حمله خواب یا نارکولپسی چیست؟

حمله خواب، شرایطی است که به صورت خواب آلودگی شدید و نفوذ خواب رویا به مرحله بیداری روی می دهد. این حملات به صورت دوره ای بوده و فرد مبتلا قادر به مقاومت در مقابل آن نیست.

فصلنامه روانپزشکی و جامعه: حمله خواب، شرایطی است که به صورت خواب آلودگی شدید و نفوذ خواب رویا به مرحله بیداری روی می دهد. این حملات به صورت دوره ای بوده و فرد مبتلا قادر به مقاومت در مقابل آن نیست. هر یک از حملات خواب ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می کشد و سپس احساس سرزندگی کامل یا ملایم به وجود می آید. خواب رفتن ها ممکن است در موقعیت های نامناسب مثلا هنگام غذاخوردن، صحبت کردن یا رانندگی رخ دهد.

این افراد دچار توهم های قبل از شروع خواب، از دست دادن ناگهانی و موقت توان و قوام عضلات اندام ها و نیز فلج خواب می شوند. بروز خواب های رم (رویا دیدن) در ابتدای خواب و پس از ده دقیقه خوابیدن، ممکن است نشانه ای از نارکولپسی باشد. این بیماری گاهی بسیار خطرناک است و باعث تصادفات رانندگی و صدمات با آلات صنعتی می شود.

قبلا تصور می کردند که حمله خواب، عارضه کمیابی است ولی اینکه بر این باور نیستند و معتقدند 0.1 تا 0.2 درصد از مردم به آن مبتلایند. در مواردی بروز این عارضه به صورت خانوادگی هم مشاهده شده است. نارکولپسی نوعی صرع یا روان پریشی نیست؛ بلکه احتمالا نوعی اختلال در مکانیسم های خواب رم (رویا) است. جالب آن که این عارضه علاوه بر انسان در برخی حیوانات، مثل گوسفند و سگ نیز بررسی شده است.

نارکولپسی ممکن است در هر سنی دیده شود ولی بیشترین سن ابتلاء به آن، دوران نوجوانی و اوایل جوانی و معمولا قبل از سی سالگی است. این مشکل آهسته پیشرفت می کند یا به ثباتی نسبی رسیده و سراسر عمر ادامه می یابد. شاخص ترین علامت آن، همان خواب های حمله ای اجتناب ناپذیر است. اغلب با از دست دادن های ناگهانی تون (قوام) عضلات همراه می شود که گاهی خود را به صورت پایین افتادن چانه، سر، سست شدن ناگهانی زانوها و زمین خوردن نشان می دهد.

بیمار اغلب طی دوره های کوتاه و خفیف حمله خواب، بعد از دست دادن تون عضلانی، همچنان بیدار است ولی در دوره های طولانی تر، به خواب رفته و نورا مغزی (EEG) خواب رم (رویا) را نشان می دهد. علائم همراه این عارضه، توهم های شنوایی یا بینایی قبل از خواب رفتن یا هنگام بیدارشدن است. این نشانه ها گاهی باعث ترس بیمار برای لحظاتی کوتاه می شود و سپس به غیرواقعی بودن آن پی می برد. از علائمی که یافته های کمتر همراه این عارضه هستند، فلج خواب است که اغلب حین بیدارشدن صبحگاهی روی می دهد.

طی این دوره ها، ظاهرا بیمار برای چند ثانیه بیدار است و احساس بسیار ناخوشایند فلج و ناتوانی در صداکردن دیگران یا کنده شدن از آن وضعیت را دارد. افراد مبتلا به نارکولپسی در بیشتر مواقع، شب ها به سرعت به خواب می روند ولی در طول شب به دفعات بیدار می شوند. در صورتی که تشخیص روشن نباشد، ثبت ۲۴ ساعته خواب کمک کننده است.

افراد مبتلا به نارکولپسی، ساختار غیرطبیعی در خواب رم (رویا) دارند که باعث شروع رویا بلافاصله پس از خواب در شب و چرت های روزانه می شود. تعداد اشخاص گرفتار این عارضه در هر ده هزار نفر 10 تا 60 نفر است.

هیجانات ذهنی و مغزی مثل خندیدن یا خشم در این فراد باعث از دست دادن توی عضلانی می شود. شدت از دست دادن ها گاهی به صورت گذرا و موضعی یا فلج ناگهانی کل عضلات است که به زمین خوردن فرد منجر می شود. در این عارضه الگوی خواب تکه تکه است. بیمارانی که نارکولپسی (حمله خواب) را درمان نمی کنند، ممکن است به افسردگی نیز دچار شوند. گوشه گیری اجتماعی، مشکلات تحصیلی، شغلی و ترس از رانندگی به دلیل ترس از دست دادن مهارت آن از پیامدهای نارکولپسی است.

درمان

درواقع بهبود کامل کمتر دیده می شود و باید فرد بیمار را در مدیریت علائم یاری کرد. یک برنامه اجباری برای چرت های منظم روزانه در زمان معین، به گروهی از بیماران کمک شایانی می کند. در صورت نیاز به دارو، محرک ها قدم اول درمان هستند. داروهای سه حلقه ای ضدافسردگی و مهارکننده های جذب مجدد سروتونین نیز در درمان از دست دادن تون عضلات اثر دارند. گرچه دارو قدم اول درمان در نظر گرفته می شود ولی درمانگر باید به برنامه چرت منظم روزانه، تغییر و تطبیق زندگی با آن شرایط، مشاوره، تعطیلات دارویی برای مقاوم نشدن به داروها، مدیریت و نظارت دقیق بر نحوه مصرف دارو و نیز اثر کلی بر علائم و شرایط قلبی نیز توجه داشته باشد.

برگرفته از کتاب سیناپس روانپزشکی