چرا دیابت سراغ‌ كودكان می‌رود؟

مجله سیب سبز - نیلوفر جامه‌بزرگی: كودك‌تان مدام دستشویی می‌رود و تشنه می‌شود؟ نمی‌دانید باید علائم را جدی گرفت یا صبر كرد تا خودش خوب شود. ته دل‌تان هم از مراجعه به پزشک و پیگیری بیماری‌اش می‌ترسید و دل‌تان می‌خواهد به شما بگویند هیچ خطری سلامتش را تهدید نمی‌كند. برچسب دیابتی خوردن كودك و تزریق‌های مداوم برای خیلی از والدین مانند كابوس است. به همین دلیل سراغ دكتر اسد‌الله رجب، رئیس انجمن دیابت ایران رفتیم تا بگوید چگونه باید با این بیماری كنار بیاییم و درمان مناسب برای فرزندمان را انتخاب كنیم.

دیابت نوع یك همان دیابتی است كه در گذشته به نام دیابت كودكان شناخته می‌شد. این دیابت به‌رغم اسمش ممكن است فرد ۸۰ساله را هم مبتلا كند، به همین دلیل دیگر دیابت كودكی نامگذاری نمی‌شود، اما شیوع بیشتر این نوع دیابت همچنان در سنین زیر ۳۰ سال، كودكان ۶ تا ۷ ساله و نوجوانانی كه در مرحله بلوغ قرار دارند، است.

انسولین‌های طبیعی كجا می‌روند؟

دیابت نوع یك بیشتر بین نوجوانان و كودكان شایع است؛ البته امروزه این مرزبندی سنی برای دیابت تغییر كرده و به علت شیوه نادرست تغذیه و زندگی ماشینی بسیاری از كودكان و نوجوانان به دیابت نوع دو هم مبتلا می‌شوند.


دیابت نوع یك كه بیشتر جنبه ژنتیكی دارد با محیط نامناسب در كودكان به وجود می‌آید به‌این صورت که سلول‌های بتا لوزالمعده كه مسئول تولید انسولین هستند یا نمی‌توانند انسولین تولید كنند یا آنقدر این تولید كم است كه بدن را با كمبود این هورمون مواجه می‌كنند. درواقع سلول‌های دفاعی بدن سلول‌های خودی را مورد حمله قرار می‌دهند و سلول مولد انسولین را نابود می‌كنند كه در این بین پزشكان با تزریق انسولین مورد نیاز، بدن را در حالت مناسب خود نگه می‌دارند.

چرا دیابت سراغ‌ كودكان می‌رود؟

دیابت نوع دو به علت تغذیه نامناسب، چاقی، فعالیت كم، استرس وكم‌خوابی، مصرف دخانیات، چربی بالا و خلاصه هرآنچه برای زندگی سالم مضر است و در زندگی مكانیكی نهادینه شده است به وجود می‌آید، اما در دیابت نوع دو نمی‌توان بسیاری از علائم بالا را به كودكان نسبت داد زیرا كودكان عموما سیگار نمی‌كشند، درگیر استرس هم نیستند و در كل مستعد بسیاری از عوامل بالا نیستند.

در دیابت نوع یك، خود بیمار در ایجاد بیماری دخیل نیست و بیشتر جنبه ژنتیكی دارد كه با عواملی خارجی دست به دست هم می‌دهند و ترشح هورمون انسولین را دچار مشكل می‌كنند. البته نظریه‌هایی هم مبنی بر تاثیر سموم و ویروس‌ها در دیابت نوع دو وجود دارد.

كودك پرادرار، دیابتی است؟

پرادراری یكی از علائم دیابت است؛ مثلا كودكی كه قبلا شب‌ها تا صبح راحت می‌خوابید، حالا هر دو ساعت از خواب بیدار می‌شود و به دستشویی می‌رود و در روز هم احتمالا پرادرار است، اما ممكن است این دستشویی رفتن‌های پی در پی از دید مادران پنهان بماند. به دنبال این پرادراری بالطبع نیاز به آب و تشنگی هم افزایش پیدا می‌كند. در همین مرحله حتما به پزشك مراجعه كنید و این علائم را به سردی کردن فرزندتان نسبت ندهید. با خوددرمانی فرزندتان را به نبات داغ نبندید؛ با این كار ممكن است او را حتی در خطر مرگ قرار دهید.

نبات داغ، قند او را كه شاید در این مرحله فقط ۴۰۰ باشد را به یك‌باره حتی تا ۸۰۰ هم بالا می‌برد كه بسیار خطرناك است. والدین باید نسبت به علائم هوشیار باشند و به‌موقع دنبال درمان مناسب بروند، یكی از اشتباهات رایج نسبت دادن پرادراری به عفونت ادراری است كه البته با پیگری منشا بیماری معلوم می‌شود.

تا آخر عمر دیابتی می‌ماند؟

بیماری دیابت به معنای پایان زندگی یا كوتاه شدن آن نیست. برعكس دیابتی‌ها می‌توانند ۸۰ یا ۹۰ ساله شوند و به‌طور نرمال به زندگی باكیفیت خود ادامه دهند. این بیماری به راحتی كنترل می‌شود و این بیماران با تحت نظر پزشك بودن و تنها نیاز به تزریق و كمی مراقبت در تغذیه به زندگی معمولی خود ادامه می‌دهند. بیمار با گرفتن انسولین از راه تزریق می‌تواند به زندگی خود ادامه دهد، اما به‌رغم تلاش پزشكان درمان قطعی یا شیوه‌های دیگری مثل خوردن یا اسپری انسولین وجود ندارد.

با كودك‌تان روراست باشید

در دیابت كودكان؛ مادرها و پدرها نقش مهمی ایفا می‌كنند. به‌طور حتم كودك ۷ یا ۸ ساله توانایی تشخیص و درمان ندارد و این والدین هستند كه باید با مراقبت به او آگاهی لازم را بدهند. به کودک راجع به زمان تزریق‌ و بیماری‌اش دروغ نگویید. مراقب باشید در این زمان بحرانی درست عمل كنید؛ از كاه كوه نسازید و استرس‌های خود را به كودك‌تان منتقل نكنید. سعی كنید او را در كارهای درمانی‌اش دخیل كنید؛ از كارهای جزئی مثل آوردن دستگاه گرفته تا آموزش نحوه كنترل قند خون. خلاصه سعی كنید تمام دانسته‌های‌تان راجع به بیماری را در اختیار كودك‌تان قرار دهید. او را نترسانید حالا كه قرار است یك عمر با این بیماری همراه باشد، برایش تصویر وحشتناكی از دیابت ترسیم نكنید. حتما از كادر پزشكی كمك بگیرید تا شما را آگاه‌تر كنند و هرجا تصور كردید جوابی برای سوال‌های فرزندتان ندارید سراغ روانشناس یا كادردرمانی بروید تا كودك‌تان را دچار بحران نكنید.

نمی‌تواند كیك تولد بخورد؟

از ضرر و زیان‌های شیرینی و كیك هرچه بگویم باز هم كم است. این شكر شیرین برای كودكان سالم هم مضرر است و بهتر است مصرفش كاهش پیدا كند. در مورد كودكان دیابتی هم داستان مانند كودكان سالم است؛ كودكان دیابتی هم می‌توانند مانند كودك سالم كه به تغذیه‌اش اهمیت می‌دهد، غذا و تنقلات مصرف كنند. مصرف شیركاكائو و كیك در صبحانه یا كاكائو صبحانه برای فرزندان سالم هم توصیه نمی‌شود. درواقع میزان نرمال كالری مورد نیاز كودك دیابتی باکودک غیردیابتی تفاوتی ندارد؛ آنان باید سعی كنند از مواد غذایی كه قند ساده دارد كمتر مصرف كنند و مصرف این قند‌ها به سه یا چهار وعده تقسیم شود.

با آموزش صحیح حتی كودك دیابتی هم می‌تواند از كیك تولد دوستش بخورد فقط لازم است قبلش قند خونش را چك كند. او می‌تواند با حساب و كتاب از همه گروه‌های غذایی استفاده كند. به این رژیم با دید مثبت بنگرید، این نوع تغذیه، سلامتی بیشتری را در میانسالی برای كودك‌تان به ارمغان می‌آورد. سازمان بهداشت جهانی میزان قند مورد نیاز را برای همه افراد پنج درصد كالری مورد نیاز هر فرد اعلام كرده كه متاسفانه در بسیاری از كشورها این میزان تا ۴۵ رسیده است.

اگر قندش بالا رفت...

چك كردن قند كودكان و نوجوانان چهار بار در روز ضروری است. كودكان فعالیت بیشتری دارند و ممكن است در غذا خوردن خیلی محتاط نباشند از این رو برای پیشگیری از افزایش یا كاهش قند بهتر است قند مدام چك شود. علائم افزایش قند؛ پرادراری، سستی، بی‌حالی و تغییر در خلق است. قند بالا برعكس افت قند به یكباره اتفاق نمی‌افتد و ممكن است به علت تب یا مثلا دندان درد ایجاد شده باشد. اگر قند بالا برود و به حدود ۲۰۰ تا۲۵۰ برسد عملا در خانه كاری از دست كسی بر نمی‌آید و بهتر است کودک را به نزدیك‌ترین بیمارستان برسانید.


به این توصیه‌ها عمل كنید

۱. نشانه‌ها را جدی بگیرید

نشانه‌های افت قند؛ رنگ پریدگی، لرزش، تغییر در خلق، عصبانبت، تاری دید و گرسنگی است كه اگر ادامه پیدا كند ممكن است كودك را تا مرز تشنج یا كما برساند. افت قند خون به‌طور ناگهانی ظاهر می‌شود. ممكن است كودك‌تان در حالی‌كه مشغول فوتبال بازی كردن است قندش به یك باره پایین بیایید و حتی ممكن است نیمه شب و به دور از چشمان شما دچار افت قند شود و به یكباره از خواب بپرد.

۲. نیم ساعت یک‌بار چک کنید

در زمان افت قند خون اگر کودک هشیار بود فورا برایش مواد قندی كه سریع جذب می‌شوند آماده كنید؛ همان قندی كه برایش مضرر بود حالا دوای دردش است. می‌توانید ۶ یا ۷حبه قند را در یك لیوان آب حل كنید و به او بدهید، كمی بعد كه حالش جا آمد غذا برایش آماده كنید. در این مواقع نیم ساعت به نیم ساعت قندش را چك كنید تا از نرمال شدن قند مطمئن شوید.

۳. خود درمانی نکنید

اگر قندش تا حد زیادی پایین آمد، طوری‌كه هشیار نبود- مثلا در خواب بود یا دور از دسترس‌تان بود- به زور شیرینی‌جات را در دهانش نگذارید كه ممكن است به آسپره دچار شود. در این مواقع والدینی كه كودك دیابتی دارند حتما آمپول مخصوص این زمان كه هورمون آلفا را بالا می‌برد در منزل دارند. اگر تزریق هم نتوانست حال كودك را جا بیاورد سریعا به پزشك مراجعه كنید.

۴. چند ماه دیگر کارتان سخت می‌شود

شیوع دیابت در برخی فصل‌ها به میزان قابل توجهی بیشتر است؛ آخر تابستان، اوایل مهر، آخر اسفند و اوایل فروردین دیابتی‌ها بیشتر می‌شوند. برخی معتقدند دلیلش آغاز مدرسه و استرس بیشتر در این زمان‌هاست درحالی‌كه این افزایش آماری در كودكان كشورهای مختلف هم وجود دارد ولی هنوز علت اصلی این افزایش قند مشخص نیست.

۵.درمان گیاهی ممنوع

باید نسبت به تغییر حالات و رفتار كودكان دیابتی حساس بود. یادتان نرود انسولین در هیچ ماده گیاهی وجود ندارد و تحقیقات جامعی كه اثبات كند با مصرف دارچین، چای و كافئن می‌توانیم قند خون‌مان را تنظیم كنیم، وجود ندارد. از طرفی این بیماری برای مدت كوتاهی همراه‌مان نیست مصرف درازمدت این گیاهان نیز ممكن است با عوارضی همراه باشد.