تو دود می کنی، من دود می شوم!

هفته نامه سلامت - الهه رضاییان: این روزها متاسفانه در جامعه ما تعداد خانم های سیگاری رو به افزایش است. خانم نسرین یکی از همین دختران جوان است که سیگار می کشد ولی یادش نمی آید کی و چرا اولین سیگار را روشن کرده. او می گوید روزی ۵ نخ سیگار می کشیده تا اینکه متوجه شده باردار است و چون از مضرات سیگار بر نوزادش می ترسیده فورا با مراجعه به متخصص ترک دخانیات سعی کرده با استفاده از جایگزین های نیکوتین میزان ضرری که به جنینش می رسد را به حداقل برساند.

وی در حال حاضر ۴ ماهه باردار است و سونوگرافی نشان داده بارداری کاملا طبیعی و جنین سالم است. با دکتر هومن شریفی، معاون مرکز تحقیقات، پیشگیری و کنترل دخانیات دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در رابطه با استعمال دخانیات در این دوره از زندگی و مضراتی که می تواند داشته باشد، نحوه پیشگیری، اطلاع رسانی و درمان گفتگو کرده ایم.


آقای دکتر آیا آماری از میزان استعمال دخانیات در کشور مخصوصا میان خانم ها و در طول دوران بارداری وجود دارد؟

- مطابق آمار در کشور ما حدود ۱۰ درصد افراد دخانیات استعمال می کنند. این رقم میان آقایان حدود ۲۲ درصد و در خانم ها حدود ۲ درصد است. در شهرهای مختلف و حتی کلانشهرهایی مانند تهران، میزان مصرف دخانیات در مناطق مختلف، متفاوت است؛ مثلا در مناطق ۱ و ۲ تهران، شیوع استعمال دخانیات هم به صورت روزانه، هم تفریحی و حتی تجربی به نسبت سایر ناحیه ها بالاتر است. این مسئله زنگ خطری است که باید دلایل و راهکارهای آن بررسی شود اما آمار رسمی در مورد میزان استعمال دخانیات در خانم های باردار وجود ندارد.

مصرف سیگار یا قلیان در سن باروری و در دوران بارداری چه عارضه هایی می تواند داشته باشد؟

- مضرات مصرف دخانیات از هر نوع در دوران بارداری به ۳ گروه تقسیم می شود؛ دوره قبل از بارداری، طی بارداری و بعد از آن. استعمال دخانیات در دوره قبل از بارداری باعث تاخیر لقاح می شود. ثابت شده تاخیر لقاح در خانم های سیگاری در مقایسه با خانم های غیرسیگاری ۴۰ درصد بالاتر است. در صورتی که خانمی بتواند باردار شود، استعمال سیگار و قلیان حتی به میزان کم در دوران بارداری تا ۷۵ درصد احتمال بارداری خارج از رحمی را بالا می برد و احتمال سقط خود به خودی را ۲ برابر افزایش می دهد. در ختم بارداری نیز احتمال زایمان پیش از موعد در این گروه از خانم ها، ۲ برابر سایرین است. اگر خانم سیگاری بتواند زایمان کند، نوزادی با وزن تولد پایین خواهد داشت که میزان اکسیژن خونش بسیار کم است.

در دوران شیردهی چطور؟ مضرات سیگار می تواند به نوزاد منتقل شود؟

- متاسفانه خانم های سیگاری تازه مادر شده عادت های نامناسبی دارند؛ مثلا تمایل به شیردهی در این خانم ها ۸ برابر کمتر است و گمان می کنند با شیر ندادن جلوی انتقال مضرات دخانیات را به نوزادشان می گیرند اما حقیقت این است که نوزاد این خانم ها، سیگاری دست دوم محسوب می شود و سیگار مادر تاثیر مخربی بر سلامت نوزاد خواهد داشت.

با این حساب، خانم های سیگاری باید هر چه سریع تر سیگار را ترک کنند.

- بله اما متاسفانه تنها ۲۵ درصد خانم ها به دلیل بارداری سیگار را ترک می کنند و خیلی خوب است که چنین خانم های باانگیزهای معرفی شوند. خانمی که به خاطر عشق به فرزندش حاضر است تلاش کند.

مصرف چه میزان سیگار در طول بارداری می تواند کم خطر باشد؟

- از نظر علمی ثابت شده هیچ میزان مصرف دخانیات بی ضرر نیست. تا سال ۱۹۸۰ ارزیابی ها گمان می کردند تا تعداد مشخصی (۵- صفر نخ) مصرف سیگار در بارداری ضرر ندارد اما حدود ۳۰ سال است این فرضیه رد شده و امروزه استعمال دخانیات در هیچ حدی سالم گزارش نشده است.

ترک سیگار بلافاصله پس از شروع بارداری اثربخش نیست؟

- نه، اگرچه ترک سیگار قبل از بارداری خوب است اما تمام آثار سوء را از بین نمی برد. شاید شنیدن این حرف واقعا دلسردکننده باشد اما قصد ما امید واهی دادن به افراد نیست. ترک سیگار به محض فهمیدن این موضوع که خانم باردار است، خوب است اما نمی تواند تمام خطرها را از جنین دور کند. بهتر است خانم هایی که قصد بچه دار شدن دارند اصلا به سمت استعمال دخانیات نروند و اگر خانمی سیگار می کشد حتما فورا آن را ترک کند تا خطری متوجه جنینش نباشد.

با این وضع، حتی خانمی که سال ها قبل از بارداری هم سیگاری بوده شاید دچار عوارض ناشی از آن در دوران بارداری شود!

- بله، به همین دلیل اولین توصیه مصرف نکردن سیگار و قلیان است. در صورتی که خانمی سیگار می کشد، دومین توصیه درمان هر چه سریع تر و ترک آن است و اگر این کار را نکرد حداقل با اطلاع از بارداری استعمال دخانیات را کنار بگذارد و در دوره شیردهی نیز سیگار نکشد.


چند ساعت پس از ترک سیگار

* حداقل ۸ ساعت طول می کشد تا میزان مونو اکسید کربن در خون کاهش یابد و میزان آن به حد طبیعی مونو اکسید کربن در خون یک فرد طبیعی در محیط برسد.

* ۷۲ ساعت تا ۹ ساعت طول می کشد تا تنفس رک فرد سیگاری راحت تر شود.

* بین ۲۰ دقیقه تا ۳ ماه طول می کشد تا فشار خونی که در اثر استعمال دخانیات بالا رفته به حد خود در قبل از آغاز استعمال دخانیات برسد.

* ۲۴ ساعت طول می کشد تا نیکوتین از خون خارج شود.

* ۱۰-۵ ساعت طول می کشد تا وضعیت قلبی - عروقی فرد همانند یک فرد غیرسیگاری شود و ۵ سال بعد از ترک سیگار، خطر سکته قلبی در فرد مثل یک فرد غیرسیگاری می شود.

* ۱۵-۱۰ سال طول می کشد که احتمال ابتلا به سرطان های مختلف از فرد دور شود.

بهترین روش ترک سیگار در بارداری

بهترین روش ترک سیگار در دوران بارداری استفاده از جلسه های مشاوره و روان درمانی است. در صورتی که میزان وابستگی خانمی به دخانیات بالا باشد و نتواند تنها با مشاوره سیگار را ترک کند، بهترین روش موثر استفاده از برچسب های نیکوتینی است این برچسب ها معمولا روی بازی چسبانده می شوند و با توجه به میزان وابستگی فرد به سیگار، نیکوتین وارد بدنش می کنند. مخی توان برچسب نیکوتین را به صورت آزاد از داروخانه ها تهیه کرد.

سایر محصولات جایگزین نیکوتین مثل آدامس یا پاستیل نیز کارکرد مشابهی دارند. دقت کنید مصرف هرگونه داروی ترک سیگار در دوران بارداری ممنوع است.

طب سوزنی روش دیگری است که مدتی است تاثیر آن در ترک سیگار به اثبات رسیده است. در این روش درمانگر انرژی حیاتی که در بدن جریان دارد را مجددا به حد متعادل می رساند، در نتیجه میل به سیگار در فرد کاهش می یابد. در طول جلسه های ترک سیگار، درمانگر برای احساسات مختلف فرد درمان ویژه ای در نقطه ای از بدن انجام می دهد. به عنوان مثال وقتی فرد استرس دارد یا احساس خماری می کند، درمان های متفاوتی روی سرانگشتان، گوش و بینی انجام می شود.