چرا دچار وزوز گوش می شویم؟

هفته نامه سلامت - پرنیان پناهی: آمارها نشان می دهد از هر ۵ نفر ۱ نفر یا به عبارت ساده تر ۲۰ درصد از افراد جامعه دچار وزوز گوش هستند. این آمار بعد از میانسالی به ۴۰ درصد و حتی بیشتر افزایش می یابد. وزوز گوش یک اختلال شایع و در عین حال آزاردهنده برای بیماران است. دکتر بابک ساعدی، متخصص گوش و حلق و بینی، فلوشیپ جراحی صورت و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، درباره وزوز گوش و راه های درمان آن بیشتر توضیح می دهد.


آسیب به کدام بخش از گوش باعث ایجاد صدای وزوز برای بیماران می شود؟

صداهای غیرعادی داخل گوش که باعث آزار بیمار می شوند، معمولا مربوط به خود گوش نیستند. برای مفهوم تر شدن این موضوع مثلثی را در نظر بگیرند که هز جزء این بیماری یکی از اضلاع مثلث را تشکیل می دهد. ضلع اول یا همان بیماری های داخل گوش است که کاهش شنوایی در این ضلع قرار می گیرد. ضلع دوم شرایط اجتماعی و محیطی بیمار است. مثل فردی که در محیطی پرسروصدا قرار می گیرد.

قرار گرفتن هر انسانی در محیط غیرعادی استرس زاست. استرس و اضطراب هم می تواند باعث وجود صداهایی در گوش شود و ضلع سوم صداهای گوش ناشی از بیماری های روان هستند که بر اثر آن بیمار دچار توهم می شود و صداهای عجیب و غریب یا صدای افراد خیالی را می شنود. البته این موضوع مورد بحث ما نیست چون ریشه های روان شناختی دارد. مبحث ما مربوط به صداهایی است که ریشه در خود گوش دارند.

صداهای مربوط به گوش چند نوع هستند؟

وقتی بیمار با شکایت صداهای زنگ دار و ضربان دار در گوش به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه می کند ابتدا باید مشکلات محیطی و اختلالات روان شناختی بررسی و کنار گذاشته شود. بعد از آن اگر متوجه شدیم که صداها مربوط به گوش است، نوع صدا، احساس کلیک و زنگ دار و ضربان دار بودن آنها باید از هم تفکیک شوند چون هر کدام از آنها درمان جداگانه ای دارند.

این صداها چه تفاوتی با هم دارند؟

بخشی از صدای داخل گوش احساس کلیک است. این صدا در اثر مشکلات مفصل فکی ایجاد می شود که به بحث های تخصصی جداگانه ای نیاز دارد. صدای دیگر از نوع ضرباندار است. صدای ضربان داخل گوش به ۲ علت ایجاد می شود؛ علت اول بیماری هایی مانند مشکلات عروقی- قلبی و علت دوم مربوط به مشکلات خود گوش مانند تومورهای عروقی داخل گوش است. ضربان داخل گوش معمولا یک مشکل جدی است و به درمان های تخصصی نیاز دارد.

صدای بعدی داخل گوش و همان شکایت اصلی بیماران، وزوز گوش است. وزوز گوش به تنهایی بیماری نیست و می تواند علامتی از یک بیماری باشد. صدای وزوز گوش معمولا در اثر تغییراتی به وجود می آید که در بخش داخلی گوش ایجاد می شود و ناشی از ضعف عصب شنوایی است.

اغلب صداهای داخل گوش معمولا با افزایش سن بیشتر می شوند. پیرگوشی شایع ترین بیماری گوش است که بر اثر آن فرد صداهای غیرعادی در گوش می شنود. اگر موم گوش باعث انسداد مجرا شده باشد، می تواند تغییراتی را در دریافت صداهای اطراف که وارد گوش می شوند، ایجاد کند. موم باعث می شود صداهای وارد شده حالت اکو پیدا کنند و صدای غریبه ای در گوش بیمار ایجاد شود. بعضی از داروها، قرار گرفتن بیمار در معرض صداهای بلند ناگهانی مانند صدای انفجار، بیمار منیر و... نیز باعث ایجاد صداهای غیرعادی در گوش می شوند.


صداهایی که ریشه روان شناختی دارند، وجود بیرونی ندارند؟

نه، مهم ترین بیماری روانشناختی که در آن فرد دچار توهم می شود و ممکن است صداهای عجیب و غریبی بشنود، اسکیزوفرنی است. این بیماران تصوری خیالی توام با هذیان و توهم دارند. البته توهم و هذیان یکی از علائم بیماری است. گوشه گیری، تناقض در کلام و آشفتگی ذهنی هم در بیمار دیده می شود.

صداهای توهمی گاهی دستوردهنده هستند و بیمار از آنها اطاعت می کند. همین اطاعت، شاید منجر شود بیمار خطا کند گاهی هم بیمار صدای چند نفر را می شنود، صدایی که اصلا وجود خارجی ندارد و اطرافیان بیمار از آن ابراز بی اطلاعی می کنند. البته توهم، فقط شنیدن صوت نیست. بعضی از بیماران توهم دیداری، لمسی، بویایی و چشایی هم دارند.

این بیماری معمولا از دوران نوجوانی و ابتدای جوانی آغاز می شود و به شدت کیفیت زندگی بیماران را کاهش می دهد چون تحصیل و کار را رها می کنند و تنش های زیادی در روابط بین فردی و اجتماعی شان ایجاد می شود. بیماران به درمان دارویی نیاز دارند و درمان باید سریع تر شروع شود. گاهی صداها و علائم بیماری آنقدر آزاردهنده اند که منجر به خودکشی فرد می شوند. بیمار زندگی خانواده را نیز تحت تاثیر قرار می دهد بنابراین نزدیکان بیمار هم باید نحوه درست رفتار با این افراد را بدانند.

از گوش پاک کن بپرهیزید!

کامبیز دیرباز که در پشت صحنه فیلمبرداری «پشت بام تهران» دچار پارگی پرده گوش شده، با انتشار این تصویر در صفحه اینستاگرامش نوشت: «امروز سر صحنه فیلمبرداری پشت بام تهران، متاسفانه به وسیله یک فروند گوش پاک کن پرده گوش چپم پاره شد. ضمن تشکر از پرسنل و پزشکان بیمارستان امیر اعلم ازتون خواهش می کنم به هیچ عنوان از این وسیله خطرناک استفاده نکنید. دعای شما خوبان قطعا حال گوش من رو زودتر خوب خواهد کرد.»

در طول این سال ها بارها به همراهانش هشدار داده که آنچه از آن با عنوان گوش پاک کن یاد می شود، صرفا ابزاری برای نظافت لاله گوش، بین انگشتان پا، استعمال دارو در نواحی باز و تمیز کردن آراش دور چشم است؛ نه وسیله ای برای نظافت داخل کانال گوش.

درمان وزوز گوش چیست؟

لطفا درباره درمان صداهای داخل گوش توضیح دهید.

به طور کلی، برای درمان ابتدا باید علت صدای داخل گوش مشخص شود. بیمارانی که صدای داخل گوش دارند وقتی به پزشک مراجعه می کنند باید پزشک را از مشکلات روانی مانند اضطراب و استرس یا شرایط و عادت های نادرست در زندگی مانند گوش دادن به صدای بلند موسیقی و استفاده از هدفون یا کار کردن در مکان های بسیار شلوغ و پرسروصدا مطلع کنند. دادن این اطلاعات به پزشک کمک می کند تا زودتر علت صدای داخل گوش را پیدا کند. درمان صداهایی مانند احساس کلیک در گوش که ناشی از مشکلات مفصل گیجگاهی فکی است و درمان صداهای گوش که ناشی از بیماری های قلبی- عروقی است، وابسته به برطرف کردن بیماری زمینه ای است.

بخش بعدی درمان مربوط به از بین بردن عوامل خارجی در گوش مانند وجود جرم است. با در آوردن جرم کاملا می توان صدا وزوز یا صدای غیرعادی گوش را برطرف کرد و حتی شنوایی بیمار را به حالت قبلی و طبیعی برگرداند. بیمارانی که دچار وزوز گوش هستند معمولا این احساس را شب ها و زمان خواب دارند.

یعنی زمانی که محیط کاملا ساکت است. برای از بین بردن این صدا سمعک های صوتی ای ساخته شده که صداهای بسیار آرامی مانند باران و موسیقی بسیار ملایم از آن پخش می شود. این صدا باعث می شود صدای زمینه ای داخل گوش کاهش یابد و فرد راحت تر بخوابد. داروهای ضدافسردگی هم می توانند فعالیت سیستم اعصاب مرکزی را کمتر کنند و صدا کاهش یابد.


منظور از کاهش صدا چیست یعنی صدا کامل حذف نمی شود؟

همه بیمارانی که صدایی در گوششان ایجاد می شود (غیر از صداهای ناشی از جرم گوش) باید بدانند این بیماری درمان دارویی قطعی ندارد. عمده درمان ها روی کاهش صدا تمرکز دارند نه قطع صدا. معمولا بیماران وقتی با چنین مشکلی مواجه می شوند و کاملا درمان نمی شوند، مدام پزشک خود را عوض می کنند. این کار بی فایده است. درمان باید در جهتی باشد که قدرت تطابق بیمار با شرایط جدید بهتر شود.

توصیه آخر؟

تغییر رژیم غذایی نیز در کاهش صدای داخل گوش موثر است. بیماران باید میزان کافئین مصرفی روزانه خود را کاهش دهند. سیگار و الکل باعث تشدید صدا می شوند. ترک این ۲ ماده توصیه اصلی برای کاهش صدای داخل گوش است. استفاده از سمعک های صوتی در طول روز نیز توصیه می شود.