۷ نکته درباره بازی های کودکان نابینا

هفته نامه سلامت - دکتر میترا حکیم شوشتری*: بسیاری از والدین وقتی می بینند کودکشان معلولیت خاصی دارد آنقدر مستاصل می شوند که فراموش می کنند او یک کودک است و هر روز دارد رشد می کند بی آنکه به حقوق او توجه شود. مهم ترین حق او داشتن اسباب بازی و بازی کردن درست مانند همسالان کاملا سالم خود است.

اتفاقا اسباب بازی های ویژه کودکان نابینا فقط وسایلی برای بازی و سرگرمی کودک نیستند بلکه باید مثل یک وسیله آموزشی- پرورشی نکته های تازه ای را به کودکان نابینا بیاموزند. با وجود اینکه تفاوت هایی بین کودکان سالم و کم توان یا ناتوان ذهنی- جسمی وجود دارد اما این تفاوت ها دلیلی برای بی توجهی ما به انتخاب اسباب بازی برای کودکان ناتوان نیست.


۱- توجه به دیگر حواس و کمک به تقویت آنها ضرورت دارد. صدادار و متحرک بودن اسباب بازی ها باعث برقراری ارتباط بیشتر و بهتر کودک نابینا با اسباب بازی می شود. در حقیقت، کودک نابینا از روی صدا، حرکت و خصوصیت هایی مثل این می تواند شکل اسباب بازی را در ذهنش مجسم کند. بعد از آن با مطابقت دادن خصوصیات اسباب بازی با همان شیء در دنیای واقعی با خصوصیت های اشیای واقعی آشنا می شود مثل بازی با ماشین های اسباب بازی و مقایسه آن با ماشین (خودرو) واقعی، پیشرفت کودک در این زمینه به مهارت شما در برقراری رابطه با او بستگی دارد.

۲- برای بچه های کم بینا حتی می توانید به شادبودن و پررنگ بودن اسباب بازی ها هم توجه کنید چرا که ابتدا کودک کم بینا وسایل بازی را می بیند و بعد با رنگ ها آشنا می شود. توپ های رنگی، سازه های رنگی (همان لوگو)، عروسک هایی با لباس شاد و تند و به طور کلی هر اسباب بازی رنگارنگ و شادی برای کودکان کم بینا مناسب است.

۳- زمان تهیه اسباب بازی دنبال وسایل عجیب و غریب و خاص نباشید. درست مانند بچه های عادی هر اسباب بازی ای که باعث شناخت بیشتر کودک با محیط اطراف شود، انتخاب خوبی است. حتی وسایل خانه و آشپزخانه، آبکش، قابلمه و قاشق که می توانید با در اختیار گذاشتن آنها، او را در نقش آشپز یا... جای دهید.

۴- اسباب بازی با شکل خاص یا دارای سطح برجسته: اسباب بازی هایی که مثل توپ بسکتبال سطح ناصافی دارند یا مثل صفحه شماره گیر تلفن، برجستگی و فرورفتگی دارند یا مثل صفحه شماره گیر تلفن، برجستگی و فررفتگی دارند. اسباب بازی هایی مثل خمیربازی که انعطاف پذیر هستند هم مناسب اند.

به طور کلی وسایل بازی کودکان نابینا باید طوری باشد که کودک با دست کشیدن روی آنها با مفهوم هایی مثل حجم، شکل، اندازه، جنس و... اشیاء آشنا شود. این اسباب بازی ها خلاقیت کودک را هم فعال می کنند. می توانید ابتدا خودتان دست های او را هدایت کنید ابعاد مختلف اجسام را لمس کند و به او توضیح دهید دست روی دست شما بگذارد تا کم کم راه بیفتد و مستقل عمل کند. مهم ترین نکته این است که شما مشکل کودک را بپذیرید و سعی کنید به او یاری رسانید تا مهارت خود را بالا ببرد.

۵- توپ، به خصوص اگر صدادار و موزیکال باشد، مناسب ترین اسباب بازی برای کودکان نابیناست و برخلاف اینکه تصور می شود کودک باید تحرک کمتری داشته باشد، اسباب بازی های این کودکان باید آنها را به راه رفتن، ورزش و استفاده از قسمت های مختلف بدن وادار کند. شما باید محیطی امن و فضایی ایجاد کنید که کودک با مانع برخورد نکند و توپ بازی با او را آغاز کنید. گوشه گیری یکی از مشکلات رفتاری کودکان نابیناست که باید با انتخاب اسباب بازی های پرتحرک حل شود.
6- بازی های گروهی را فراموش نکنید زیر این بازی ها کودک نابینا را وارد اجتماع می کند و او دچار افسردگی و احساس تنهایی نمی شود.

7- انتخاب اسباب بازی برای کودکان، نیازمند وقت، هزینه و دقت است، اما انتخاب اسباب بازی برای کودکان نابینا و کم بینا و درگیر با هرگونه معلولیت دیگر، به ویژه به دقت بیشتر و صرف وقت اختصاصی بیشتر نیاز دارد. با انتخاب بازی و اسباب بازی مناسب، می توان بخش مهمی از نیازهای آموزشی و پرورشی کودکان معلول را برآورده کرد.

*فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان ، عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران