چاقی تا چه اندازه تقصیر ژنتیک است؟
تردیدی وجود ندارد که چاقی در حال افزایش است و کارشناسان سلامت سعی دارند جلوی این افزایش را بگیرند که تاکنون چندان موثر نبوده است.
برترین ها - ترجمه از هدی بانکی: تردیدی وجود ندارد که چاقی در حال افزایش است و کارشناسان سلامت سعی دارند جلوی این افزایش را بگیرند که تاکنون چندان موثر نبوده است. توصیه‌هایی که پیرامون محدود کردن مصرف قند و شیرینی و مصرف بیشتر سبزی‌ها و میوه‌ها می‌شود، ظاهرا خیلی بازخورد مثبتی ندارد چون تعداد افرادی که دچار اضافه وزن یا چاقی می‌شوند، روند افزایشی خود را حفظ کرده است.
اما آیا می‌توانیم تقصی چاقی را تنها به گردن سبک زندگی بیندازیم؟ آیا دلیل فراگیر شدن چاقی واقعا پُرخوری و عدم تحرک است یا اینکه عامل ژنتیکی مهمی نیز این میان نقش دارد؟
ژنتیک یا سبک زندگی؟
حتما کسانی را دیده‌اید که می‌گویند تغذیه‌ی درستی دارند، حواس‌شان به خورد و خوراک‌شان هست، مرتبا ورزش می‌کنند و به تمام توصیه‌ها پایبند هستند اما هنوز نتوانسته‌اند به وزن ایده آل و سالمی برسند. آیا این ژنتیک است که تلاش‌های‌شان را بی‌اثر می‌کند؟ بدون شک ژنتیک عاملی است در چاق بودن یا نبودن یک نفر. اگر در شجره نامه‌ی خانوادگی‌تان، به دنبال افراد چاق بگردید، احتمالا می‌بینید تعدادی هستند که مشکلاتی با کنترل وزن‌شان دارند یا داشته‌اند. دانشمندان هنوز سعی دارند ژن‌های خاصی و جهش‌های ژنتیکی مشخصی را شناسایی کنند که منجر به چاقی می‌شوند.
بر اساس آنچه تاکنون می‌دانیم، عوامل ژنتیکی وجود دارند که روی اشتها و متابولیسم یک فرد اثر می‌گذارند و او را مستعد چاقی می‌کنند. خوشبختانه این عوامل ژنتیکی، فرد را محکوم به افزایش وزن نمی‌کنند اما آستانه‌ی به دست آوردن اضافه وزنش را پایین می‌آورند. کسی که ژنتیک بدی دارد، در محیطی مناسب و با انگیزه‌ای درست می‌تواند وزن سالمی را حفظ کند، به عبارتی دیگر ژنتیک، سرنوشت ساز قطعی شما نیست!
از طرفی دیگر، اگر کاری کنید که فرد مستعد به چاقی از لحاظ ژنتیکی، دسترسی راحت به فست فود داشته باشد و فرصت‌ها و امکانات بسیار محدودی برای ورزش و تحرک، حتما به راحتی می‌تواند وزن قابل توجهی اضافه کند. عوامل محیطی، بدون توجه به ژنتیک، تاثیر بزرگی بر وزن بدن دارند. به نظر می‌رسد حفظ وزن ایده‌آل و سالم برای بعضی از افراد، نسبت به بقیه، بیشتر شبیه یک مبارزه‌ی طاقت فرساست؛ دلایلش هم چند عامل است.
ژنتیک چاقی
هر چند هنوز دانشمندان سعی دارند تمام ژن‌های مربوط به اشتها، متابولیسم و چاقی را شناسایی کنند، اما چیزی که تاکنون مشخص شده این است که مسئول‌ترین جهش ژنتیکی مرتبط با چاقی، جهش در ژنی است به نام ژن ob (obesity به معنی چاقی) که لپتین را کُد گزاری می‌کند. همانطور که می‌دانید لپتین یکی از هورمون‌هایی است که اشتها را کنترل می‌کند. این هورمون تنظیم کننده‌ی اشتها، روی سرعت متابولیسم در حالت استراحت نیز تاثیر دارد.
مغز و لپتین، ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند که دلیل خوبی هم دارد! مغز شما می‌خواهد بداند در هر زمان، شما چقدر ذخیره‌ی چربی در بدن دارید تا به شما کمک کند دچار گرسنگی نشوید. اگر شما انباشت چربی زیادی داشته باشید، سلول‌های چربی، لپتین در خون ترشح می‌کنند و این لپتین به مغزتان می‌گوید که شما خوب تغذیه شده‌اید و می‌توانید خوردن را متوقف کنید. مغز شما در واکنش به این پیام، از اشتهای‌تان کم کرده و همزمان، صرف انرژی در حالت استراحت را بیشتر می‌کند؛ سوخت کافی در دسترس است، پس خیلی خوب می‌توانید کالری بسوزانید.
حالا این اتفاقات چه ربطی به استعداد ژنتیکی چاقی دارند؟ به طور طبیعی سلول‌های چربی، تحت فرمان ژن ob، لپتین تولید می‌کنند. هر وقت ژن ob دستور بدهد، لپتین وارد جریان خون شده و به سمت هیپوتالاموس مغز می‌رود، جایی که تولید مواد شیمیایی ِ کاهنده‌ی اشتها ترشح می‌شوند. پس می‌توانید تصور کنید اگر نتوانید لپتین تولید کنید یا لپتینی که تولید می‌کنید کافی نباشد، اشتهای شما همینطور باقی مانده و پُرخوری خواهید کرد.
در آزمایشات انجام شده، موش‌هایی که جهش‌هایی در ژن ob داشتند و فعالیت این ژن‌ها کاملا مختل شده بود، با ولع زیادی می‌خوردند و به طرز بیمار گونه‌ای چاق شده بودند. انسان‌ها هم مانند موش‌ها، جهش‌هایی در ژن ob دارند که توانایی‌شان را برای تولید لپتین کاهش داده و همچنین جهش‌هایی نیز وجود دارد که گیرندههای لپتین در مغز را تغییر می‌دهد. در نتیجه گیرنده‌ی لپتین، نسبت به لپتین، فورا جواب ندارده و اشتهای فرد به راحتی کم نمی‌شود. همچین وقتی لپتین کم است یا گیرنده‌ی آن به خوبی کار نمی‌کند، سرعت متابولیسم در حالت استراحت یا متابولیسم پایه، افت می‌کند.
بنابراین از نظر افزایش وزن، این بدشانسی بسیار بزرگی است!
به تازگی دانشمندان کشف کرده‌اند که افراد چاق، بیشتر دچار مقاومت لپتینی هستند تا کمبود لپتین! این افراد، به دلیل داشتن بافت‌های زیاد چربی، آنقدر سطح لپتین جاری در خون‌شان زیاد است که گیرندههای لپتین، از حساسیت‌شان کم شده و نسبت به سیگنال‌های لپتین، آنطور که باید جواب نمی‌دهند. این حالتی است که منجر به پر خوری و افزایش وزن می‌شود.
ژن FTO
ژن دیگری که در چاقی نقش دارد و دانشمندان آن را شناسایی کرده‌اند، جهش یا انحرافی در یک ژن به نام ژن FTO است. این جهش ژنتیکی، به طرز شگفت انگیزی در میان ۴۰ درصد از اروپایی‌ها متداول است. داشتن این جهش ژنتیکی، لزوما محکوم‌تان نمی‌کند که چاق شوید یا اضافه وزن داشته باشید، اما این احتمال را تا ۷۰ درصد بالا می‌برد! طبق مطالعات انجام شده، آنهایی که این جهش ژنتیکی را دارند، گرلین یا هورمون اشتهای بیشتری تولید می‌کنند.
افرادی که این جهش ژنتیکی را در ژن FTO خود دارند، مدت خیلی کوتاهی بعد از خوردن غذا، احساس گرسنگی کرده و ترجیح می‌دهند غذاهای پُر کالری‌تر مصرف کنند. این افراد، نسبت به سایرین در وضع نابرابری قرار دارند چون اشتهای‌شان به دلیل فعالیت زیاد گرلین، سیری ناپذیر است!
مبارزه با چاقی
موارد گفته شده، تنها دو عامل ژنتیکی دخیل در چاقی بودند و عوامل بسیار زیاد دیگری وجود دارد که روی اشتها و کالری سوزی شما تاثیر می‌گذارد. حالا یک خبر خوب؛ محققان عقیده دارند تنها ۲۵ درصد از وزن بدن یک فرد، توسط ژنتیک او تعیین می‌شود، یعنی سایر عوامل مانند تغذیه و فعالیت بدنی، نقش به مراتب پُررنگ‌تری در وزن شما دارند. مطالعه‌ای نیز نشان داده آنهایی که جهش ژنتیکی در ژن FTO دارند و در معرض چاقی هستند می‌توانند با روزانه حداقل یک ساعت ورزش کردن، از چاق شدن‌شان جلوگیری کنند. یک ساعت در روز برای کاهش احتمال چاقی و بیماری؟ معامله‌ی خوبی نیست؟!
پ
برای دسترسی سریع به تازه‌ترین اخبار و تحلیل رویدادهای ایران و جهان
اپلیکیشن برترین ها
را نصب کنید.
ارسال نظر