از واریس بارداری چه می دانید؟

علت واریس، افزایش میزان مایعات داخل عروق، بزرگی رحم و فشار روی سیاهرگ‌های شکمی و کاهش بازگشت خون به سوی قلب و تجمع آن در عروق تحتانی است که باعث ایجاد سیاهرگ‌های متورم می‌شود.

هفته نامه سلامت - دکتر مهدی کریمی*: در طول دوران بارداری با افزایش حجم رحم، افزایش وزن، تغییر در سطح ترشح هورمون‌ها و تغییرات در عملکرد بعضی از اعضا مانند قلب، ریه، گردش خون و... خانم باردار دچار ناراحتی‌هایی می‌شود. البته اغلب این مشکلات موقتی و گذرا هستند و بعد از زایمان خودبخود برطرف می‌شوند. یکی از این مشکلات وجود واریس در پاهاست که شکل نازیبایی دارد و خانم باردار را نگران می‌کند اما راه‌هایی وجود دارد که با رعایت آنها می‌توان جلوی بروز واریس را گرفت یا لااقل شدت آن را کاهش داد. در این مطلب به انواع راهکارها در این زمینه اشاره خواهیم کرد.

خانم‌ها در دوران بارداری مستعد واریس اندام تحتانی به‌خصوص در ناحیه ساق پا هستند. واریس‌ها سیاهرگ‌های سطحی پوست هستند که در قوزک، ساق پا، پشت زانو، ران‌ها و حتی ناحیه تناسلی مشاهده می‌شوند. این عروق از یک‌دهم میلی‌متر تا چند میلی‌متر هستند که از سطح پوست بیرون زده‌اند و به صورت برآمدگی‌های ناهمواری دیده می‌شوند. شکل واریس تقریبا برای همه افراد ناخوشایند است.

بررسی علل واریس

علت واریس افزایش میزان مایعات داخل عروق، بزرگی رحم و فشار روی سیاهرگ‌های شکمی و کاهش بازگشت خون به سوی قلب و تجمع آن در عروق تحتانی است که باعث ایجاد سیاهرگ‌های متورم می‌شود.

علت بعدی افزایش بعضی از هورمون‌ها مانند هورمون پروژسترون است که موجب انبساط و شلی سیاهرگ‌ها و تجمع خون در آنها می‌شود.

البته عوامل ژنتیکی نقش مهمی در ابتلای خانم باردار به واریس دارد. تحقیقات نشان داده مادران این خانم‌ها نیز در بارداری خود دچار واریس بوده‌اند.

راه‌های پیشگیری یا کنترل واریس

نکته‌هایی وجود دارد که خانم‌های باردار با رعایت آنها می‌توانند جلوی ابتلا به واریس را بگیرند یا شدت آن را کاهش دهند.

اضافه وزن زیاد ممنوع است

مراقب اضافه وزن خود در طول بارداری باشید و به توصیه پزشک زنان در مورد نحوه تغذیه و اضافه وزن مجاز توجه کنید.

تحرک کافی داشته باشید

به اندازه کافی تحرک داشته باشید. ورزش‌های هوازی مانند پیاده‌روی و شنا در صورتی که با نظر پزشک زنان باشد بسیار مفید هستند.

چهارزانو ننشینید

از چهارزانو نشستن در طول دوران بارداری اجتناب کنید. هنگام نشستن روی کاناپه یا صندلی پاها را روی هم نگذارید و بهتر است صندلی کوچکی زیر پاهای خود قرار دهید تا پاها در سطح بدن قرار گیرد.

یبوست را درمان کنید

یبوست در دوران بارداری شایع است. این مشکل گوارشی ممکن است باعث واریس شود. بنابراین توجه به این مساله و برطرف کردن آن با استفاده از رژیم غذایی مناسب الزامی است.

هنگام خواب پاها را بالاتر از سطح بدن قرار دهید

بهتر است شب‌ها هنگام خواب بالش نرمی را زیر پاها قرار دهید تا پاها ۱۰-۵ سانتی‌متر بالاتر از سطح بدن قرار گیرند.

به پهلوی چپ بخوابید

بهتر است به پهلوی چپ بخوابید چون سیاهرگ‌های شکمی در سمت راست شکم قرار دارند و وقتی رحم به سمت چپ می‌چرخد، فشار از روی سیاهرگ‌ها کاهش می‌یابد.

جوراب واریس بپوشید

با این چند روشی که توصیه شد می‌توان تا حدود زیادی جلوی ابتلای خانم باردار را به واریس گرفت یا شدت آن را به میزان زیادی کاهش داد. در غیر این صورت با تجویز جوراب‌های مخصوص واریس می‌توان واریس را کنترل کرد.

جوراب واریس را حتما باید پزشک تجویز کند. نوع جوراب و قدرت فشاری که جوراب باید روی پا وارد کند را پزشک تعیین می‌کند. سفتی بیش از حد جوراب باعث می‌شود خون کافی به پاها نرسد و شلی جوراب هم اثر موثر آن را از بین می‌برد.

واریس بعد از زایمان

معمولا عروق واریس ۴ تا ۵ ماه بعد از زایمان برطرف می‌شوند. البته در خانم‌هایی که قبل از بارداری دچار واریس بوده‌اند، احتمال شدت واریس بعد از بارداری زیاد است. همچنین احتمال عود در بارداری‌های بعدی نیز وجود دارد. حتی ممکن است در بارداری‌های بعدی واریس، شدت بیشتری داشته باشد.

بعد از بارداری می‌توان با روش‌های خاصی مانند لیزر داخل عروقی، تزریق ماده اسکلروزان و... واریس را درمان کرد. البته باید توجه داشت که این روش‌ها به هیچ وجه در بارداری، توصیه و استفاده نمی‌شوند.

عوارض واریس درمان‌نشده

تجمع خون در سیاهرگ به‌تدریج روی عروق تاثیر می‌گذارد و عوارضی ایجاد می‌کند. تاخیر در درمان واریس، موجب نارسایی در خون‌رسانی و ایستایی خون در رگ‌ها شده و احتمال بروز لخته بیشتر می‌شود. عوارض دیگری مانند سنگینی پاها، زخم و آمبولی در اثر وجود لخته نیز مشاهده می‌شود. آمبولی عارضه بسیار خطرناکی است و در اثر جدا شدن لخته از محل خود و ورود آن به جریان گردش خون و از آنجا داخل قلب و ریه باعث فوت بیمار می‌شود. درگیری سیاهرگ‌های عنکبوتی نیز در واریس دیده می‌شود که مشکل زیادی ایجاد نمی‌کند و مشکل فقط از نظر زیبایی است که معمولا بعد از زایمان برطرف می‌شود.

واریس ناحیه تناسلی

واریس دیگری که در دوران بارداری دیده می‌شود مربوط به ناحیه ژنیتال یا تناسلی است. حدود 10 درصد از خانم‌های باردار دچار واریس ناحیه تناسلی می‌شوند. تورم سیاهرگ‌ها در این منطقه به‌خصوص هنگام مقاربت باعث درد بیمار می‌شود.

برای این خانم‌ها نیز راه‌هایی پیشنهاد می‌شود تا جلوی شدت واریس گرفته شود. پدهایی وجود دارد که با استفاده از آنها فشار روی عروق بیشتر می‌شود و از شدت تورم و انباشته شدن خون در عروق جلوگیری می‌کند. همه نکات احتیاطی که در مورد واریس پا اشاره شد باید در واریس ناحیه تناسلی هم رعایت شود. واریس ناحیه تناسلی نیز 4-3 ماه بعد از زایمان برطرف می‌شود، در غیر این صورت بیماران باید به متخصص مربوط مراجعه کنند.

*متخصص قلب و عروق، عضو هیئت‌علمی دانشگاه علوم‌پزشکی آزاد اسلامی