۱۰ فرمان سلامت در روزهای نوروز

هفته نامه سلامت - ستاره محمد: هفت‌سین باستانی ایرانیان نماد سلامت، طول عمر و زندگانی است. خیلی از افراد در حالی بر سر سفره هفت‌سین می‌نشینند که در ذهن تصمیمات جدیدی درباره سلامت و تناسب اندام خود دارند اما مواجه شدن با خوراکی‌های متنوع و خوشمزه عید نوروز و قرار گرفتن در سفرهای تفریحی، رعایت اصول سلامت را در بسیاری از مواقع با مشکل مواجه می‌کند.

این مطلب به شما نمی‌گوید که از شیرینی، شکلات و تخمه دست بکشید و به میوه، سبزی و غذای خانگی اکتفا کنید، بلکه قصد دارد با کمک متخصصان مختلف، شما را با راهکارهایی عملگرایانه برای حفظ سلامت در روزهای نوروز و سال آینده آشنا کند. پس اگر می‌خواهید این تعطیلات را به خوشی و سلامت بگذرانید و از آن نهایت استفاده را ببرید، این ۱۰ توصیه‌ را به خاطر بسپارید.

1.تزریق هنر به زندگی روزمره

توصیه می‌کنم در سال جدید کمی بیشتر به کارهای هنری بپردازید؛ مثلا به کلاس‌ موسیقی بروید و نواختن یک ساز را بیاموزید یا مطالعه و تماشای تئاتر را در برنامه‌هایتان بگنجانید چون این کارهای لطیف روی سلامت روان شما اثر مثبتی می‌گذارد.

سعی کنید با یکدیگر مهربان‌تر باشید و کمتر عصبانی شوید چون خشم کم‌کم روی روان و شخصیت شما اثر منفی می‌گذارد و به آدم تلخی تبدیل می‌شوید. خندیدن و خنداندن نیز کار بسیار خوبی است. چه خوب است که دیگران را هم به شادی دعوت کنید. بهتر است در سال جدید کمی روی نحوه زندگی‌تان نیز فکر کنید و روش سالم‌تری در پیش بگیرید. من هم پیشاپیش سال نو شمسی را تبریک می‌گویم و امیدوارم در همه حال شاد و سلامت و روانتان شاداب باشد.

2.خودخوری،‌ممنوع!

توصیه می‌کنم در سال جدید به سلامت روان خود بیشتر اهمیت بدهید و سعی کنید استرس‌ها و اضطراب‌های خود را کنترل کنید چون این استرس‌ها روی جسم و روان شما اثر مخرب می‌گذارد. استرس‌های زندگی و مشکلات روزمره را خیلی جدی نگیرید و از خودخوری اجتناب کنید. روابط بین‌فردی خود را حتی‌المقدور اصلاح کنید و کدورت‌ها را کنار بگذارید. باید با خودتان و اطرافیانتان و حتی با جامعه‌تان‌ مهربان‌تر باشید. هیچ چیز خوب و ارزشمندی یک‌شبه و بدون تلاش و کوشش به دست نمی‌آید.

برای اینکه زندگی سالم به صورت یک عادت یا بخشی از فعالیت‌های روزمره شما دربیاید، لازم است برنامه‌ریزی کنید. به جای اینکه برای خود وظایفی کلی و مبهم تعیین کنید (مثلا بگویید از این به بعد سالم غذا می‌خورم یا کمی ورزش می‌کنم)، بهتر است برنامه‌ریزی دقیق و مشخصی برای روز خود داشته باشید؛ مثلا غذایی را که می‌خواهید بخورید، به‌طور دقیق تعیین یا زمان و مکان ورزش را مشخص کنید و این را بدانید که زمان می‌گذرد و منتظر کسی هم نمی‌ماند پس خوب و شاد زندگی کنید.

3.دستکش یادتان نرود!

توصیه اصلی من در درجه اول به آرایشگران عزیز است که این روزها سخت مشغول کارند و دست‌هایشان مرتب با آب و مواد شیمیایی در ارتباط است. برای پیشگیری از خشکی پوست و بروز حساسیت، بهترین کار این است که حتما هنگام کار دستکش بپوشند و بعد از شستشو از مواد نرم‌کننده‌ای مثل وازلین استفاده کنند. مواد شیمیایی به ۲ صورت تحریکی و آلرژیک می‌توانند سبب التهاب و حساسیت شوند که غلظت ماده و نوع آن و دفعات تماس می‌تواند شدت حساسیت را تشدید کند. به همین دلیل هم باید به استاندارد مواد مورد استفاده توجه داشته باشند و هم دستکش و لباس محافظ را فراموش نکنند. در عین حال بعد از استفاده به پوست خود برسند و نرم‌کننده‌ها را از یاد نبرند.

همین توصیه را برای خانم‌های خانه‌دار هم داریم. مواد شوینده و سفیدکننده باعث بروز حساسیت و خشکی و سوزش و التهاب و تاول‌های ریز در نوک انگشتان و کف دست می‌شود که اگر درمان نشود باعث عفونت موضعی خواهد شد. برای جلوگیری باید از کرم‌های حاوی اوره و گلیسرین و وازلین استفاده کرد. خانم‌ها مراقب عارضه‌های ناشی از وایتکس باشید و از دستکش‌های دولایه که لایه داخلی آن کتان است استفاده کنید.

۴.ترتیب و تغذیه

طبق توصیه‌های طب سنتی، افراد باید از مصرف غذاهای متنوع در یک وعده خودداری کنند تا دچار ناراحتی‌های گوارشی نشوند. در مهمانی‌ها و دید و بازدیدهای عید معمولا این موضوع رعایت نمی‌شود. اگر می‌خواهید از خوراکی‌های متنوع در این دید و بازدیدها استفاده کنید حداقل توصیه می‌شود که به ترتیب مصرف مواد غذایی توجه داشته باشید. برای این منظور باید ابتدا مواد غذایی با هضم سریع را مصرف کنید و بعد سراغ خوراکی‌هایی با سرعت هضم متوسط بروید. مصرف مواد غذایی سنگین و دیرهضم را هم به آخرین در مرحله موکول کنید.

برای مثال ابتدا میوه بخورید، سپس آجیل مصرف کنید و غذا خوردن را مرحله آخر قرار دهید. با رعایت این ترتیب، خوراکی‌های زودهضم به انتهای معده می‌روند. مواد غذایی با سرعت هضم متوسط نیز روی آنها و خوراکی‌های دیرهضم بالای همه این مواد قرار می‌گیرند. در این صورت کمتر مشکلی برای فرد ایجاد می‌شود زیرا با باز شدن دریچه عبوری و خروجی محتویات معده، ابتدا غذاهای زودهضم خارج می‌شوند اما اگر این ترتیب رعایت نشود و غذای زودهضم روی خوراکی‌های دیرهضم قرار بگیرد، بعد از هضم نمی‌تواند از معده خارج شود. بنابراین فاسد می‌شود و بقیه محتویات معده را هم دچار فساد می‌کند. جذب مواد فاسد به‌وسیله بدن نیز زمینه‌ساز بروز بیماری‌های بسیار جدی مانند سرطان و برص در آینده می‌شود.

۵.شیرینی؛ خشک، کم و کوچک!

در پذیرایی‌های عید نوروز بهتر است بیشتر از میوه‌ استفاده شود و مصرف شیرینی‌ کم باشد. تمامی شیرینی‌ها به‌دلیل قند و روغن به کار رفته در آنها، تراکم کالری بسیار بالایی دارند. با این حال درصد کالری‌ شیرینی‌های ساده و بدون کرم، کارامل، مربا، فوندانت، عسل و خامه کمتر است. به‌طور کلی شیرینی‌های خشک نسبت به شیرینی‌های تر انتخاب بهتری هستند زیرا درصد کره و روغن به کار رفته در آنها نسبت به درصد خامه شیرینی‌های تر بسیار پایین‌تر است.

شیرینی‌های مغزدانه‌دار نیز به نسبت شیرینی‌های خامه‌ای کالری کمتری دارند اما کالری‌شان نسبت به شیرینی‌های بیسکویتی بیشتر است. لازم به ذکر است استفاده از قند مصنوعی به جای شکر تاثیر خیلی زیادی در میزان کالری شیرینی نمی‌گذارد زیرا بخش عمده کالری شیرینی‌‌ها به چربی و روغن موجود در آنها مربوط می‌شود. از طرفی اغلب قندهای مصنوعی در مقایسه با ساکاروز یا همان قند و شکر معمولی 150 تا 300 مرتبه شیرینی بیشتری دارند. بنابراین اگر به مصرف آنها عادت کنید بعد از مدتی حساسیت سلول‌های چشایی‌تان نسبت به مزه شیرینی کم می‌شود. در این شرایط اگر یک تکه بیسکویت سبوس‌دار بخورید احساس می‌کنید در حال خوردن آرد هستید زیرا قدرت چشایی‌تان به شدت ضعیف می‌شود.

۶.داغ میل شود!

اگر طی سفر مجبور باشید در مکانی غذا بخورید که به وضعیت بهداشتی آن اطمینان ندارید، بهتر است غذاهایی را مصرف کنید که کاملا پخته‌شده هستند و از روی درجه حرارت بالا و اجاق گاز یا از درون تنور برداشته می‌شوند. غذاهای سنتی ایرانی مانند برنج، خورش، آش و سایر غذاهایی که به صورت پخته و داغ سرو می‌شوند مانند سوپ، پیتزا و... به‌طور حتم آلودگی میکروبی کمتری دارند و نسبت به غذاهای سرد ایمن‌تر هستند. اگر هم می‌خواهید از ساندویچ‌ها و غذاهای سرد استفاده کنید، ساندویچ‌هایی انتخاب کنید که در آن از کاهو، گوجه و سبزی خوردن کمتری استفاده شده است. به این دلیل که بیشتر رستوران‌ها سبزیجات را به خوبی ضدعفونی نمی‌کنند و این مساله می‌تواند باعث انتقال عفونت‌های میکروبی و انگلی شود.

ساندویچ‌هایی مانند ساندویچ کتلت و کوکو که ماده داخل آنها کاملا پخته یا سرخ شده، بهترین انتخاب در این زمینه هستند. علاوه بر این سعی کنید از سالاد‌ها به‌خصوص آنهایی که شامل سس مایونز یا سس سالاد هستند، کمتر استفاده کنید. به این دلیل که سس مایونز می‌تواند آلودگی میکروبی را خیلی راحت درون خود نگه دارد، به‌خصوص اگر بیشتر از 24 ساعت از تهیه سالاد گذشته باشد. اگر از بهداشتی بودن آب موجود در محل اسکان خود هم اطمینان نداشتید، آن را حتما برای 5 دقیقه بجوشانید. از مصرف لبنیات غیرپاستوریزه مانند خامه، سرشیر و پنیرهای تازه نیز جدا خودداری کنید.

۷.سفر شیرین با دیابت شیرین

میزان فعالیت بدنی در طول سفر معمولا بیشتر از روزهای عادی است. در این شرایط ممکن است نیاز فرد دیابتی به دارو یا انسولین کمتر و نیازش به غذا بیشتر شود زیرا افزایش فعالیت بدنی می‌تواند با افت قند خون همراه باشد. به همین دلیل باید در زمان افزایش فعالیت، فواصل اندازه‌گیری قند خون را کوتاه‌تر کرد. البته برعکس این موضوع هم مطرح است؛ یعنی فرد ممکن است برای استراحت سفر کند و بیشتر اوقات در حالت نشسته یا خوابیده باشد. این کاهش فعالیت می‌تواند باعث افزایش قند خون شود. در این شرایط فرد معمولا به افزایش دوز دارو یا انسولین یا کاهش غذای مصرفی نیاز پیدا می‌کند.

دیابتی‌ها باید بدانند که جذب انسولین زیر پوست در مناطق گرمسیری سریع‌تر و در مناطق سردسیری کندتر می‌شود. بنابراین باید مراقب افت یا افزایش قند خون در این مناطق باشند و تعداد دفعات اندازه‌گیری قند را افزایش دهند. همچنین در مناطق گرمسیری هنگام قدم زدن، آفتاب گرفتن، شنا کردن و... باید مراقب از دست دادن آب بدن باشند و به اندازه کافی آب بنوشند.

افراد مبتلا به دیابت باید قبل از سفر هوایی از پزشک معالج خود 2 نامه درخواست کنند؛ یک نامه برای ماموران امنیتی مبنی بر اینکه به دیابت مبتلا هستند و باید با خود سرنگ، قلم مخصوص تزریق انسولین و سوزن حمل کنند و نامه دیگر که دربردارنده اطلاعات در مورد نوع دیابت، نام و دوز داروها و انسولین مصرفی و حساسیت‌ها و واکنش‌های هر بیمار نسبت به داروهاست. این افراد باید حتما دستگاه اندازه‌گیری قند خون، داروها و انسولین را همراه خود به کابین هواپیما ببرند و از قرار دادن آنها در چمدان و بخش بار خودداری کنند.

۸.استمداد از عرق نعناع!

بسیاری از افراد در ایام عید، روزانه چند بار به دید و بازدیدهای خانوادگی می‌روند و در مصرف مواد غذایی مختلف زیاده‌روی می‌کنند. حتی بعضی‌ها از مصرف صبحانه خودداری می‌کنند یا حجم وعده ناهار را کاهش می‌دهند تا بتوانند شب‌ها در مهمانی بیشتر بخورند. این تغییرات در رژیم غذایی باعث ایجاد مشکلات گوارشی مختلف از جمله دل‌درد، یبوست، حالت تهوع و... می‌شود. در صورت بروز این علائم بهتر است برای 24 ساعت فقط از غذاهای سبک مثل سوپ استفاده کنید. همچنین باید از مصرف آجیل، مواد غذایی پرچرب و غذاهای دیرهضم خودداری کنید. عرق نعناع نیز برای رفع نفخ روده مفید است. افرادی که بر اثر پرخوری دچار نفخ یا باد روده و قار و قور شکم می‌شوند، می‌توانند مقداری عرق نعناع را در آب جوش همراه قند مصرف کنند اما اگر با رعایت این نکات، علایم گوارشی بعد از 24ساعت بهبود نیابند و دل‌درد و استفراغ شدید باشد، باید به پزشک مراجعه کرد.

۹.با قارچ‌ها همسفر نشوید!

«کاندیدیاز» یکی از شایع‌ترین عفونت‌های زنانه است. این بیماری قارچی که با ترشحات سفیدرنگ و پنیری‌شکل، خارش، سوزش و التهاب ناحیه تناسلی همراه است معمولا بر اثر افزایش رطوبت، گرما، تعریق، پوشیدن لباس‌های زیر تنگ و شلوارهای چسبان، قند خون کنترل‌نشده، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و... ایجاد می‌شود. در مسافرت‌های نوروزی نیز با توجه به اینکه مجبور هستید ساعت‌های طولانی در اتومبیل، هواپیما و... بنشینید، میزان گرما و تعریق ناحیه تناسلی بالا می‌رود و رشد قارچ‌ها افزایش پیدا می‌کند اما جای نگرانی وجود ندارد چراکه می‌توانید با چند راهکار ساده از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنید. در زمان مسافرت توصیه می‌شود از نوارهای بهداشتی روزانه استفاده کنید. این نوارها بسیار نازک‌تر از نوار بهداشتی مخصوص عادت ماهانه هستند و به خوبی رطوبت بدن را می‌گیرند.

قبل از سفر باید مصرف ترکیبات محرک مثل ادویه‌جات تند و مواد قندی را نیز کاهش دهید و همواره ناحیه تناسلی‌تان را خشک نگه دارید. خودداری از پوشیدن لباس‌های تنگ و چسبان و استفاده از شلوارهای پارچه‌ای و گشاد نیز می‌تواند مفید واقع شود. توجه داشته باشید که لباس زیر باید حتما نخی باشد تا رطوبت بدن را بگیرد. مصرف ترکیبات پروبیوتیک نیز به جلوگیری از ایجاد کاندیدیاز کمک می‌کند. این ترکیبات امروزه در بسیاری از محصولات به‌خصوص مواد لبنی به کار می‌روند. البته مکمل‌های پروبیوتیک هم در داروخانه‌ها موجود هستند و می‌توان در موارد شدید از آنها استفاده کرد. این ترکیبات، تعادل میکروبی را به نفع باکتری‌های خوب تغییر می‌دهند و رشد قارچ‌ها را مهار می‌کنند.

۱۰.سفر زیارتی و قرص ضدبارداری

خانم‌ها برای اینکه در سفرهای نوروزی عادت ماهانه نشوند باید از 2 ماه قبل از سفر به متخصص زنان مراجعه و توصیه‌های لازم را در این زمینه دریافت کنند. به این افراد معمولا پیشنهاد می‌شود از روز دوم آخرین عادت ماهانه‌ای که به سفرشان مانده شروع به مصرف قرص ضدبارداری کنند. برای مثال اگر 15 روز قبل از سفر عادت ماهانه می‌شوند باید از روز دوم این دوره مصرف قرص را شروع و با اتمام یک بسته 21 تایی از آن بلافاصله مصرف بسته دیگر را آغاز کنند. یعنی 2 بسته قرص (42 عدد) را پشت سر هم بخورند. به این ترتیب برای 5/1 تا 2 ماه عادت ماهانه نخواهد شد. خانم‌هایی که می‌خواهند به مکه یا سفرهای زیارتی بروند نیز می‌توانند از همین روش استفاده کنند.