی در افراد جوان و آن‌هایی که مواد مصرف می‌کنند دیده می‌شود. در مغز افرادی که مواد مخدر مصرف می‌کنند، ناهنجاری‌های ریزی وجود دارد که ناهنجاری‌های وریدی نامیده می‌شوند و اگر فشار خون ناگهان بسیار بالا برود می‌توانند خونریزی کنند (که البته به ندرت پیش می‌آید).

ریسک فاکتور‌های آنوریسم مغزی که قابل کنترل نیستند

ژنتیکتان

این درست است که بیشتر موارد آنوریسم مغزی ربطی به سابقه‌ی خانوادگی ندارند، زیرا خیلی از افراد دچارش هستند که اگر بررسی کنید، سابقه‌ی خانوادگی آن را ندارند. اما به هر حال درصدی از این افراد، زمینه‌ی ژنتیکی آن را دارند. آنوریسم ژنتیکی زمانی روی می‌دهد که دو نفر یا بیشتر در خانواده دچار آن باشند، مثلا خواهر و برادر یا پدر و مادر. مطالعه‌ای دریافته تقریبا ۲۰ درصد از بیمارانی که آنوریسم مغزی دارند، یکی از بستگان نزدیک‌شان در خانواده، آنوریسم داشته یا دچار سکته مغزی هموراژیک شده است. اگر شما هم کسی را در خانواده دارید که دچار آنوریسم است، باید در دهه‌ی بیست زندگی خود اسکن مغز انجام دهید. در گذشته، آنوریسم باید خونریزی می‌کرد تا پیدا و شناسایی شود، اما امروزه با MRI می‌توان آن را شناسایی کرد. اگر در تستی که انجام دادید آنوریسمی مشاهده نشد، تا دهه‌ی چهل زندگی‌تان دیگر نیاز نیست مجددا اسکن انجام دهید.

جنسیت‌تان

زنان بالای ۵۵ سال نسبت به مردان در همین سن، حدودا یک و نیم برابر بیشتر در معرض پارگی آنوریسم مغزی‌اند و علت آن هنوز مشخص نیست. مطالعه‌ای دریافته است زنان بین سنین ۵۰ و ۵۹ سال، بیشتر ممکن است دچار آنوریسم مغزی و سکته مغزی هموراژیک شوند. این یافته‌ها با افت سطح استروژن در اثر یائسگی مرتبط بوده است، اما دانشمندان می‌گویند تردید دارند که علت بالا بودن احتمال آنوریسم در زنان در این سن، فقط ناشی از اثر افت استروژن باشد. به هر حال شما به عنوان یک خانم باید همیشه نسبت به علائم سکته مغزی نیز هوشیار باشید.

سن‌تان

احتمال آنوریسم مغزی و سکته مغزی هموراژیک با افزایش سن نیز بیشتر می‌شود و طبق یافته‌ها معمولا در دهه‌ی ۴۰ و ۵۰ زندگی خود را نشان می‌دهد. ریسک رشد آنوریسم مغزی در سنین بالای ۵۰ سال بیشتر هم می‌شود (تقریبا هر سال ۴ درصد افزایش پیدا می‌کند).

اختلالات ژنتیکی

بیماری کلیه پلی کیستیک، اختلالی است که در آن کیست‌هایی پُر از مایعات در کلیه‌ها به وجود می‌آیند. این کیست‌ها می‌توانند فشار خون را بالا برده و فرد را در معرض آنوریسم مغزی قرار دهند. آنوریسم‌ها در اشخاصی که بیماری کلیه پلی کیستیک دارند، کمی زودتر خودش را نشان می‌دهد و نستب به آنوریسم‌های معمولی که در افراد دیگر پیدا می‌شود، کمی بیشتر خونریزی می‌کند. سندرم اهلرزدانلوس و سندرم مارفان، دو اختلال بافت همبند هستند که در آنها، لایه‌ی میانی شریان‌ها به خوبی شکل نگرفته است؛ بنابراین این افراد دارای شریان‌هایی با دیواره‌هایی ضعیف هستند. کسانی که این ناهنجاری‌ها را دارند، دچار انواع آنوریسم‌ها هستند که فقط محدود به مغزشان نمی‌شود، بلکه در شکم و سینه‌شان نیز وجود دارد.

عوارض

وقتی یک آنوریسم مغزی پاره می‌شود، خونریزی آن معمولا تنها چند ثانیه طول می‌کشد. این خون می‌تواند آسیب مستقیم به سلول‌های پیرامون وارد کند و خونریزی می‌تواند سلول‌های دیگر را از بین ببرد. ضمنا فشار داخل جمجمه نیز افزایش می‌یابد. اگر این فشار خیلی بالا برود، اکسیژن رسانی و خون رسانی به مغز می‌تواند تا حدی دچار اختلال شود که هوشیاری از دست برود و یا حتی فرد بمیرد.

عوارضی که می‌توانند بعد از پارگی یک آنوریسم بروز کنند شامل موارد زیر می‌شوند:

• خونریزی مجدد: آنوریسمی که پاره شده یا نشت می‌دهد، در معرض خونریزی مجدد است. خونریزی مجدد می‌تواند سبب آسیب بیشتر به سلول‌های مغز شود.
• وازواسپاسم: بعد از پارگی یک آنوریسم، رگ‌های خونی مغز ممکن است به طرزنابهنجاری باریک شوند (وازواسپاسم). این عارضه می‌تواند جریان خون به سمت سلول‌های مغز را محدود کند (سکته مغزی ایسکمیک) و سبب آسیب گسترده‌تر به سلول و نابودی‌شان شوند.
• هیدروسفالوس: وقتی پارگی یک آنوریسم موجب خونریزی در فضای بین مغز و بافت اطرافش می‌شود (که اغلب هم همین اتفاق می‌افتد)، خون می‌تواند گردش مایعات اطراف مغز و نخاع را مسدود کند. این عارضه می‌تواند سبب تجمع مایعات مغزی نخاعی شده و فشار وارد بر مغز بالا برود و به بافت‌ها آسیب برسد.
• هایپوناترمیا: خونریزی زیر عنکبوتیه در اثر پارگی یک آنوریسم می‌تواند تعادل سدیم در خون را مختل کند. این اتفاق در اثر آسیب به هیپوتالاموس روی می‌دهد که ناحیه‌ای نزدیک به ساقه مغز است. افت سطح سدیم خون (هایپوناترمیا) می‌تواند موجب تورم سلول‌های مغز و آسیب دائمی شود

منبع: mayoclinic, besthealthmag