معیارهایی برای انتخاب مهد، مربی و پرستار کودک

انتخاب مهد یا پرستار کودک همواره دغدغه مادرانی است که به دلیل شاغل بودن باید چند ساعتی از فرزند خود دور باشند. در این مواقع سوال های زیادی برای والدین کودک ایجاد می شود که کودک را کجا و به چه کسی بسپارند؟

هفته نامه سلامت - دکتر میترا حکیم شوشتری*: انتخاب مهد یا پرستار کودک همواره دغدغه مادرانی است که به دلیل شاغل بودن باید چند ساعتی از فرزند خود دور باشند.

در این مواقع سوال های زیادی برای والدین کودک ایجاد می شود که کودک را کجا و به چه کسی بسپارند؟ مهد کودک خوب چه خصوصیاتی دارد؟ از کجا بدانند که از کودکشان خوب مراقبت می شود؟ آیا پرستار یا مربی صلاحیت نگهداری از کودک را دارد؟ و ده ها سوال دیگر. گاهی هم آن قدر پاسخ به این سوال ها برای مادر دشوار می شود که ناچار کار خود را ترک می کند و خانه نشین می شود.

به راستی چه مشکلاتی پیش روی مادران شاغلی است که به تازگی صاحب فرزند شده اند؟ برای انتخاب مربی یا پرستار مناسب کودک یا مهد و... توصیه می نم به این نکات توجه کنید.

۱. فاصله مهد از خانه یا محل کار

برای انتخاب یک مهد کودک خوب ابتدا باید به فاصله مهد تا محل زندگی توجه کرد. دسترسی آسان و زود به کودک بسیار مهم است. بنابراین علاوه بر کیفیت مهد کودک باید به فاصله مهد تا خانه هم توجه داشت.

2. قرار گرفتن کودکان هم سن و سال در یک گروه

این نکته همیشه باید مد نظر خانواده باشد که در مهد، کودکان همسن باید در یک گروه قرار گیرند. گاهی مهد کودک فضای کافی ندارد و چند کودک با سنین مختلف در یک فضای محدود نگهداری می شوند. این کار به کودکان آسیب زیادی وارد می کند. کودکان در این سن نیاز به آموزش مهارت ها دارند و یک مربی نمی تواند همزمان برای کودک ۲ ساله، ۴ ساله و... وقت بگذارد، ولی وقتی همه کودکان مثلا ۳ ساله هستند، مربی می تواند به همه آنها آموزش متناسب با سنشان ارائه دهد.

معیارهایی برای انتخاب مهد، مربی و پرستار کودک

3. تعداد کودکان تحت سرپرستی یک مربی

هر مربی باید وظیفه مراقبت تعداد کمی از کودکان را برعهده داشته باشد، مثلا یک مربی ۲ تا ۳ شیرخوار را نگه دارد. کودکان شیرخوار نیاز به مراقبت تمام وقت دارند.

۴. ثبات مربی کودک

بعضی مهدکودک ها دائم در حال تغییر مربیان هستند. مربی کودکان باید ثابت باشد. تعویض شیفتی مربی به کودک آسیب می زند زیرا به محض اینکه کودک به یک مربی دلبستگی و اعتماد پیدا می کند، مربی جدید وارد می شود.

5. محیط نگهداری از کودک

محیط نگهداری از کودک بسیار مهم است. مهد نباید تاریک و قدیمی باشد. از نظر بهداشتی و ایمنی باید کاملا بررسی شود. باید به پله ها، نرده ها، کف زمین بازی و اتاق ها توجه داشت.

۶. بررسی مربی از نظر سابقه کاری و مهارت نگهداری از کودک

مربی کودک باید باحوصله و صبور باشد. والدین باید توجه کنند، آیا مربی توانایی برقراری ارتباط با کودک و سابقه کار در مهد کودک را دارد؟ و اصلا با کودکان سر و کار داشته است؟ مثلا آیا می داند وقتی کودک می ترسد و هیجان زده است باید چه واکنشی نشان دهد؟ کودکان چند ساعت از روز که بیدار و هوشیار هستند را با مربی سپری می کنند. درواقع، بیشترین کنش ها و اتفاق ها در مهد کودک اتفاق می افتد و این زمان تاثیر زیادی در روان کودکان دارد.

۷. مدت زمان رفتن کودک به مهد

در صورت امکان کودک نباید به مدت طولانی در مهد بماند و بهتر است بعد از 3-4 ساعت به خانه بازگردانده شود.

8. وضعیت زندگی مربیان کودک

مربی کودک بودن کار دشواری است. یکی از مشکلات اصلی مربیان دریافتی اندکی است که از این کار به دست می آورند. این کار باعث نارضایتی از شغل می شود. این نارضایتی در نحوه ارتباط مربی با کودکان تاثیر می گذارد و باعث می شود کیفیت کار او پایین بیاید.

مربیان باید امکانات کافی داشته باشند تا بتوانند با فراغ بال وارد ارتباط با کودک شوند؛ نه از روی خشم و عصبانیت و نارضایتی. احساسات منفی مربی نسبت به زندگی، سختی کار و شرایط مالی در نحوه ارتباط با کودک تاثیرگذار است.

9. بسنده نکرده به معیار سن و سال برای انتخاب مربی

به نظر می رسد سن و سال تعیین کردن برای مربی یا پرستار کودک کار درستی نیست. مربیان بسیار جوانی هستند که اصلا نحوه ارتباط با کودکان را نمی دانند و درحال و هوای دیگری هستند یا مربیان سالمندی که امکان حرکت ندارند یا حوصله بازی و صحبت کردن با کودک را ندارند، هر کی از این دو گروه می توانند مشکل ساز باشند.

۱۰. انتخاب پرستار در خانه

اگر والدین قصد دارند برای فرزندشان پرستار انتخاب کنند تا در خانه از کودک مراقبت کند، باید به مراکز معتبری مراجعه و پرستار انتخاب کنند. والدین حتما باید شناخت نسبی از پرستار پیدا کنند. در صورت امکان دوربین مخفی در خانه نصب شود یا فرد بزرگسالی مانند مادربزرگ و برادر یا خواهر بزرگ تر کودک در خانه حضور داشته باشند. گاهی هم سرزده به خانه برگردند تا متوجه نوع ارتباط کودک با پرستار شوند. به واکنش های کودک توجه کنند.

کودکان حین بازی خیلی از مسائل را آشکار می کنند، مثلا اگر کودک در طول بازی با عروسک دعوا می کند، می تواند نشانه آن باشد که در طول روز این حرف ها بین او و پرستارش رد و بدل شده است.
از کودکان نمی توان به طور مستقیم اطلاعات گرفت، ولی رفتار آنها، به خصوص اگر رفتارهایی است که تا به حال از آنها سر نزده، می تواند گویای اتفاقاتی جدید باشد.

وقتی کودک در مهد مراقبت کافی از سوی مربی دریافت نمی کند یا با او بدرفتاری می شود، ممکن است با امتناع کردن از مهد کودک واکنش خود را از بد بودن محیط نشان دهد. البته این نکته را نباید فراموش کرد که بعضی کودکان دچار اضطراب جدایی هستند و هنگام جدا شدن از والدین گریه یا بهانه گیری می کنند. این کودکان از اینکه مادر دیگر سراغ آنها نیاید، هراس دارند و فکر می کنند شاید مادر را برای همیشه از دست بدهند.
تغییرات ناگهانی رفتاری، اضطراب، ناخن جویدن، شب ادراری، گوشه گیری، تغییر در نوع بازی، اشتیاق به بازی های خشن و می توانند نشانه بدرفتاری پرستار یا مربی مهد با کودک باشند.

کودکی که مربی یا پرستار را دوست ندارد، هنگام برخورد با او ممکن است تغییر رفتار بدهد یا سعی کند فرار کند. بهتر است والدین حتما به چهره و واکنش کودک در این موقع توجه کنند. والدین باید خیلی سریع اقدام و حتما علت تغییرات ایجاد شده در کودک را پیدا کنند زیرا ممکن است طی مدت طولانی نتوانند آسیب های روانی وارد شده به کودک را جبران کنند.

۱۱. مادران شاغل نیاز به کمک دارند، نه محدودیت

بسیاری از زنان شاغل جامعه بعد از اینکه فرزندشان متولد می شود، مشکلات زیادی از نظر اجتماعی و خانوادگی پیدا می کنند، مثلا ممکن است ساعات کاری خود را کمتر کنند، شغلی که سال ها برای آن تلاش کرده از دست بدهند یا با مخالفت از سوی همسر و... مواجه شوند.

متاسفانه تبعیضات جنسیتی در بیشتر جوامع وجود دارد و معمولا به یک خانم این گونه نگاه می کنند که بهتر است شغل اصلی خود را کنار بگذارد و تنها مادری کند، اما باید به این نکته مهم توجه داشت در صورتی که خانم تمایلی به کنار گذاشتن شغل نداشته باشد، ممکن است به طور ناخواسته روی رابطه اش با کودک تاثیر بگذارد؛ یعنی این طور تصور کند که نتیجه مادر شدن او تغییر جایگاه اجتماعی اش بوده و نتیجه آن تنفر از فرزندی که باعث خانه نشینی او شده است. حتی اصرار پدر برای دست کشیدن همسرش از شغل می تواند منجر به شکل گیری اختلافات زناشویی شود.

مادر و پدر باید بدانند آمدن فرزند یک مسوولیت دوطرفه است و هر دو نفر باید در برنامه های زندگی خود تغییر و تعدیل ایجاد کنند. لازم است پدر هم در ساعاتی از روز در خانه حضور پیدا کرده و از کودک مراقبت کند. این کار رابطه بین زن و شوهر را هم بهتر می کند.

12. ضرورت توجه به مشکل مادران شاغل در اداره ها و سازمان ها

مشکلی که در بسیاری از اداره ها وجود دارد این است که مهد کودک از محل کار مادر دور است. درواقع، اتاقی خاص در همان سازمان، بیمارستان، اداره و... وجود ندارد تا مادر بتواند فرزند خود را به آنجا بسپارد. چنین مادرانی به دلیل دور بودن از کودک احساس گناه می کنند و بیقرارند. ناراحتی مادر روی کیفیت کاری هم تاثیر می گذارد. سازمان هایی که چنین تشکیلاتی برای مادران مهیا می کنند، بازده کاری شان هم بهتر می شود. این کار روی سلامت روان مادر تاثیر خوبی دارد و احتمال آسیب دیدن کودک هم کمتر می شود.

به یاد داشته باشیم کودکان مهم ترین سرمایه های هر جامعه ای هستند و پرداختن به مشکلات مادران در حقیقت توجه به سرمایه های انسانی است. کیفیت رشد و تکامل کودکان در گرو سال های اولیه رشد است.

*فوق تخصص روان پزشکی کودک و نوجوان، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران