راهکارهایی برای پاسخ دادن به سوالات کودکان
درحالي كه فرزندتان از مدرسه تعطيل شده، در ترافيك سنگين مسير خانه گير كردهايد و فكر ميكنيد براي ناهار چه چيزي تهيه كنيد ناگهان فرزند ۷سالهتان با صداي بلند ميپرسد: «مامان چرا آسمون آبيه؟»
اینها سوالاتی است که واقعا ذهن کودکان را مشغول می کند اما بزرگترها پاسخ روشنی برای آن ندارند. فرزند شما اینها را بهصورت موضوعات عادی روزمره نمیپذیرد و باید جواب روشنی دریافت کند که قانع شود. اگر شما هم از دست سوالات بیشمار و بی پاسخ کودکتان کلافهاید و نمیدانید چه پاسخی باید بدهید، پیشنهاد میکنم این مطلب را با دقت بخوانید.
مطالعات چه میگوید؟
محققان انگليسي با انجام مطالعاتي روي ۲هزار و ۵۰۰خانواده متوجه شدند بسياري از والدين امروزي نميتوانند پاسخ سوالات علمي و حتي تعداد زيادي از سوالات معمولي كودكان خود را بدهند. اين مطالعات همچنين نشان داد فقط يكسوم والدين بهدنبال يافتن پاسخ دقيق براي سوالات كودكانشان ميافتند و متاسفانه بقيه يا دروغ ميگويند يا با دادن يك جواب بيربط به همه چيز پايان ميدهند.
وقتي جواب را نميدانيم
با اينكه امروزه ندانستن جواب سوالات كودكان كاملا طبيعي است اما تقريبا ۵۰درصد از پدر و مادرها از گفتن كلمه «نميدانم» احساس خجالت ميكنند و حتي ممكن است احساس حماقت به آنها دست بدهد. اما بايد بدانيد زماني كه صحبت از دانش و علوم جديد ميشود، معمولا كودكان امروزي اطلاعات بسيار بيشتري نسبت به پدر و مادر خود دارند. امروزه اطلاعات كودكان بهقدري افزايش پيدا كرده كه ۲۶درصد والدين معتقدند سواد آنها از فرزندان دبستانيشان كمتر است و در خيلي از موارد مانند كامپيوتر و اينترنت در مقايسه با بچههايشان هيچ چيزي نميدانند.
پیشرفت تکنولوژی، جا ماندن والدین
پيشرفت تكنولوژي، استفاده از وسايل ارتباط جمعي مدرن مانند كامپيوتر، سيديهاي آموزشي و تغييرات زيادي كه در محتواي كتابهاي درسي بهوجود آمده باعث شده كودكان امروزي نسبت به والدين خود اطلاعات بهروزتري داشته باشند و در بسياري از مواقع سوالاتي فراتر از سواد پدر و مادر خود بپرسند. جالب اينجاست كه يكپنجم والدين در اين مواقع آرزو ميكنند كاش بيشتر درس ميخواندند يا مطالعه بيشتري ميداشتند تا هيچوقت در اين وضعيت قرار نميگرفتند.
جواب چه سوالاتي را نميدانيم
از مجموع سوالاتي كه معمولا كودكان ميپرسند و والدين از دادن يك پاسخ روشن به آنها عاجزند ميتوان به موارد زير اشاره كرد: «چرا آب دريا شور است؟ خدا كجاست؟ نوزادان چگونه متولد ميشوند يا بينهايت به چه معناست؟»
البته سوالات رياضي و علمي بيشتر از همه براي پدر و مادرها دردسر درست ميكنند بهطوري كه نزديك به ۵۸درصد از آنها نميتوانند سوال سادهاي مانند دليل آبي بودن رنگ آسمان را جواب بدهند. زماني كه از والدين پرسيده ميشود: «انرژي برق چگونه ساخته ميشود؟» بيش از ۶۷درصد از آنها دليل آن را نميدانند.
در برابر اين سوال: «نوزادان چگونه به دنيا ميآيند؟» نيز والدين سعي ميكنند با دادن پاسخهايي مانند خدا آن را پشت در ما گذاشته است يا ما آن را پيدا كردهايم كودك كنجكاو خود را قانع كنند.
سوالاتي درمورد خدا و سرنوشت انسانها بعد از مرگ هم ازجمله مواردي هستند كه بسياري از والدين را به دردسر مياندازد. براي مثال زماني كه يك كودك از پدر خود ميپرسد: «براي مادربزرگ بعد از مرگ چه اتفاقي ميافتد؟» نزديك به 40درصد از والدين اينگونه به فرزندشان جواب ميدهند: «او پيش خدا رفته.» يا «مادربزرگ اكنون در بهشت است.» يا «او تبديل به يك فرشته شده و هميشه در حال نگاه كردن به توست.»
ميتوانيم دروغ بگوييم؟
با اين كه در بسياري از مواقع والدين در جواب سوالات كودك خود دروغ ميگويند، اما سعي كنيد هيچگاه به اين شكل جواب كنجكاويهاي فرزندان خود را ندهيد. در سنين پايين كودكان همه چيز را به دقت به ذهن خود ميسپارند و جوابهاي غلط شما ممكن است تا مدتها در ياد آنها باقي بماند. از سوي ديگر بعد از اينكه آنها جواب درست را پيدا كردند ممكن است شما را دروغگو بدانند و حتي اعتمادشان را به شما براي هميشه از دست بدهند.
در بسياري از موارد اين سوالات به دليل كنجكاوي كودكان نيست، بلكه آنها بايد براي انجام تكاليف خود جواب آنها را پيدا كنند. در اين هنگام است كه ديگر پدر و مادرها نميتوانند با جوابهاي ساختگي كودك خود را دست به سر كنند زيرا او به زودي پاسخ حقيقي را پيدا خواهد كرد.
در برابر سوالات کودکان چه کنیم؟
كارشناسان معتقدند بهترين كار براي والدين اين است كه همراه با فرزندشان براي پيدا كردن پاسخ درست تلاش كنند. به اين ترتيب نه تنها ارتباط بين پدر و مادر و فرزندان بهتر ميشود بلكه اين كار حالتي مشابه با بازي پيدا ميكند و باعث تشويق بيشتر كودكان به يادگيري ميشود. اگر والدين به استفاده از كامپيوتر آشنايي داشته باشند، اينترنت ميتواند يكي از بهترين منابع براي رسيدن به پاسخ درست باشد؛ خواندن كتابهاي درسي بچهها هم كمك زيادي به كسب اطلاعات بيشتر در مورد كنجكاويهاي فرزندتان ميكند.
چرا كودك مرتب سوال ميكند؟
در يك مطالعه دانشمندان سعي كردند چگونگي واكنش نشان دادن كودكان را به نوع جوابي كه دريافت ميكنند بررسي كنند. آنها متوجه شدند زماني كه كودكان در برابر سوال خود توضيح مفصل دريافت ميكنند بسيار راضيتر از زماني هستند كه يك جواب كوتاه ميگيرند. اين نوع جوابها آنها را ترغيب ميكند تا سوالات بيشتري مطرح كرده و به خوبي خود را با موضوع درگير كنند.
اما زماني كه پاسخ آنها همراه با توضيح نباشد، آنها احساس رضايت نميكنند و به همين دليل باز هم سوال خود را مطرح ميكنند يا همان سوال را به شكل ديگري از والدين خود میپرسند.
دست از سرتان بر نمیدارد
اگر فكر ميكنید با دادن يك پاسخ سريع، فرزندتان دست از سر شما برميدارد، بدانيد كه سخت در اشتباهيد. كودكان بعد از دريافت پاسخ از شما در مورد آن فكر ميكنند و حتي آن را با دوستان هم سن و سال خود هم در ميان ميگذارند. بنابراين از اين كه كودك شما براي پرسيدن يك سوال تكراري به شما مراجعه كند، اصلا تعجب نكنيد.
هدف كودكان از سوال پرسيدن
هدف كودكان زير 5سال از پرسيدن سوال، فقط صحبتكردن در مورد موضوعات مختلف است. شايد او اصلا بهدنبال پيداكردن جواب واقعي سوالات خود نباشد و حتي سوال خود را درك نكند اما با اينكار او فرصت پيدا ميكند مهارتهاي گفتاري خود را تقويت كند.
كودكان بين 6 تا 9سال اغلب درمورد موضوعات جديد سوال ميكنند و بهدنبال يافتن جواب چراهاي بسياري هستند كه در ذهنشان شكل گرفته است. موضوعاتي كه در مدرسه مطرح ميشوند يا گفتوگوهاي والدين با يكديگر از جمله عواملي هستند كه حس كنجكاوي كودك را برميانگيزد. درباره كودكان بين 10 تا 15سال، بسياري از سوالات از رسانههاي گروهي مانند تلويزيون يا اينترنت سرچشمه ميگيرد.
تعداد زيادي از كودكان در اين سنين در حال گذراندن دوره بلوغ هستند و طبيعي است كه كنجكاويهاي آنها در اينباره به بالاترين حد ممكن برسد.
لقمه آماده به فرزندمان ندهیم
از طریق پرسش و پاسخ و حتی بعضی اوقات به عمل تبدیل کردن پرسش ها می توانیم میزان سوال کردن را تنظیم کنیم. زمانی که کودک از ما می پرسد یک گیاه چطور رشد می کند، می توانیم یک گیاه را نشان دهیم و از او بپرسیم به نظر تو گیاهان چطور رشد می کنند؟ یعنی سوال را با سوال جواب دهیم. اینطوری به آنها کمک می کنیم به جای پاسخ آماده، برای یافتن پاسخ تلاش کنند و تفکرشان فعال شود.
تعدادی از رايجترين سوالاتي كه كودكان از پدر و مادرشان ميپرسند:
1. چرا بعضي موقعها هنگام روز هم ماه در آسمان پيداست؟
2. آيا فضاييها وجود دارند؟
3. وزن زمين چقدر است؟
4. هواپيماها چگونه پرواز ميكنند؟
5. پرندهها يا زنبورها در زمستان كجا ميروند؟
6. رنگين كمان از چه چيزي درست شده است؟
7. چرا قسمتي از دنيا روز و قسمتي ديگر شب است؟
8. چرا پياز اشك ما را در ميآورد؟
9. چرا ما پلك ميزنيم؟
10. چرا آسمان آبي است؟
و اما پاسخها؛
۱. ماه بر اثر تابش نور خورشيد به سطح آن روشن ميشود و به همين دليل است كه ما ميتوانيم آن را در شب ببينيم اما گاهي اوقات بهدليل موقعيت خاصي كه ماه، خورشيد و زمين در فضا دارند، ماه نور خورشيد را هنگام روز هم به سمت ما بازميتاباند و ما ميتوانيم آن را روشنايي روز هم ببينيم.
۲. هيچكس نميداند!
۳.وزن كره زمين ۶,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰,۰۰۰ كيلوگرم است. (البته لازم نيست اين عدد را براي كودكتان توضيح بدهيد، همينكه اين تعداد صفر را ببيند خودش متوجه ميشود كه زميني كه ما روي آن زندگي ميكنيم بسيار سنگين است)
۴. در هواپيماها بالها به شكل خاصي طراحي شدند كه هوا را به زير خود هدايت كرده و باعث وارد آمدن نيرويي به سمت بالا به هواپيما شده و آن را به سمت آسمان ميبرد.
۵. در اين فصل زنبورها ديگر پرواز نميكنند و پرندهها هم در دستههاي پرجمعيت به قسمتهاي گرمتر زمين مهاجرت ميكنند.
۶. نور خورشيد بعد از برخورد با قطرات آب معلق در هوا به رنگهاي گوناگون تجزيه ميشود و در اين هنگام است كه شما رنگينكمان را ميبينيد. دقيقا به همين دليل است كه معمولا رنگينكمان بعد از بارش باران در آسمان ظاهر ميشود.
۷. به دليل آنكه زمين به شكل كروي است، نور خورشيد فقط ميتواند نيمي از آن را روشن كند. به همين دليل، هميشه قسمتي از زمين روشن است و قسمت ديگر در تاريكي شب به سر ميبرد.
۸. در پياز يك ماده شيميايي وجود دارد كه پس از بريدهشدن آن، اين ماده به سرعت با هوا تركيب شده و پس از برخورد با سطح بيروني چشم آن را تحريك ميكند. اين تحريك همراه با سوزش است و منجر به خارج شدن اشك از داخل چشم ميشود.
۹. هر زمانيكه ما پلك ميزنيم، مخلوطي از روغنها و ترشحات مخاطي بر سطح چشم پراكنده ميشود تا از خشكي آن جلوگيري شود. با اينكار همچنين ميتوان از ورود اجسام خارجي به داخل چشم و نورهاي آزاردهنده جلوگيري كرد.
۱۰. نور خورشيد از رنگهاي زيادي تشكيل شده اما زمانيكه به ذرات هوا برخورد ميكند، ما فقط رنگ آبي را ميبينيم.
ارسال نظر