رابطه چاقی و مقاومت به انسولین

پانکراس سر کارتان گذاشته؟

انسولین یکی از مهم ترین هورمون های بدن است که درست مثل کلید عمل می کند. این هورمون قفل سلول ها را باز می کند تا گلوکز (glucose) یا همان قند خون واردشان شود؛ اما بعضی وقت ها این قفل و کلید درست عمل نمی کنند که نتیجه اش تجمع گلوکز در خون و بالارفتن میزان قند است.

ماهنامه همشهری تندرستی - ترجمه مینو سلیمی: انسولین یکی از مهم ترین هورمون های بدن است که درست مثل کلید عمل می کند.

این هورمون قفل سلول ها را باز می کند تا گلوکز (glucose) یا همان قند خون واردشان شود؛ اما بعضی وقت ها این قفل و کلید درست عمل نمی کنند که نتیجه اش تجمع گلوکز در خون و بالارفتن میزان قند است.

در این شرایط ممکن است بدن شما خیی سخت تلاش کند و بیشتر از قبل انسولین بسازد اما حتی این حجم از انسولین هم نمی تواند قفل سلول را بگشاید. با اینکه فرضیه های زیادی در مورد این مشکل وجود دارد، اما محققان هنوز به درستی نمی دانند که چه عامل یا عواملی روی پاسخ سلول های مختلف بدن به انسولین تاثیر گذاشته و آن ها را قفل می کند. این همان شرایطی است که در علم پزشکی به آن مقاومت به انسولین گفته می شود.

مقاومت به انسولین خود را با چه علائمی نشان می دهد؟

مبتلایان مقاومت به انسولین معمولا هیچ علامت خاصی ندارند و این دقیقا همان قسمت بد ماجراست چون ممکن است مدت ها دچار این بیماری باشید بدون اینکه شستتان خبردار شود. با یان حال مقاومت شدید به انسولین در بعضی از افراد باعث ایجاد لکه های تیره روی پوست بعضی از نواحی بدن مثل گردن، آرنج، دست ها، زانوها و زیربغل می شود.

چه عواملی ریسک ابتلا به مقاومت انسولین را افزایش می دهد؟

افزایش وزن یکی از مهم ترین عواملی است که باعث می شود ریسک ابتلای یک فرد به مقاومت به انسولین بیشتر شود. علاوه بر این مسئله، کسانی که به طور مرتب سیگار می کشند، به اندازه کافی ورزش نمی کند. یا فشار خون بالایی دارند، بیش از دیگران درمعرض خطر هستند. همچنین بعضی از مشکلات قلبی و عروقی نیز از جمله عوامل افزایش دهنده خطر این بیماری است.

به عنوان مثال، در افرادی که کلسترول خوب خون یا اچ. دی. ال (HDL) آنها پایین بوده یا تری گلیسرید (چربی خون) خونشان بالاست، سابقه سکته قلبی دارند یا در ناحیه گردن و پا دچار مشکلات عروقی هستند، مقاومت به انسولین نیز بیش از دیگران دیده می شود و این عارضه می تواند مشکل زا باشد.

سابقه خانوادگی در ابتلا به مقاومت به انسولین اهمیت دارد؟

مطالعات نشان داده که نژاد فرد می تواند نقش مهمی در ابتلای او به این بیماری داشته باشد به طور مثال آمریکایی- آفریقایی تبارها، آمریکایی هایی که ریشه آسیایی دارند و همچنین همه آنهایی که در خانواده شان سابقه ابتلا به مقاومت به انسولین وجود دارد در معرض خطر هستند و در مقایسه با کسانی که چنین سابقه ای در خانواده شان نبوده، بیشتر به این بیماری مبتلا می شوند.

همچنین اگر پدر یا مادر، برادر یا خواهری دارید که دچار دیابت نوع دو است، ریسکتان هم برای ابتلا به بیماری بالاتر است. در ضمن فرزندان خانم هایی که در دوران بارداری، قند خون بالا یا دیابت بارداری را تجربه کرده اند در مقایسه با سایر افراد، بیشتر دچار مقاومت به هورمون انسولین می شوند.

مقاومت به انسولین چطور تشخیص داده می شود؟

تست مقاومت به انسولین پیچیده و کمی سخت است. بنابراین پزشک برای اینکه ببیند آیا دچار این بیماری هستید یا نه، تست های معمول مربوط به پیش دیابت را برای شما انجام می دهد تا مشخص شود که آیا قند خونتان بیش از حد معمول هست یا خیر. با آزمایش خون می توان وضعیت قند خون ناشتا را بررسی کرد و مقایسه قند خون شما در این وضعیت طی چند ماه گذشته نشان می دهد که آیا سلول های بدنتان نسبت به انسولین به عنوان یک هورمون پایین آورنده خون، مقاوم هستند یا خیر.

احتمال تبدیل مقامت به انسولین به دیابت

مقاومت به انسولین بدن را در شرایطی قرار می دهد که برای ساخت مقدار بیشتر هورمون، دچار تلاش مضاعف شود تا سطح قند خون را در حد و اندازه طبیعی نگه دارد. د رنتیجه به مرور سلول های سازنده انسولین در پانکراس از بین می روند و از کار می افتند و این مسئله فرد را به سمت ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع دو سوق می دهد. هرچند اگر مقاومت به انسولین زود تشخیص داده شود با کمی تغییر در سبک زندگی روزانه می توان از وقوع این اتفاق تا حد زیادی پیشگیری کرد.

اهمیت درست غذاخوردن در مبارزه با مقاومت به انسولین

همان طور که اشاره شد مقاومت به انسولین با اضافه وزن و چاقی رابطه مستقیم دارد و به شدت به نوع غعذایی که می خورید، وابسته است. بنابراین اگر به تازگی متوجه شدید که دچار این مشکل هستید، باید مصرف شیرینی، شکلات، قندهای تصفیه شده و چربی های حیوانی را کاهش دهید و در عوض میوه و سبزی و غلات تصفیه نشده و سبوس دار بیشتری مصرف کنید. این کار علاوه بر تنظیم قند خون به شما کمک می کند تا وزن کم کنید یا وزنتان را در محدوده سالم نجه دارید و چاق نشوید. همچنین این سبک غذاخوردن به مرور مقاومت سلولی به انسولین را نیز کم می کند.

یکی از رژیم های غذایی مشهوری که به مبتلایان به مقاومت با انسولین توصیه می شود، رژیم «دش» (DASH) است که معمولا برای مبتلایان به بیماری های قلبی و عروقی و پرفشاری خون توصیه می شود. کاهش دریافت سدیم و افزایش دریافت پتاسیم، منیزیم و کلسیم روزانه، پایه و اساس رژیم دش را تشکیل می دهد. همچنین مطالعات حاکی از تاثیر مستقیم کمبود ویتامین دی (D) بر سلول های بدن و کاهش واکنش های سلولی به انسولین است که به مرور قند خون را بالا می برد.

رفع مقاومت سلولی به انسولین با ورزش و فعالیت بدنی

ورزش و فعالیت بدنی فقط مقاومت سلول های بدن به انسولین را کاهش نمی دهد بلکه درست مثل رژیم غذایی سالم، روی وزن هم اثر می گذارد. یکی دیگر از فواید ورزش به خصوص روی سلول های ماهیچه ای این است که باعث می شود این سلول ها به شکل بهتر و موثرتری از قند و انسولین استفاده کنند. بنابراین اگر دچار این بیماری هستید باید روزی ۳۰ دقیقه در اغلب روزهای هفته ورزش کنید تا قلبتان سریع تر بزند و نفس کشیدن کمی برایتان سخت شود.

درمان مقاومت به انسولین نیاز به دارو دارد؟

تغییر سبک زندگی مهم ترین رویکرد درمانی برای رفع مقاومت به انسولین است. با این حال اگر احتمال ابتلا به دیابت برای شما مطرح باشد، لازم است مصرف دارو را نیز برای بهبود استفاده سلول ها از انسولین با نظر پزشک متخصص شروع کنید. در این حالت «متفورمین» (metformin) متداول ترین دارویی است که تجویز می شود تا هم احتمال ابتلا به دیابت را کاهش دهد و هم به کاشه وزن در افراد چاق کمک کند. یکی دیگر از فواید متفورمین نیز این است که ریسک ابتلای خانم هایی را که سابقه دیابت بارداری داشته اند، به نوع دوم این بیماری کاهش می دهد.

مقاومت به انسولین و سندرم متابولیک

مقاومت به انسولین یکی از عوامل مرتبط به سندرم متابولیک است. مبتلایان به این سندرم با داشتن سه علاماز مجموعه این علائم مشخص می شوند:

افزایش اندازه دور کمر، افزایش تری گلیسرید یا چربی خون، کاهش اچ.دی.ال خون، افزایش فشار خون و افزایش قند خون. کسانی که مبتلا به سندرم متابولیک هستند هم بیشتر از سایرین در معرض دیابت، بیماری های قلبی و عروقی و سکته هستند.

مقاومت به انسولین با چه بیماری هایی مرتبط است؟

افرادی که سلول های بدنشان نسبت به انسولین مقاوم شده نسبت به سایرین التهابات بیشتری را در بدنشان تجربه می کنند و بیشتر دچار بیماری های عروقی، کلیوی، کبدی، آرتریت روماتویید و سندرم تخمدان پلی کیستیک می شوند.

با غذا مقاومت سلولی به انسولین را بشکنید

۱- بلوبری

در سال 2010 محققان نشان دادند که مصرف بلوبری مقاومت به انسولین را در افراد چاقی که دچار این بیماری هستند کاهش می دهد و چون این میوه قند کم و فیبر بالایی دارد ضدچاقی هم محسوب می شود. همچنین استفاده از بلوبری به دلیل داشتن آنتی اکسیدان های ضدپیری، پوست شما را نیز جوان و درخشان می کند.

2- آووکادو

آووکادو سرشار از اسیدهای چرب غیراشباع است که روند آزاد شدن قند در خون را کند می کند، در نتیجه نیاز بدن به انسولین کم و از مقاومت سلولی به این هورمون کاسته می شود.

3- روغن زیتون

اسیدهای چرب غیراشباعی که در روغن زیتون وجود دارد، ترشح هورمون های ضداشتها از جمله «لپتین» (Leptin) را تحریک می کند و به طور اختصاصی مقاومت سلول های بدن نسبت به هورمون انسولین را از بین می برد.

در سال ۲۰۰۷ مقاله ای منتشر شد که نشان داد داشتن رژیم غذایی سرشار از اسید چرب غیراشباع در مقایسه با رژیم های مملو از کربوهیدرات یا برنامه غذایی که اسید چرب اشباع زیاید دارد، مانع از ایجاد چاقی شکمی شده و مقاومت به انسولین را از بین می برد.

۴- دارچین

تنها با مصرف نصف قاشق مرباخوری دارچین در طول روز می توانید میزان انسولین را در بدنتان تنظیم کنید. پژوهش های اخیر حاکی از آن است که دارچین روی سلول های کبدی و ماهیچه ای اثر می گذارد تا به شکل بهتر و موثرتری انسولین استفاده کنند. علاوه بر این مصرف این ادویه با تسریع روند کاهش وزن نیز رابطه دارد؛ بنابراین کافی است به مدت بیست روز، روزانه نصف قاشق مرباخوری دارچین بخورید تا قند خونتان 20 درصد پایین بیاید.

5- گیلاس

اگر چاق هستید و مقاومت به انسولین دارید، گیلاس را در فصل های گرم سال در برنامه غذایی روزانه تان قرار دهید. این میوه که به رغم طعم شبرینش، قند کمی دارد، سرشار از ترکیبات شیمیایی طبیعی به نام «آنتوسیانین» (anthocyanin) است که به پایین آمدن قند خون کمک می کنند.

تحقیقات نشان داده آنتوسیانین های موجود در گیلاس تولید و ترشح انسولین را تا ۵۰ درصد کاهش می دهد و به دلیل اثر آنتی اکسیدانی اش، ضدسرطان و بیماری های قلبی و عروقی نیز محسوب می شود.