چقدر می توانيد شخصيت كودك‌تان را تغییر دهید؟

مجله سیب سبز - نيلوفر جامه‌بزرگي: چطور با كودك‌تان حرف مي‌زنيد، به او نگاه مي‌كنيد و چند بار در روز نوازشش مي‌كنيد؟ روانشناسان مي‌گويند نه‌تنها جملاتي كه به كودك‌تان مي‌گوييد و مدرسه‌اي كه برايش انتخاب مي‌كنيد بلكه حتي شيوه نگاه كردن شما به فرزندتان، مي‌تواند به شخصيت او شكلي متفاوت دهد.دکتر محسن ايماني، دکترای علوم تربیتی مي‌گويد، شايد كودك شما برخي ويژگي‌ها را از پدر يا مادربزرگش به ارث برده و با آنها به دنيا آمده باشد اما نمي‌توانيد سهم خودتان را در شكل دادن به شخصيت او ناديده بگيريد. به گفته وی، در شكل‌گيري شخصيت كودكان ارث جايگاه خودش را دارد اما والدين هم مي‌توانند با رفتارهاي خود اين ويژگي را تقويت كرده يا برعكس آن را كمرنگ كنند.

بچه حرف‌شنو خوب است!

شايد داشتن فرزندي محتاط كه قبل از دست زدن به هر چيزی اول به چشمان مادرش نگاه كند يا بدون اجازه مادرش دست از پا خطا نكند، آرزوي بسياري از والدين باشد اما بد نيست بدانيد كودكي كه حتي براي آب خوردنش هم منتظر گرفتن تاييد از مادرش است، احتمالا در بزرگسالي با اختلال وسواس درگير مي‌شود. مادران مضطربي كه با كنترل كودك‌شان سعي مي‌كنند، استرس خودشان را كنترل كنند، كودكاني پر از ترس و اضطراب تربيت مي‌كنند. پس نگذاريد ترس‌هاي شما اين ويژگي را در فرزندتان تقويت كند.


ريسك نمي‌كند؟

دوست ندارد سرسره‌بازي كند و وقتي پارك مي‌رويد، كنار شما روي نيمكت مي‌نشيند؟ او را به‌خاطر اين محافظه‌كاري بيش از اندازه دست نيندازيد! به جاي رفتارهايي كه فاصله او را با ريسك‌پذيري‌هاي كوچك بيشتر مي‌كند، سعي كنيد همراهش باشيد، دستش را بگيريد و به او اطمينان دهيد كه هيچ اتفاقي برايش نمي‌افتد و حتي اگر لازم بود با او سر بخوريد. مي‌توانيد در ابتدا او را از نيمه سرسره رها كنيد و براي موفقيت‌هاي كوچكش تشويقش كنيد و بعد هم به او بگوييد اگر به تنهايي از سرسره سر بخورد مي‌تواند شكلاتي را از شما جايزه بگيرد.

اگر فرزندتان فقط از انجام برخي بازي‌ها يا قرار گرفتن در موقعيت‌هاي خاص هراس دارد، نگران نباشيد؛ با رفتاردرماني و تشويق او مي‌توانيد تا حدود زيادي اوضاع را بهتر كنيد. نگذاريد سختگيري شما كار را براي‌تان سخت‌تر كند و اجازه دهید با آرامش نفس بكشد، تجربيات جديد كسب كند و بفهمد دنيا آنقدرها هم ترسناك نيست؛ البته اگر احساس مي‌كنيد ترس‌هاي فرزندتان از كنترل شما و خودش خارج شده و قابل مهار کردن نيست، حتما با يك روانشناس در اين مورد مشورت كنيد.

از سروصدا فراري است؟

در جشن بچه‌ها، تنها كسي كه از صداي آواز فراري است و دوست ندارد دور كيك بچرخد، فرزند شماست؟ هرچه دستش را مي‌كشيد و با چشم و ابرو به او اشاره مي‌كنيد كه وسط ‌مهماني برود هم كارساز نيست؟ در این مواقع كودك‌تان اصرار دارد به خانه برويد.چون سر و صدا او را آزار مي‌دهد؟ نبايد فراموش كنيد بعضي از ترس‌ها ذاتي هستند و همان‌طور كه برخي از بچه‌ها از ارتفاع مي‌ترسند، بعضي از كودكان هم به‌طور ذاتي صداهاي بلند را دوست ندارند. كودكان كمتر از سه سال به‌طور معمول با ورود به مكان‌هاي پرسروصدا مي‌ترسند و كودكاني كه بيش از سه سال دارند، معمولا راحت‌تر با سروصدا و ‌مهماني كنار مي‌آيند. براي اينكه بچه‌ها از شلوغي فراري نشوند، فركانس صداها هم بايد در وضعيت مناسبي باشد.

گاهي بزرگ‌ترها هم در بعضي ‌مهماني‌ها از صدا آزار مي‌بينند اما نه ترسو هستند و نه مشكلات رواني دارند. تحمل آلودگي صوتي براي بزرگسالان هم دشوار است چه برسد به دختر يا پسربچه‌هاي خردسال‌. بعضي صداها نه‌تنها آرامش‌بخش نيستند بلكه با فركانسي نخراشيده سوهان روح هم مي‌شوند و طبيعي است كه اين صداهاي زمخت كودكان را هم مثل بزرگترها آزار مي‌دهد. پس اگر كودك چهار ساله شما از برخي صداها فاصله مي‌گيرد، توقع نداشته باشيد پا به پاي شما از ‌مهماني لذت ببرد و به او حق دهيد كه در برابر صداي بلند موسيقي تاب نياورد. اما اگر كودك‌تان به اندازه كافي بزرگ شده و هم‌سن و سال‌هايش به‌راحتي با صداها كنار مي‌آيند، مي‌توانید از محرك خوشايند و پاداش دادن براي ترغيب او استفاده كنيد.

در چنين شرايطي برای اینکه در ‌ميهماني بماند به او توجه بيشتري نشان دهید و حتي برايش جايزه‌اي هم در نظر بگيريد اما مجبورش نكنيد ساعت‌ها در فضايي كه برايش غيرقابل تحمل است بماند. مي‌توانيد به او بگوييد درصورت اذیت شدن به اتاق برود و در فضايي آرام‌تر بازي كند. تصور نكنيد اجبارهاي شما از كودك‌تان فرد آرام‌تر و منطقي‌تري مي‌سازد. تنها كاري كه شما مي‌توانيد بكنيد، همراهي با او و ترغيب كردنش به روبه‌رو شدن با موقعيت‌هاي ناخوشايند است اما نمي‌توانيد با اجبار و تهديد ترس‌ها و نگراني‌هاي فرزندتان را از بين ببريد چون با اين كار تنها مشكلات كودك‌تان را تشديد مي‌كنيد.

چشم سفيد است؟

كودكان چهار يا پنج ساله فرصت زيادي براي تجربه كردن كار خطرناك نداشته‌اند و كودكي كه در اين سنين از بالاي يخچال مي‌پرد تا به حال افتادن و درد پاهايش را تجربه نكرده است. با اين شيطنت‌ها نمي‌توان برچسب بي‌فكر بودن را به كودك‌ چسباند و تنها بايد در نقش والد مراقب اعمال او باشيد، از كارهاي خطرساز آگاهش كرده و بدون ترساندنش از ريسمان سياه و سفيد خطرها را به او گوشزد كنيد. مطمئن باشيد جيغ و فرياد شما هيچ پيامي به كودك‌تان نمي‌رساند. پس هنگام خطر با پيام‌هاي واضح به او هشدار دهيد تا متوجه خطر شود؛ البته مراقب باشيد به‌خاطر نگراني‌هاي بيش از اندازه‌تان سد راه كنجكاوي و پيشرفت او نشويد. کودک نياز دارد روابط و جهان اطرافش را درك كند و حتي در مسير اين يادگيري كمي خرابكاري كند.

لجبازي مي‌كند؟

در ‌مهماني هنگامي که سرتان حسابي شلوغ است و در حال چيدن سفره غذا هستيد، مدام پاهايش را در سفره دراز مي‌كند؟ هرچه چشم‌غره مي‌رويد انگار نه انگار فقط با چشماني گرد به شما زل مي‌زند و مي‌گويد: «دوست دارم» حاضر جوابي‌اش از يك‌طرف و نگاه سرزنشگر ديگران از طرفي ديگر شما را از كوره به در مي‌برد؟ در اين مواقع خونسردي خود را حفظ كنيد. ممكن است هدف كودك فقط جلب نظر شما باشد و البته گاهي هم لجبازي راهي براي تلافي رفتار‌هاي نادرست شماست. شايد فرزند شما از دست‌تان دلخور است يا از تنبيه نامناسب شما خشمگين است.

گذشته از اين هميشه هم حركات نادرست از روي قصد نيست. كودك شما هنوز درك درستي از رفتار درست يا نادرست ندارد و وقتي با فرياد به او مي‌گوييد: «نكن! سرم رفت!» دقيقا نمي‌فهمد كه سر شما چرا رفته است و اينكه خودش مقصر رفتن سر شماست يا نه. اگر شما با پيام‌هاي واضح و قابل فهم به كودك‌تان نگوييد چه كارهايي را نبايد انجام دهد، نبايد انتظار رسيدن به خواسته‌هاي‌تان را داشته باشيد.


به باباش رفته‌؟

كودك مدام از طريق مشاهده ياد مي‌گيرد. اگر خودتان لجبازي مي‌كنيد، فرزندتان هم از شما مي‌آموزد و اگر براي عصباني كردن همسرتان و تلافي كردن رفتار نامناسب او صداي تلويزيون را بلند مي‌كنيد، فرزندتان هم اين روش رفتاري را ياد مي‌گيرد.

پس قبل از هر كاري، سعي كنيد الگوي كاملي براي فرزندتان باشيد؛ البته گاهي هم آموزش نادرست فرزندي لجباز بار مي‌آورد. اگر هنگامي كه رفتار نادرستي را در جمع مرتكب مي‌شود به او لبخند بزنيد و با شوخي بگوييد «به باباش رفته» تا سعي كنيد رفتار نامناسبش را پوشش دهيد، اين پيام را به او مي‌دهيد كه رفتارش جالب بوده و به‌طور ناخودآگاه رفتارش را تقويت مي‌كنيد. گذشته از اين، هيچ‌وقت در مقابل کودک به خاله و دايي در مورد اينكه چگونه ظرف شكلات‌ها را پخش كرده يا ظرف‌هاي خانه را شكسته است چيزي نگوييد و اشتباهاتش را به عنوان شيرين‌كاري به ديگران معرفي نكنيد.

درست مي‌شود؟

براي متوقف كردن اشتباهات فرزندتان بايد از راه درست وارد شويد و بدانيد تنبيه و فرياد تنها كار را بدتر مي‌كند. كود‌ك‌ نترس شما حتي اگر در آغاز از تنبيه بدني‌تان بترسد، خيلي زود در برابر تهديد‌هاي‌تان نسبت به تنبيه كردن ديگر هيچ واكنشي نشان نمي‌دهد. بايد شيوه‌هاي تربيتي را بياموزيد تا بتوانيد تعاملي مناسب با فرزندتان داشته باشيد. راه چاره شما محروم‌سازي است. اگر حاضر نيست پاهايش را از سفره جمع كند، باید به او بگوييد اجازه نخواهد داشت با كاميون مورد علاقه‌اش بازي كند.

فراموش نكنيد اگر سر حرف‌تان نباشيد و با تسليم شدن در برابر گريه‌هايش به او اجازه دهيد تا با اسباب‌بازي مورد علاقه‌اش بازي كند، دفعه بعد او حرف شما را جدي نمي‌گيرد. ابتدا كمي فكر كنيد، اگر او را از چيزي محروم كنيد، احتمالا بايد گريه‌هايش را هم تحمل كنيد؛ البته صبر شما از او كودكي سر به راه مي‌سازد.