دردسرهای سر!

همشهری ۶و۷: سردرد،‌ درد نادری نیست كه تا به حال سراغ كسی نیامده باشد. علاوه بر این گاهی دردهایی ناگهان سر را درگیر كرده و امان‌مان را می‌برند...

سردرد،‌ درد نادری نیست كه تا به حال سراغ كسی نیامده باشد. علاوه بر این گاهی دردهایی ناگهان سر را درگیر كرده و امان‌مان را می‌برند. ریشه این دردها در بدن افراد مختلف متفاوت بوده و حتی بسته به پیشینه و ساختار بدن فرد، انواع آن هم متفاوت است.

برای شناخت علت سردردهایی كه زمینه آنها عاملی به غیر از خستگی روزمره است،‌ حتما باید به متخصص مراجعه كنید اما اگر این دردها در بدن‌تان شایع نیست بهتر است اطلاعی از انواع آن داشته باشید تا در مواجهه با سردردهای احتمالی بهترین درمان را انجام دهید. سردردها به دودسته اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند که در ادامه در مورد هر کدام بیشتر توضیح می‌دهیم.

سردردهای اولیه

این سردردها می‌توانند تنها یک علامت باشند و می‌توان آن‌ها را از شایع ترین دردها در ناحیه سر دانست که به مواردی مانند سردرهای میگرنی، تنشی و سردرد خوشه‌ای تقسیم می‌شوند. سردردهای اولیه معمولا زمینه ارثی دارند.

این بیماری در مغز افراد مبتلا به سردرد تغییر شیمیایی و ساختاری به وجود می‌آورد که مراکزی را به عنوان مراکز سردرد در این افراد ایجاد كرده و هر از گاهی باعث سردرد می‌شوند. سردرد در این افراد معمولا مهم‌ترین علامت است.

سردردهای ثانویه

ساختمان‌هایی که در سر و صورت ما وجود دارند مناطقی را تشکیل می‌دهند که حساس به درد هستند. این مناطق سینوس‌های اطراف بینی، فک، پرده‌های مغز و کل جمجمه و بخشی از مغز را تشکیل می‌دهند.

بنابراین اگر به طور ثانویه اتفاقی در داخل جمجمه، صورت و داخل مغز رخ دهد، این ساختمان‌ها با تغییر، کشش و جا‌به‌جایی گیرنده‌های درد، سردردهای ثانویه ایجاد می‌كنند. این سردردها به معنی اختلال نبوده و فقط یك نشانه هستند. پس همیشه سعی کنید همه سردردها را جدی بگیرید و به پزشک متخصص مراجعه کنید، به‌ویژه سردردهایی که این مشخصات را داشته باشند.

- سردردهایی که پیشرونده هستند. برای مثال سردرد از یک یا دو ماه پیش شروع شده و به جای اینکه دوره‌ای باشد و بهتر شود بد و بدتر می‌شود.

- الگوی سردرد شما عوض شده باشد. اگر تعداد، شدت و مدت سردرد تغییر کرده و لازم است از مسکن‌هایی که قبلا استفاده می‌کرده‌اید بیشتر استفاده كرده یا انواع قوی‌تر را جایگزین كنید.

- سردردهایی که بعد از ضربه به وجود می‌آید.


برای مثال بعد از تصادف، ضربه به سر، زمین خوردن یا آسیب دیدن دچار سردرد پیشرونده شوید. این سردردها،‌ دردهایی هستند که خطرناك بوده و حتما باید بررسی شده و درصورت نیاز تحت درمان قرار گیرند.

- سردرد در افراد مسنی که به مرور به وجود آمده است. در این سردردها حتما به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید و این سردردها را جدی بگیرید. سردرد در افراد مسن ممکن است نشانه التهاب روماتیسمی رگ‌های مغز باشد.

سردرد در این افراد خیلی شدید نیست ولی مانع خواب شده و معمولا دائمی است. این دردها عموما در سن‌ بالاتر از ۵۰ یا ۶۰ سالگی دیده می‌شود. در ۵۰ درصد موارد، به دلیل عدم درمان و فشار به رگ‌های چشم، فرد در معرض خطر نابینایی قرار می‌گیرد.

میگرن

میگرن سردرد شدید، ضربان‌دار و گذرایی است که گاهی در یک قسمت سر پدید آمده و اغلب در خانم‌ها دیده می‌شود و بیشتر در ۲۰تا ۳۵سالگی بروز می‌كند. این بیماری اغلب ارثی است.

میگرن ممکن است با علامت یا بدون هیچ علامتی بروز كند. در موارد علامت‌دار می‌توان به سردرد ضربان‌دار، حساسیت به نور و صدا یا بو، تهوع، استفراغ، اسهال، معده درد و دل‌پیچه، کاهش اشتها، احساس سرما یا گرمای شدید، رنگ‌پریدگی، خستگی، سرگیجه، تاری دید و در مواردی ‌تب اشاره کرد. این علامت‌ها ممکن است به تنهایی یا ترکیبی در فرد بروز کند.

از شایع ترین دلایل سردردهای میگرنی می‌توان به وراثت، استرس‌های عاطفی، ورود بعضی از مواد شیمیایی و مواد نگهدارنده موجود در مواد غذایی كه به بدن وارد می‌شوند، ناسازگاری بدن با بعضی از مواد غذایی، خوراکی‌ها و نوشیدنی‌های خاص مانند پنیرهای مانده و قدیمی، غذاهای فرآوری شده، غذاهای شور و مواد افزودنی به خوراکی‌هایی مانند پپرونی و هات داگ و گوشت‌های دودی اشاره كرد.

مصرف بیش از حد کافئین یا قطع ناگهانی مصرف آن، تغییر در الگوی خواب، عوامل جسمی، تغییرات محیطی، داروهای خاص از جمله قرص‌های ضد بارداری و باز کننده رگ‌ها، تغییرات هورمونی در خانم‌ها و دوره‌ عادت ماهانه از دیگر عوامل ایجاد میگرن هستند.

هر فردی که به میگرن دچار است با تغییر در سبک زندگی می‌تواند تعداد دفعات حملات میگرنی و شدت آنها را کم کند.

از جمله تغییراتی که فرد باید در الگوی زندگی خود به منظور کاهش حملات میگرنی ایجاد کند، اجتناب از محرک‌های سردرد میگرنی مانند بعضی از خوراکی‌ها یا عطرهای خاص، حفظ الگوی منظمی برای خواب و خوراک، کنترل استرس، ورزش منظم، کاهش وزن و جلوگیری از ابتلا به اضافه وزن شدید، کاهش مصرف داروهای هورمونی و ضد بارداری اشاره كرد.

سردرد در زنان باردار

یکی دیگر از سردردهای بسیار شایع، در زنان باردار است. زنانی که میگرن دارند و باردار می‌شوند، معمولا سردردشان بهتر می‌شود ولی گاهی هم ادامه پیدا می‌كند. در دوران بارداری به علت تغییرات هورمونی و آزاد شدن بعضی از هورمون‌ها، ممکن است خانم‌های باردار دچار سردرد شوند.

علت آن گرفتگی وریدهای مغز است. هنوز کاملا مشخص نیست به چه علت در بعضی مواقع در خانم‌های باردار این وریدهای مغزی دچار گرفتگی می‌شوند. به این گرفتگی اصطلاحا تورومبوز وریدهای مغزی می‌گویند.

اما یکی از علائم این عارضه سردرد است. این مساله علاوه بر تهوع و استفراغ صبحگاهی، تاری دید به علت ورم ته چشم را همراه دارد.

علاوه براینكه سردرد ممکن است شخص را از خواب بیدار کند. بنابراین اگر زنان باردار دچار سردردهای شدیدی شدند و این سردردها با تاری دید، تهوع و استفراغ صبحگاهی همراه بود، حتما باید به پزشک مراجعه کنند.

تومورهای مغزی

بیشتر مردم وقتی دچار سردرد می‌شوند، اولین تصورشان تومور مغزی است اما این تصور اشتباه است. شایع‌ترین نشانه تومورهای مغزی سردرد است و ۸۵ درصد بیماران تومورهای مغزی سردرد دارند، اما هر سردردی نشانه تومور نیست.

سردردهای پیشرونده چه از نظر تعداد دفعات بروز و چه از نظر شدت می‌توانند نشانه باشند. علاوه براین فردی که تا کنون تشنج نداشته و به صورت خاص در دوره میانسالی یا کهنسالی دچار این مساله می‌‌شود، باید به متخصص مراجعه كند.

اگر فردی تشنج داشته اما در حال حاضر تشنج او به دفعات تكرار شده و خارج از کنترل شده و به داروهای متعارف تشنج پاسخ نمی‌دهد، باید بلافاصله به متخصص مراجعه كند.

سردردهای کودکان

کودکان هم از سردرد در امان نیستند و دچار سردرد می‌شوند. شایع‌ترین سردرد در کودکان میگرن و بعد از آن سردردهای هیجانی و اضطرابی است. گاهی ممکن است از سن زیر دو سال هم این سردردها شروع شود.

کودکی که بی‌قراری كرده و هنگام خواب به سرش دست زده و دائما گریه می‌کند، شاید دچار سردرد است. گاهی هم ممكن است بی‌خوابی دلیل سردرد باشد. در بیشتر مواقع پدر و مادرها فکر می‌کنند که سردرد بچه‌ها مهم نیست و به آن توجه کافی ندارند.

بعضی‌ها هم سردرد بچه‌ها را به مشکلات چشمی ارتباط می‌دهند و تصور می‌كنند ضعف بینایی باعث سردرد بوده و به چشم پزشك مراجعه می‌كنند. اما معمولا مشکلات چشمی باعث ایجاد سردرد نمی‌شود.

بنابراین درست است که کودک باید توسط چشم پزشک معاینه شود اما باید به دنبال علت سردرد او به صورت ریشه‌ای باشید. به این نكته‌ها دقت كنید.

اگر کودکی از سردرهای هیجانی یا اضطرابی رنج می‌برد، باید سعی کنیم محیط خانوادگی سالم و‌ دور از اضطراب برای کودک فراهم کنیم و اگر بین پدر و مادر مشکل یا اختلافی وجود دارد، مسائل را نزد كودكان مطرح نكنیم.

محیط زندگی كودك باید آرام باشد. محیط مدرسه را نیز بررسی كنید تا مشكلی او را آزار ندهد. تنش و اضطراب كودك در منزل یا مدرسه زمینه‌ساز سردرد اوست.

سردردهای ناشی از مصرف زیاد مسکن

نکته بسیار مهم در درمان سردرد، مصرف زیاد مسکن‌ها در ایجاد سردرد است. در مغز سیستمی برای کنترل درد وجود دارد که بعد از هر دردی که ایجاد می‌شود، برای مدتی آن را کنترل می‌کند.

برای مثال سردردهای میگرنی ۷۲ ساعت بیشتر طول نمی‌کشد و نهایتا مرکر کنترل درد در مغز آن را کنترل می‌کند. در کسانی که دچار میگرن یا سردردهای دیگر بدون علت اساسی می‌شوند، رفته رفته برای کنترل سردرد تمایل به مصرف مسکن پیدا می‌کنند.

مصرف مسکن‌ها اگر از حدی زیادتر شود، باعث تضعیف مرکز کنترل درد شده و در نتیجه این بیماران برای کنترل دردشان بیشتر و بیشتر نیاز به مسكن پیدا می‌‌كنند تا سیستم داخلی بدن که مسکن‌های قوی و خوبی ترشح می‌کند فعال شود.

در نتیجه حالتی در این بیماران ایجاد می‌شود که به آن اصطلاحا سردرد مزمن روزانه به علت مصرف زیاد مسکن گفته می‌شود. این مساله باعث تضعیف مرکز کنترل درد به دلیل مصرف زیاد مسکن می‌‌شود.

درنتیجه در درمان همه سردردها به‌وی‍ژه در درمان سردردهای میگرنی باید توجه داشت که مسکن‌ها اگرچه ممکن است درد واحدی را تسکین داده و برای مدت کوتاهی باعث بهبودی بیمار شوند اما در نهایت استعداد بیمار به سردرد را تشدید كرده و باعث می‌شوند که بیمار دائما به سردرد دچار شود. بنابراین برای درمان سردرد به متخصص مراجعه كنید.